Suçluyu Kayırma Suçu (TCK 283)

Yazımızda TCK 283 suçluyu kayırma suçu; suçun unsurları ile işleniş biçimlerine, suç için öngörülen temel cezaya, bu cezanın miktarını artıran, azaltan ve kişinin ceza almamasını sağlayan hallere değinerek uygulamaya yönelik biçimde konuya açıklık getirmiş bulunuyoruz. Dikkatli okumanızı öneririz.

Suçluyu Kayırma Suçu ve Cezası Nedir?

Suluyu kayırma suçu; suç işlemiş olan bir kimseye tutuklama, yakalama, araştırma yahut hükmün infazından kurtulması adına imkan oluşturmayı ifade eder. Bu suçun temel halinin cezası, 6 ay ile 5 yıl arasında değişecek hapis cezasıdır.

Fakat ifade etmek gerekir ki somut olayda cezayı artıran, azaltan yahut kaldıran bir halin varlığına göre kişinin daha uzun süre için ceza alması veya hiç ceza almaması da mümkündür.

Yazımızın konusunu teşkil eden suçluyu kayırma suçunun mevzuatta düzenlendiği yer, 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu madde 283 hükmüdür. Fakat ceza mevzuatımızın çeşitli hükümlerinde bu suç için yürütülecek yargılama sürecini etkileyen pek çok husus bulunmaktadır.

ÖNEMLİ: TCK 283 suçu, ceza yargılama usulüne ve hükümlerine tâbi olduğu için süreç içerisinde söz konusu olabilecek bir hukuki hata yahut ihmal neticesinde ciddi mağduriyetler gündeme gelebilir. Dolayısıyla; doğru hukuki teknik ve savunma stratejileriyle süreç ilerletilmelidir. Bunu sağlayabilme bakımından da alanında yetkin ceza avukatı ile çalışmak gerekir. 

TCK 283 Suçunun Unsurları

Suçluyu kayırma suçunda aslında önceden işlenmiş bir suç vardır. Bu suçun failinin cezai ve hukuki süreçlerle yüzleşmemesine imkan sağlayan kişi de TCK 283 suçunu işlemiş olacaktır. Dolayısıyla bu suçun failinde aranan özel bir nitelik yoktur.

Fakat belirli kişilerin durumu Kanında özel olarak düzenlenmiştir. Bunlar; kamu görevlisi, üstsoy, altsoy, eş, suç ortağı ve kardeştir. Suçun failinin bu kimselerden biri olması durumunda cezanın artması, azaltılması ya da hiç verilmemesi de mümkündür. Hangi durumlarda cezaya nasıl bir etkinin olacağını aşağıda ifade ettik.

TCK 283 suçunu teşkil eden eylemleri de belirtmekte fayda vardır. Bir suç işlemiş olan kimse için söz konusu olacak; tutuklama, araştırma, yakalama yahut hükmün infazı gibi süreçlerden kurtulması adına faile imkan ve olanak sağlayan kimse, suçluyu kayırma suçunu işlemiş olacaktır. Zikredilen eylemlerden birinin söz konusu olması, suçun oluşması için yeterlidir. 

Suçluyu Kayırma Suçu Cezasını Artıran ve Azaltan Nedenler

Suçluyu kayırma suçu için hükmedilecek cezayı artıran, azaltan yahut herhangi bir cezaya hükmedilmemesine neden olan çeşitli etkenler mevcuttur.

Öncesinde belirtmek gerekir ki, ceza mevzuatı kapsamında düzenlenen genel nedenlerden ötürü zaten kişiye verilecek cezanın artması, azalması yahut herhangi bir cezaya hükmedilmemesi mümkündür. Aşağıda belirtilen haller ise, genel nedenlerin yanında, ayrıca ve doğrudan kanunda düzenlenen durumlardır. Bunlar, cezanın artırılması ve kişiye ceza verilmemesi halleridir. Cezada indirim için ise genel hükümler söz konusu olabilir.

TCK 283 Suçunun Cezasını Artıran Özel Hal: Suçluyu kayırma suçunu düzenleyen TCK 283 hükmünün ikinci fıkrasında, faile verilecek cezayı artıran özel bir hal düzenlenmiştir. Buna göre, söz konusu suçun bir kamu görevlisi tarafından göreviyle de bağlantılı olacak şekilde işlenmesi halinde, bu eylemi gerçekleştiren kişiye verilecek ceza, yarı oranında artırılır. Buna örnek olarak, kolluk kuvvetlerinin suçlu hakkında yürütülen soruşturma sürecinde faili kayırması gibi durumlar ifade edilebilir.

TCK 283 Suçunda Faile Ceza Verilmeyecek Özel Hal: TCK 283 hükmünde düzenlenen suçluyu kayırma suçu için ilgili maddenin üçüncü fıkrasında özel bir cezasızlık hali öngörülmüştür. Buna göre, eğer bu suç eş, kardeş, altsoy, üstsoy yahut kişinin suç ortağı tarafından işlenmişse bu kimse hakkında bir cezaya hükmedilmeyecektir. 

Yukarıda suçluyu kayırma suçu için öngörülen temel cezanın yanında kişi hakkında hükmedilecek cezayı etkileyen veya kaldıran halleri belirtmiş olduk. Tüm bunların daha anlaşılır kılınması adına bir özet tablo ile temel cezayı ve bunu etkileyen halleri belirtmekte fayda vardır.

DİKKAT: Görüldüğü üzere suçluyu kayırma suçu için öngörülen cezanın altı sınırı ile üst sınırı arasında çok ciddi fark vardır. Türk Ceza Kanununda yer alan diğer suçlarda genel olarak bu kadar fazla ceza aralığı bulunmaz. Bu nedenle sürecin etkin bir şekilde takibi gerekir ve yapılacak savunma büyük önem arzeder. Bu noktada yapılacak en sağlılı şey avukat yardımı almak olacaktır.

TCK 283 Suçu İçin  Şikayet, Uzlaşma ve Zamanaşımı

Şikayet: Suçluyu kayırma suçu, hakkında soruşturma başlatılması için şikayet şartı aranan bir suç tipi değildir. Dolayısıyla bu suç için herhangi bir şikayet söz konusu olmaksızın re’sen (kendiliğinden) Cumhuriyet Savcısınca soruşturma başlatılabilir ve ilerleyen süreçte kamu davası açılabilir.

Şikayetten Vazgeçme: Eğer bir kişinin şikayeti (aslında hukuki niteliği ihbardır, ihbarı) üzerine soruşturma başlamışsa, şikayetten vazgeçmek süreci durdurmaz. Bunun nedeni de suçun şikayete tâbi olmamasıdır.

Uzlaşma: TCK 283 hükmünde düzenlenen suçluyu kayırma suçu, uzlaşma kapsamına giren suçlar arasında yer almamaktadır. Dolayısıyla, bu suça ilişkin yürütülen cezai yargılama sürecinde uzlaşma müessesesine yer yoktur. 

Zamanaşımı: Suçluyu kayırma suçu için Kanunda öngörülen zamanaşımı süresi 8 yıldır. Bu süre zarfında kişi hakkında bir soruşturma başlatılmış ve yargılama süreci tamamlanmış olmalıdır. Sürenin dolmasından itibaren kişi hakkında söz konusu suçlar alakalı soruşturmada bulunulamaz. Bunun haricinde takibi şikayete bağlı olmadığı için 6 aylık hak düşürücü şikayet süresi söz konusu değildir.

TCK 283 Suçunda Tutuklama ve Adli Kontrol

Suçluyu kayırma suçunun temel hali için kanunda öngörülen cezanın üst sınırı 5 yıldır. Dolayısıyla bu suç için tutuklama yasağı söz konusu olmaz. Bu demek oluyor ki TCK 283 suçu için yürütülecek soruşturma ve kovuşturma süreçlerinde, şayet Kanunda aranan diğer şartlar ve koşullar da mevcutsa ilgili kişi hakkında tutuklama tedbirine hükmedilebilir. 

Bu suç için tutuklama tedbiri mümkün olsa da bunun da azami bazı süreleri mevcuttur. Bununla ilgili olarak “tutuklama süresi en çok ne kadardır” başlıklı yazımızı okuyabilirsiniz.

Bir suçun tutuklama yasağı kapsamında olmaması, mutlaka tutuklama tedbirinin uygulanacağı anlamına gelmez. Somut olayda aranan şartların var olup olmadığı ve haklı gerekçelerin doğru bir hukuki usül ve içerikle ileri sürülüp sürülmediği, kişinin tutuklanıp tutuklanmayacağını veya tutukluluğunun devam edip etmeyeceğini belirleyen temel faktördür denebilir. Bununla ilgili olarak “tutuklama ve tutukluluğa itiraz” başlıklı yazımızı okuyabilirsiniz.

Suçluyu kayırma suçu kapsamında fail için tutuklama tedbiri söz konusu olabileceği gibi adli kontrol tedbirleri de gündeme gelebilir. Bu kapsamda fail hakkında, belirli günlerde imza atma, yurtdışına çıkış yasağı vs. adli kontrol tedbirlerine hükmedilmesinin de önünde bir engel mevcut değildir. 

TCK 283 Suçu İçin Verilebilecek Kararlar

TCK 283 suçu için yürütülecek yargılama sürecinin nihayetinde mahkemenin çeşitli hükümler vermesi mümkündür. Mahkeme, sanık hakkında somut olayın şartlarına göre belirlenecek miktarda hapis cezasına hükmedebilir. Yine somut durumun özelliklerine göre beraatine hükmedebilir.

Suçluyu kayırma suçunu; kişinin eşinin, üstsoyunun, altsoyunun, kardeşinin, suç ortağının vs işlemesi durumunda zaten kişi hakkında cezaya hükmedilmeyecektir.

Suçluyu Kayırma Suçu Cezası Adli Para Cezasına Dönüştürülür mü?

Suçluyu kayırma suçu için kişi hakkında hapis cezasına hükmedilebilir. TCK 283 cezasına ve cezaya etki eden hususlara yukarıda yer verdik.

Eğer verilen hapis cezası, 1 yıl ve daha kısa süreli bir miktarda ise adli para cezasına çevrilmesi mümkündür. Bu noktada, somut durumun şartlarının adli para cezasına çevirmeye uygun olması ve cezanın yukarıda belirtilen sınırları aşmaması belirleyici faktör olacaktır.

Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması ve Cezanın Ertelenmesi

Suçluyu kayırma suçunda hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararı verilebilmesi için birtakım şartlar aranmaktadır. Öncelikle ilgili kişi daha önce kasıtlı bir suç işlememiş olmalıdır. Hükmedilecek ceza da 2 yıl ve daha kısa süreli olmalıdır.

Eğer sanık kabul ederse ve diğer şartlar da mevcutsa hakkında hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararı verilir. Böylece ceza infaz edilmez ve failin 5 yıllık denetim süresi başlar. Bu süre zarfında kasıtlı bir suç işlemezse sürenin sona ermesiyle birlikte ilgili kişi böyle bir eylemi hiç işlememiş gibi hayatına devam edebilir. Bununla ilgili olarak “hükmün açıklanmasının geri bırakılması” başlıklı yazımızı okuyabilirsiniz.

TCK 283 kapsamında yürütülen yargılama neticesinde kişi hakkında cezanın ertelenmesine hükmedilmesi de mümkündür. Yukarıda zikredilen şartların varlığı halinde (kişinin de istemesi aranmaz) kişi hakkında cezanın ertelenmesine karar verilebilir. Bu durumda failin cezası infaz edilmez ve kendisinden, 1 yıl ila 3 yıl arasında belirlenecek denetim süresi içerisinde herhangi bir ihlalde bulunmaması beklenir. Söz konusu sürenin bitimiyle birlikte sanki söz konusu ceza infaz edilmiş ve tamamlanmış gibi hüküm ve sonuç doğurur. Bununla ilgili olarak “hapis cezasının ertelenmesi” başlıklı yazımızı okuyabilirsiniz.

TCK 283 Suçu İçin Verilen Cezaya Karşı İtiraz

Suçluyu kayırma suçu için işletilecek cezai yargılama süreci nihayetinde mahkemenin kişi hakkında verdiği cezaya karşı failin kanun yoluna başvurma hakkı bulunmaktadır. Kanun yolu, istinaf olarak nitelendirilir ve kararı veren mahkemeye, kararın tebliği veya tefhiminden itibaren 7 gün içerisinde bu talep iletilmelidir. Sonrasında dosyayı inceleyecek olan istinaf mercii ise Bölge Adliye Mahkemesi olacaktır.

TCK 283 Suçu ile İlgili Sık Sorulan Sorular

Sonuç Olarak Dikkat Edilmesi Gerekenler

Yazımızda TCK 283 hükmü kapsamında düzenlenen suçluyu kayırma suçu ve cezasına, kişi hakkında hükmedilecek cezayı azaltan, artıran ve kaldıran hallere, bu suç tipi neticesinde mahkemenin verebileceği kararlar ile sürece ilişkin diğer hukuki detaylara değindik.

Cezai yargılama süreçlerinde söz konusu olabilecek tedbirlerin ve yaptırımların ciddi mahiyeti düşünüldüğünde, bu alanlarda yapılacak herhangi bir hukuki hata, ihmal veya yürütülecek yanlış bir strateji, ciddi mağduriyetlere neden olabilmektedir. Bu nedenle, TCK 283 suçu kapsamında yürütülecek yargılama sürecinde hukuki bir müdahale öncesinde avukata sormak gerekir.