Suça Azmettirme

Bazı ceza yargılamalarında sanık olarak o suçu işleyen kişi ile birlikte azmettiren kişi de yer alır. Bir kişiyi o suçu işlemeye azmettirmek Türk Ceza Kanunu kurallarına göre cezalandırılan bir eylemdir.

Yazımızda azmettirme ile ilgili en çok merak edilen konulara yer verirken bilinmesi gereken bazı önemli ayrıntıları sizlere sunduk.

Belirtmemiz gerekir ki bu tarz özellikli ceza yargılamalarında avukat yardımı almak çok önemlidir. Bununla birlikte kişinin konunun genel hatları hakkında bilgi sahibi olması da gerekir. Bu nedenle yazımızı dikkatli okumanızı tavsiye ederiz.

Azmettirme Nedir?

Henüz bir suçu işlemeye karar vermemiş olan kişiyi bu suçu işlemeye ikna etmek fiili suça azmettirme olarak adlandırılır. 5237 sayılı TCK 38 madde düzenlemesinde azmettirmeye ilişkin hükümler yer almıştır. Bu kapsamda azmettirme suça iştirakin bir türüdür.

Esasen bir kişinin azmettiren olarak yargılanabilmesi için şu iki fiilden birisini gerçekleştirmiş olması gerekir:

• Hiç suç işleme düşüncesi olmayan birine telkinde bulunarak o suçu işleme kararı almasını sağlamak
• Henüz bir suçu işleme konusunda kesin karar almamış ama kafasında da bir miktar bu konuda düşünce bulunan bir kişiyi düşüncelerini pekiştirmek suretiyle ikna etmek

Azmettirme için gereken en önemli iki fiil bu şekildedir. Bununla birlikte azmettirilen kişi, suçun icrasına başlamış olmalıdır ki azmettiren cezalandırılabilsin. Eğer kişi o fiili işlememiş veya buna başlamamışsa cezalandırma olmaz.

Azmettirme nedir sorusuna verilecek cevap bu şekildedir. Şimdi azmettirme cezası nedir buna değineceğiz. Çünkü yukarıda da belirttiğimiz üzere suçu işleyen kadar azmettiren de canlandırılmaktadır.

Azmettirme Cezası Nedir?

TCK 38 düzenlemesinde azmettirme cezası, azmettirilen fiilin cezası olarak düzenlenmiştir. Yani kişi hangi suça azmettirmişse, azmettirme cezası o suçun cezası ile aynı olur. Bu ilk bakışta ağır bir hüküm olarak görünse de Ceza Hukuku mantığı o suçun azmettiren kişi yüzünden işlendiği kabulünden hareket eder. Yani kişi bizzat suçu işlemez ama işlenmesinde etkisi büyüktür.

Ancak belirtmemiz gerekir ki zaten suç işleme kararı almış bir kişinin bu suçu işlemeye sevk edilmesi azmettirme olarak kabul edilemez. Ayrıca zaten o suçu işlemiş veya icrasına başlamış kişiyi o suça sevk etmek de aynı şekilde cezalandırılmaz.

Tabi başka şekilde suçun işlenişine yardım edilmişse o zaman cezalandırma olacaktır. Bununla ilgili olarak aşağıda suça iştirak türleri başlığına bakabilirsiniz.

Ayrıca burada failin azmettirilenden daha ağır bir suç işlemiş olması, azmettirilen suçu işlememiş olması vs. gibi özel durumlar söz konusu olabilir. Bunlara aşağıda değineceğiz. Ancak şimdi azmettirmenin şartlarına değineceğiz.

Azmettirmenin Koşulları Nelerdir?

Azmettirme koşulları; suç işleme düşüncesi olmayan bir kişinin mevcut olması, bu kişide suç işleme kararını oluşturacak hareketin gerçekleşmesi ve suçun icrasına başlanması şeklindedir.

Ayrıca bu koşullar oldukça önemlidir çünkü bunların ceza hukuku anlamında sağlanamaması durumunda kişi cezalandırılamaz. Bu koşulları bir tablo ile izah etmemiz gerekirse:

TCK 38 Suça Azmettirme Suç Mudur?

Suça azmettirme bir suç tipi değildir. Kanunda altı sınırı veya üst sınırı belirlenmiş değilidir. Bir iştirak kurumudur.

Yani Ceza Hukuku özel hükümler kapsamında değil, Ceza Hukuku genel hükümler kapsamındadır. Suç değildir desek de bir suçun neredeyse bütün sonuçları azmettiren üzerinde doğabilir.

Suça Azmettirme Sicile İşler mi?

Adli sicil kaydında (sabıka kaydında) kişi hakkında hükmedilmiş süreli hapis cezaları ve adli para cezaları görünür. Bunun yanında bir çok özellik söz konusu olsa da en temelde bu iki husus yer alır. Dolayısıyla azmettirme durumunda kişi hakkında cezaya hükmedilirse bu durum adli sicil kaydına işlenir.

Cezanın infazı tamamlandıktan sonra ise adli sicil kaydının silinmesi gerekir. Bununla ilgili önemli ayrıntılar için “adli sicil kaydı nasıl silinir” başlıklı yazımızı inceleyebilirsiniz.

Genel Olarak Suça İştirak

Yukarıda azmettirmenin bir suç tipi olmadığına ancak suçmuş gibi cezalandırıldığına değindir. Azmettirme suça iştirak türlerinden biridir. Bir kişinin işlediği suça çeşitli şekilde ortak olunabilir yani iştirak edilebilir.

Temelde 4 tür suç ortaklığı vardır. Bunlar; müşterek fail olma, dolaylı fail olma, suça yardım etme ve suça azmettirme şeklindedir. Uygulamada suça ortak olma olarak da bilinen iştirak meselesini şu iki tablo ile izah edebiliriz:

Suç İşlemesi İçin Bir Kişiye Yarar Vaadetmek

Burada aslında somut olayın özelliklerine göre bir değerlendirme yapmak gerek. Yukarıda da bahsettiğimiz üzere failin davranışları arka planda başka bir kişi tarafından yönetiliyorsa, gerçekleşen fiillere arka plandaki kişi karar veriyorsa bu durumda dolaylı faillik söz konusu olur.

Ancak bir yarar vaat edilerek bir kişiye suç işleme kararı aldırılıyorsa örneğin kiralık katil tutuluyorsa bu sefer azmettirme söz konusu olur.

Adam öldürmeye azmettirme meselesi de aslında uygulamada sıklıkla gündeme gelen bir konudur. Bununla ilgili olarak ‘adam öldürmeye azmettirme’ başlıklı yazımızı inceleyebilirsiniz.

Altsoy – Üstsoyun Suça Azmettirilmesi (TCK 38/2)

Yukarıda suça azmettirmenin (TCK 38’in) temel unsurlarından ve cezasından bahsettik. Herhangi bir suça azmettiren olarak iştirak eden kişi aynı o suçu işlemiş gibi cezalandırılır. Ayrıca azmettirmenin nitelikli halleri de vardır.

Yani o suçun nitelikli hallerinin işlenmesi ayrıdır, bir de azmettirmenin nitelikli halleri de vardır. Suçun nitelikli hallerine aşağıda değineceğiz, azmettirmenin nitelikli hallerine gelecek olursak; altsoy veya üstsoyun azmettirilmesi durumunda ceza artırılır.

Tabi burada cezanın artırılabilmesi için altsoy veya üstsoy üzerindeki nüfuzun kullanılması söz konusu olmalıdır. Altsoy; kişinin çocukları, torunları ve aşağı doğru bu şekilde giden silsiledir. Üstsoy ise; ana – baba, dede – nene şeklinde yukarı doğru giden kişilerdir.

Yani kişi altsoy ve üstsoy üzerindeki nüfuzu – tahakkümü kullanarak bu kişileri suça azmettirirse cezası 1/3 ile 1/2 oranı arasında artırılır.

Çocuğun Suça Azmettirilmesi (TCK 38/2)

TCK 38 azmettirme cezasını artıran ikinci nitelikli hal çocukların suça azmettirilmesidir. Bu durumda da ceza 1/3 ile 1/2 oranı arasında artırılır. Ayrıca burada altsoy – üstsoy ilişkisi de aranmaz. Herhangi bir çocuğun suça azmettirilmesi yeterlidir.

Belirtmemiz gerekir ki kişi kendi çocuğunu suça azmettirdiği zaman cezası hem altsoy olması hem de çocuk olması bakımından iki kere artırılmaz Yalnızca tek artırım yapılır.

Suça azmettirme cezasını birkaç örnek üzerinden izah etmemiz gerekirse:

ÖRNEK 1: Cinsel Saldırı Suçuna Azmettirme Cezası

ÖRNEK 2: Konut Dokunulmazlığının İhlali Suçuna Azmettirme Cezası

ÖNEMLİ NOT: Belirtmemiz gerekir ki her iki suç için de temel öngörülen cezalar üzerinden hareket ederek hesaplama yaptık. Esasen her iki suçun da işleniş şekline göre ceza miktarı değişeceğinden somut olayın özelliklerine göre değerlendirme yapmak gerek. Yani bir suç için somut olayda cezayı artırıcı veya azaltıcı etkenler olabilir. Dolayısıyla bir ceza avukatı yardımı almak büyük önem taşıyor.

Örnekte verdiğimiz iki suç hakkında ayrıntılı bilgi edinmek için “konut dokunulmazlığının ihlali suçu” ve “cinsel saldırı suçu” başlıklı yazılarımızı inceleyebilirsiniz.

Failin Azmettirildiğinden Farklı Bir Suç İşlemesi

Suça azmettirilen kişi, azmettirenin kastettiğinden daha ağır, daha hafif veya farklı bir suç işleyebilir. Belirtmemiz gerekir ki azmettirenin sorumlu tutulabilmesi için failin işlediği suç azmettirme ile %100 uyumlu olacak diye bir şey yoktur. Önemsiz sapmalar azmettirenin sorumluluğunu değiştirmez.

Ancak gene de bazı farklılıklar önem taşıyor. Burada iki ihtimal vardır. Bunları şu şekilde izah edebiliriz:

Fail Azmettirenin Kastının Kapsamı Dışına Çıkması

Nitelik Yönünden Sınırı Aşma

Azmettirilen kişi, karar verdirilen suçtan tamamen farklı bir suç işemiş olabilir. Bu durumda nitelik yönünden sınır aşılmış olur.

Bu durumda somut olayın özelliğine göre azmettirenin sorumluluğu ortadan kalkabilir veya yalnızca azmettirdiği kısımla sınırlı olabilir.

Nicelik Yönünden Sınırı Aşma

Failin azmettirdiği suçun daha ağır şekilde işlenmesi de söz konusu olabilir. Buna nicelik yönünden sınırı aşma denir. Böyle bir durumda fail yalnızca azmettirdiği kısımdan sorumlu tutulur. Failin azmettirdiğinin daha azı da işlenmiş olabilir. Böyle bir durumda yalnızca işlenen daha hafif neticeden ötürü azmettiren sorumlu tutulabilir..

Fail Azmettirenin Kastının Kapsamı Dışına Çıkmasına Örnek

Nitelik Yönünden Sınırı Aşma Örneği

Azmettiren kişi, adam öldürmeye azmettirmiştir ancak fail öldürme suçunu değil de hakaret suçunu işlemiştir. Böyle bir durumda azmettirenin sorumluluğu olmaz.

Azmettiren kişi hırsızlık suçuna azmettirmiştir ancak fail hırsızlığın özel şekli olan yağma suçunu işlemiştir. Bu sefer azmettiren yalnızca hırsızlığa azmettirmeden sorumlu olur.

Nicelik Yönünden Sınırı Aşma Örneği

Azmettiren kişi ciddi bir hırsızlığa azmettirmiştir. Ancak fail değeri çok az olan şeyi çalarak basit hırsızlık suçu işlemiştir. Böyle olunca azmettiren de basit hırsızlıktan sorumlu tutulur.

Azmettiren, mala zarar verme suçunun basit halinin işlenmesine azmettirmiştir ancak fail gidip mala zarar verme suçunun ağırlaştırılmış hallerini işlemiştir. Bu sefer azmettiren yalnızca mala zarar vermenin temel şeklinden sorumlu olur.

Bahsettiğimi örnek suç tipleri ile ilgili ayrıntılı bilgi edinmek için; “hırsızlık suçu ve cezası“, “mala zarar verme suçu ve cezası“, “hakaret suçu ve cezası“, “kasten öldürme suçu ve cezası” ve “yağma suçu ve cezası” başlıklı yazılarımızı inceleyebilirsiniz.

Failin Azmettirildiği Suçu Gerçekleştirememesi

Azmettirilen kişinin neticeyi gerçekleştir(e)memesi  genel 3 şekilde olabilir. Bunlar; failin hiç icra hareketlerine başlamadan suçu işlemekten vazgeçmesi, failin suçun icra hareketlerine başlayıp elinde olmayan nedenlerle suçu tamamlayamaması (teşebbüs) ve failin suçun icra hareketlerine başladıktan sonra netice gerçekleşmeden kendi iradesi ile vazgeçmesi (gönllü vazgeçme) şeklindedir.

Bu hallerde azmettirenin sorumluluğunu şu şekilde izah edebiliriz:

‘Ne Olur Ne Olmaz’ Diyerek Verilen Silahın Suçta Kullanılması

Suça azmettiren kişi, ne olur ne olmaz diyerek önlem amaçlı kişiye silah vermiş ve bu kişi de silahı suçta kullanmış olabilir. Bu tür bir durumda somut olayın özelliklerine bakılır. Yani azmettiren kişi al şu silahı git öldür demişse öldürmeye azmettirme söz konusu olur.

Ancak sadece ne olur ne olmaz diye verilen silah, azmettirenin sorumluluğunu artırmaz. Hangi suça azmettirmişse o suçtan ötürü sorumluluk devam eder.

Failin Suçu Nitelikli Halleri ile İşlemesi

Yukarıda TCK 38’de yer alan azmettirmenin nitelikli hallerinden bahsettik. Ayrıca failin işlediği suç tipi bakımından da nitelikli haller bulunabilir. Bunlar cezayı artırıcı veya azaltıcı özelliğe sahip olabilir. Bu hallerin azmettirene sirayet edip etmeyeceği meselesi önem taşıyor.

Esasen burada ikili bir ayrım yaparız. Eğer azmettiren, suçun nitelikli hallerini biliyorsa azmettirenin sorumluluğu suçun nitelikli hali üzerinden belirlenir. Ancak azmettiren suçun nitelikli halinden haberdar değilse yalnızca suçun temel şeklinden sorumlu tutulur.

Azmettirenin Ortaya Çıkarılması Halinde Ceza İndirimi (TCK 38/3)

Kimi olayda azmettiren belli olmayabilir. Özellikle kiralık katil, para karşılığı birilerine suç işletilmesi gibi durumlarda böyledir. Bu tür durumlarda azmettirenin ortaya çıkarılabilmesi amacıyla buna ilişkin bilgi veren fail veya diğer suç ortaklarının cezasında indirim yapılır.

Bu indirim miktarı şu şekildedir:

• Ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası 20 – 25 yıl hapis cezasına dönüşür
• Müebbet hapis cezası 15 – 20 yıl hapis cezasına dönüşür
• Diğer cezalara için 1/3 oranı kadar indirim yapılır

Azmettirme Nasıl İspatlanır?

Bir kişinin azmettiren olduğunun veya olmadığının ispatı, gelişigüzel önermelerle gerçekleştirilmez. Burada her ne kadar hukuka uygun her türlü ispat ve mantık yürütme aracı geçerli olsa da hukuki zeminde kanunun ve yargı makamlarının aradığı ispat aracını sunmak gerekir.

Ayrıca bu ispat meselesi her somut olaya göre değişir. Uygulamada kişilerin hiç aklına gelmeyecek hususlar ispata elverişli olduğu gibi, su götürmez şekilde olayı ispatladığı düşünülen bir unsur mahkemece kabul görmeyebilir.

Bu nedenle her ceza davasında olduğu gibi azmettirmenin konu olduğu davalarda da tecrübeli ceza avukatları ile çalışmak gerekir.

Azmettirenin Gözaltına Alınması – Tutuklanması

Suça azmettiren kişinin durumun özelliklerine göre gözaltına alınması yahut tutuklanması söz konusu olabilir. Bunlar genel olarak koruma tedbirleridir ve somut gerçeğin ortaya çıkarılması ile hükmün yerine getirilebilmesi amaçlarını taşır. Bu noktada genel olarak kişinin kaçma tehlikesi varsa yahut delilleri ortadan kaldırma tehlikesi varsa tutuklanması söz konusu olur.

Belirtmemiz gerekir ki tutuklama ve gözaltı meseleleri her zaman ölçülü uygulanmaz. Haksız olarak bu işlemler uygulandığı zaman gerekli hukuki süreç işletilir ve bu tedbirlerin sona ermesi sağlanır. Hatta bu haksız uygulamadan ötürü tazminat dahi alınır.

Bununla ilgili olarak “tutuklamaya itiraz” ve “haksız tutuklama tazminatı” başlıklı yazılarımızı inceleyebilirsiniz.

Azmettiren Hakkında İyi Hal İndirimi

Azmettirenin suçun işlenişinde, işlenmesinden sonraki süreçte, soruşturma ve kovuşturma aşamalarında gösterdiği tavır ve davranışlarına göre, mahkemeye yardımcı olmasına ve sosyal durumunda göre vs. buna benzer unsurlara bakılarak iyi hal indiriminden yararlanması mümkündür.

Burada 1/6’ya kadarlık bir indirim söz konusu olur. Bununla ilgili olarak “TCK 62 iyi hal indirimi” başlıklı yazımızı inceleyebilirsiniz.

TCK 38 Azmettirme Adli Para Cezası, HAGB veya Cezanın Ertelenmesi

Azmettirme cezasının adli para cezasına çevrilmesi mümkündür ancak bunun için ilgili suç tipinde hapse alternatif olarak veya hapisle birlikte adli para cezası öngörülmemiş olması gerekir. Ayrıca en önemli şart şudur ki hapis cezasının 1 yıl veya altında olması gerekir. Adli para cezası ile ilgili önemli ayrıntılar için “adli para cezası” başlıklı yazımızı inceleyebilirsiniz.

Bir kişi hakkında azmettirmeden ötürü ceza hükmü verildiği zaman bu ceza hakkında hükmün açıklanmasının geri bırakılması (HAGB) veya cezanın ertelenmesi kararı verilebilir. Her iki kararla birlikte kişi hakkında bir denetim süresi başlatılır.

Bu süre içerisinde herhangi bir kasıtlı suça karışılmadığı zaman HAGB’de sanki hiç suç işlememiş gibi, cezanın ertelenmesinde sanki ceza infaz edilmiş gibi sonuç doğar.

Yani her ikisi de sanık için avantajlıdır. HAGB ve cezanın ertelenmesi şartları için “hükmün açıklanmasının geri bırakılması” ve “hapis cezasının ertelenmesi” başlıklı yazılarımızı inceleyebilirsiniz.

Sonuç

Yukarıda TCK 28’de yer alan suça azmettirme ile ilgili bilinmesi gereken önemli ayrıntılardan ve uygulamada en çok merak edilen noktalarından bahsettik. Ancak belirtmemiz gerekir ki mesele bundan ibaret değildir. Çünkü her somut olay kendi içerisinde başka olaylarla iç içe girmiş durumdadır ve mevzuatın farklı noktalarına temas eder.

Bu nedenle hukuki süreçte hatalı yahut ihmali işlemler yaparak hak kaybına uğramamak adına tecrübeli ceza avukatları ile birlikte çalışmak gerekir.

Türkiye’de ceza yargılamasının genel işleyişi ve ceza avukatlarının çalışma sistematiği hakkında bilgi edinmek için “ceza avukatı” başlıklı yazımızı inceleyebilirsiniz.