Tazyik Hapsi Nedir?

Tazyik hapsi, uygulamada sıklıkla rastlanan, İcra ve İflas Kanunu ve bazı özel kanunlarda düzenlenen ve önemli sonuçlara sahip bir tür hapis yaptırımıdır.

Yazımızda tazyik hapsi nedir, hangi durumlarda verilir, nasıl uygulanır gibi sorular ile merak edilen diğer hususlara da değineceğiz. Konu ile ilgili önemli ayrıntılara yer verdiğimiz yazımızı dikkatlice okumanızı öneririz.

Tazyik Hapsi Ne Demek?

Tazyik hapsi, kişinin kanundan kaynaklanan yükümlülüğünü yerine getirmesi için bir işi yapmaya/yapmamaya veya bir şeyi vermeye mecbur zorlamak maksatlı uygulanan cezaevi yaptırımdır. Diğer bir kullanımı ise zorlama hapsidir.

Tazyik hapsi nedir denildiği zaman mevzuatta çeşitli nedenlere bağlı olarak bu kısa süreli hapis uygulamasını görebiliriz.

Bu yaptırımın söz konusu olabilmesi için şikayette bulunulması gerekir. Bu yaptırım, kişinin yükümlülüğünü yerine getirmesi ile son bulur.

Konuya ilişkin düzenlemeler İcra ve İflas Kanununun bazı maddelerinde, Ailenin Korunması ve Kadına karşı Şiddetin Önlenmesine Dair Kanunda ve mevzuatın birkaç farklı yerinde bulunmaktadır. Örneğin nafaka borcunu ödemeyen kişi kısa süreli de olsa tazyik hapsine maruz kalacaktır.

Bu uygulamanın amacı, bir şeyi verme ya da bir işi yapma/yapmama borcunun söz konusu olduğu durumlarda bu borcun yerine getirilmesini sağlayarak kamu düzenini korumaktır.

ÖNEMLİ: Zorlama hapsi, hürriyeti kısıtlayan bir yaptırım olduğundan sürecin her aşamasında dikkatli hareket edilmelidir. Bu nedenle uzman bir icra avukatı yardımı alınmasında fayda vardır. Konuya ilişkin genel tanımlamadan sonra hangi hallerde söz konusu olduğuna da değinmek gerekir.

Tazyik Hapsi Ne Durumlarda Verilir?

Bu sorunun cevabı temel olarak İcra ve İflas Kanunu ve Ailenin Korunması ve Kadına karşı Şiddetin Önlenmesine Dair Kanunda bulunmaktadır.

Bu halleri şu şekilde sıralayabiliriz:

• Nafaka borcunun ödenmemesi: Güncel nafaka borcunu ödemeyen kişi, icra takibinden sonra ödeme emri nafaka borçlusuna bizzat tebliğ edildikten sonra nafaka alacaklısının şikayeti ile söz konusu yaptırıma maruz kalabilir. Bununla ilgili olarak “nafaka ödememekten ötürü tazyik hapsi” başlıklı yazımızı okuyabilirsiniz.
• Tedbir kararına aykırı davranılması: Kişi hakkında 6284 sayılı yasaya göre uzaklaştırma vb. tedbirlere hükmedilmiş ancak bu tedbirlere aykırı davranılmışsa gene zorlama hapsi uygulaması söz konusu olacaktır. Bununla ilgili olarak “evden uzaklaştırma kararı” başlıklı yazımızı okuyabilirsiniz.
• Borçlunun aciz vesikası aldığı halde asgari ücret üstünde bir yaşam sürmesi: Bu halde de kişinin icra ceza mahkemesinde belirlenecek bir miktarı icra dairesine iade etmesi beklenir. Bu yükümlülüğe uyulmaması halinde kişi hakkında zorlama hapsi uygulanır. Uygulamada çok görülmeyen ancak ciddi sürelere ulaşan bir yaptırım halidir.
• Borçlunun ödeme şartını ihlal etmesi: Bu da uygulamada icra taahhüdü olarak bilinen taahhüdün ihlali halidir. Borçlu icra dairesine borcu ödeyeceğine dair taahhüt vererek borcu taksitlendirir ve ödeme yükümlülüğünün herhangi birini ihlal ederse 3 aya kadar hapis yatar. Ödeme yapması halinde zorlama hapsi sona erer.
• Çocuk teslimi emrine karşı gelinmesi: Mahkemece velayet, geçici velayet, kişisel ilişki vs. gibi hallerde çocuğun teslimi yükümlülüğüne uymayan kişi hakkında uygulanan haldir. Uygulamada sıklıkla görülür.
• Borçlunun, yalnız  kendisinin yapabileceği  bir  işin  yapılması/işin  yapılmaması  veya  bir  irtifak  hakkının kurulması veya  kaldırılması  üzerine verilen mahkeme kararına mazeret olmaksızın karşı gelmesi: Bu halde de verilmiş bir mahkeme hükmü söz konusudur ve buna uymayan kişinin tazyiken hapsi söz konusu olur. Kararın gereği yerine getirildiği taktirde kişi cezaevinden çıkacaktır.

Bu durumlarından birinin ortaya çıkması halinde kişi hakkında bahsettiğimiz ceza yaptırımı uygulanır.

ÖNEMLİ: Zorlama hapsi nedir sorusu kadar hangi hallerde uygulanır sorusu da önemlidir. Yukarıda saydığımız haller sınırlı sayıda değildir ancak uygulamada genel olarak karşılaşılan haller bunlardır. Bunun haricinde de kanunda yer alan hallerde kişinin tazyiken hapsi söz konusu olabilir. Bu konuda çok dikkatli hareket etmek gerekir. Şikayetçinin eksik bir işlemi, icra ceza mahkemesi tarafından beraat kararı verilmesine neden olabilir. Aynı şekilde hakkında şikayette bulunulan kişi de hapis yatmaması gerekirken hatalı savunma sonucu yatabilir. Bu nedenle önce avukata sormak önemlidir.

Yargılama Nasıl Yapılır?

Öncelikle duruşma, icra takibinin yapıldığı yerdeki icra ceza mahkemesi tarafından gerçekleştirilecektir. Tazyik hapsi dilekçesi sunularak (dava açmak suretiyle) şikayet gerçekleştirilir. Aşağıda da belirttiğimiz üzere şikayet süresi 3 aydır.

Burada dava açarken yani şikayet yapılırken oldukça dikkat edilmesi gereken şart ve usul kuralları vardır. Yani savcılık şikayeti gibi değildir. Çok ciddi usul kurallar vardır ve bunlara uyulmazsa şikayet reddedilir.

Şikayet üzerine duruşma günü verilir ve eğer şartlar tam sağlanmışsa çoğu zaman ilk celsede kişinin tazyiken hapis yatmasına hükmedilir. Bu davada tanık dinlettirilebilir, delil sunulabilir ancak davada savcılığın bir görevi bulunmaz. Yani taraflar şikayetçi ve şikayet olunandır.

Zorlama Hapsi İnfazı

Konu ile ilgili olarak Ceza İnfaz Kurumlarının Yönetimi ile Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Tüzük madde 193 düzenlemesi mevcuttur. Öncelikle bu kararın infazı için mahkeme kararının kesinleşmesi gerekir. Kanun yollarına süresi içinde başvurulmaması veya kanun yollarının tüketilmesi sonucunda karar kesinleşir.

Kararın infazı için, mahkeme kararı, ilgilinin kararda yazılı adresinde bulunan İlçe Emniyet Müdürlüğüne gönderilir. Bu şekilde kolluk kuvvetleri ile kişinin getirilmesi sonucu zorlama hapsinin infazı sağlanır.

Adli Sicil Kaydına İşler Mi?

Ceza İnfaz Kurumlarının Yönetimi ile Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Tüzük madde 193 düzenlemesi uyarınca tazyik hapsi adli sicil kaydına işlemez. Ancak bununla ilgili olarak savcılıklarca tutulan özel bir deftere işler. Yani kişinin memuriyetine etki etmez, hükmün açıklanmasının geri bırakılması yahut cezanın ertelenmesi gibi askıda hükümlerin infazını yakmaz.

ÖNEMLİ: Tazyik hapsinde koşullu salıverme, denetimli serbestlik, erteleme gibi imkanlar söz konusu olmaz. Bu nedenle kesin surette önemsenmesi gereken bir meseleden bahsediyoruz.

Tazyik Hapsi Zamanaşımı

Tazyik hapsinde zamanaşımı, hükmün kesinleşmesi ile kanunda belirtilen sürenin geçmesi ve bu şekilde kararın uygulanmasından vazgeçilmesi olarak açıklanabilir.

Şikayet Süresi: İİK madde347 düzenlemesine göre zorlama hapsi için şikayet süresi 3 aydır. Örneğin kişinin geçmişe dönük son 3 aylık nafakasını ödememesinden ötürü tazyiken hapsi söz konusu olabilir.

Tazyik Hapsi Kaç Defa Yapılır: Buradaki sınırlama kaç defa yapılacağı şeklinde değil de süre olarak yapılan bir sınırlamadır. Örneğin kişi nafaka borcunu kaç kere ödemezse hepsi için hapis yatabilir. Ancak burada zamansal azami sınırlar vardır. Gene icra taahhüdüne uymayan kişi mesela her uymaması için tazyik hapsine maruz kalır ancak her halükarda toplam hapis süresi 3 ayı geçemez.

Zorlama hapsine ilişkin zamanaşımı süresi İİK. 354. maddesinde düzenlenmiştir. Mahkemece verilen kararın uygulanmasında kararın kesinleşmesinden itibaren iki yıllık zamanaşımı öngörülmüştür.

Tazyik Hapsine İtiraz

İİK madde 353 düzenlemesi zorlama hapsine itirazı ele alır. İcra Mahkemesi tarafından verilen zorlama hapsi kararlarına karşı istinaf ve temyiz kanun yolları kapalıdır.

Ancak karara itiraz edilebilir. Verilen karar üzerine itiraz kanun yoluna başvurabilme imkanı bulunmaktadır. İlgili, verilen tazyik hapsi kararına, usulüne göre yapılan tebliğden itibaren yedi gün içinde itirazda bulunabilir. İtiraz başvurusunu numara olarak takip eden icra ceza mahkemesi inceler.

ÖNEMLİ: İtiraz hakkında yapılan inceleme sonucunda verilen karar kesindir. Bu karara karşı kanun yollarına başvurmak mümkün değildir. Bu nedenle itiraz oldukça dikkatli yapılmalı, hukuki zemini sağlam oluşturulmalıdır. Aksi halde kişi haksız olarak şartları oluşmadığı halde yaptırıma maruz kalabilir.

Tazyik Hapsi Dilekçe Örneği

Tazyik hapsi dilekçesi iki şekilde karşımıza çıkabilmektedir. Bunlar tazyik hapsi talebi dilekçesi ve tazyik hapsi itiraz dilekçesidir.

İçerik itibariyle birbirinden oldukça farklı olan bu dilekçeler hazırlanırken dikkatli olunması gerekir. Yapılacak herhangi bir usul hatası veya kaçırılan hukuki bir ayrıntı kötü sonuçlara yol açabilir.

Zira konusu hapis olan bu davalar taslak hazır dilekçeler üzerinden takip edilirse kişi haklı iken haksız konumuna düşebilir. Bu taslak dilekçe örnekleri güncellikten ve somut olaydan uzak ve mevzuata aykırılıklar içerir. Hak kaybı yaşamamak adına hukuki yardım alınmalıdır.

Tazyik Hapsi ile İlgili Sık Sorulan Sorular

Yukarıda konu ile ilgili olarak temel kanuni düzenlemelere yer verdik ve uygulamadaki görünümü örneklerle açıkladık. Ayrıca belirtmekte yarar var ki bu konuda sıkça sorulan bazı sorular mevcuttur. Burada bunları yanıtlayacağız.

Sonuç

Yazımızda tazyik hapsi nedir, hangi durumlarda verilir vs. sorulara cevap vererek konu hakkında önemli ve bilinmesi gereken noktalara değindik. Ancak süreç anlatıldığı kadar basit olmayıp yazılanlar sadece yüzeysel bilgilendirme amacı taşımaktadır.

Yukarıda da izah ettiğimiz üzere bu davaların konusu para değil kişinin cezaevinde çekeceği bir hapis yaptırımıdır. Bu nedenle muhakkak alanında uzman bir avukattan hukuki danışmanlık alınması gerekir.