Kamulaştırmasız El Atma Davası

Kamulaştırmasız el atma, usule ve kanuna aykırı şekilde kişilerin gayrimenkulüne karşı işlenmiş haksız bir işlemdir. Her ne kadar hukuksuz bir işlem olsa da kamu kurumlarının sıkça başvurmuş olduğu bir yoldur.

Yazımızda kamulaştırmasız el atmanın ne olduğunu, kamulaştırmasız el atma davası ve buna ilişkin sürecin nasıl işlediği gibi sorulara ayrıntılı şekilde cevap vereceğiz. Kamulaştırmasız el atmaya karşı yürütülen sürecin sorunsuz şekilde sona ermesi için konu hakkında genel bir bilgiye sahip olmak önem taşır. Bu sebeple yazımızı özenle okumanızı tavsiye ederiz.

ÖNEMLİ: Kamulaştırmasız el atmaya ilişkin yürütülecek süreç, dikkatli bir şekilde takip edilmesi gereken önemli detaylar içermektedir. Bu ayrıntılar göz ardı edilirse telafisi zor sonuçlar ortaya çıkabilir. Konunun önemli detaylar içermesi sebebiyle sürecin başından sonuna kadar alanında uzman bir avukattan yardım alınarak takip edilmesinde yarar vardır.

Kamulaştırmasız El Atma Nedir?

Kamulaştırmasız el atma, kamulaştırma usulüne ve kanunlara aykırı şekilde, özel mülkiyette bulunan taşınmazın fiili veya kağıt üzerinde ele geçirilmesi fakat karşılığında malike hiçbir bedel ödenmemesine kamulaştırmasız el atma denir.

Kamulaştırma: Kamu hizmetinin sağlanması amacıyla özel mülkiyete tabi taşınmazlara kamu kurumlarınca el konulmasını ifade eder. Taşınmazlar kamulaştırma ile birlikte maliklerine bedelleri ödenmek suretiyle kamu hizmetine özgülenmektedir.

Kamulaştırmasız el atmaya ilişkin hukuki düzenlemeler, 2942 sayılı Kamulaştırma Kanununda hüküm altına alınmıştır. İdarenin bu haksız eylemine karşı somut olayın özelliklerine göre başvurulacak yollar, açılabilecek davalar da gene bu kanunda ve 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanununda yer almıştır. Aşağıda bunların detaylarına yer verdik. Ancak önce kamulaştırmasız el atmanın türlerine ve genel olarak şartlarına değinmekte yarar görüyoruz.

Kamulaştırmasız El Atmanın Türleri Nelerdir?

Kamulaştırmasız el atma, iki farklı şekilde karşımıza çıkabilmektedir. Bunlar: fiili el atma ve hukuki el atma olarak adlandırılmaktadır. Bu iki türden hangisinin söz konusu olduğu el atmanın eylemsel ya da kağıt üzerinde yapılmasına göre belirlenmektedir.  Genel olarak kişinin tanışmazına fiili olarak el konulmuş ise burada fiili el atmadan söz edilirken henüz fiili el atma gerçekleşmeden sadece hukuki olarak karar vs. ile el konulması halinde hukuki el atmadan bahsedilir.

Fiili El Atma

Kamu kurumu tarafından kamulaştırma işlemi yapılmaksızın, belirli bir taşınmazın kısmen veya tamamen fiili olarak kamu yararına hizmet etmek amacıyla özgülenmesidir. Bu eylemi yaparak yeni bir yapı inşa edilmesi ya da kamu kurumunun yetkisini kullanarak taşınmaz sahibinin mülkiyet hakkını engelleyen davranışlarda bulunmasına fiili el atma denir. 

Örnek olarak; bir kamu kurumunun iş makinesi kullanma suretiyle özel mülkiyette   bulunan bir yapıda değişiklikte bulunması fiili el atma olarak nitelendirilir iken söz konusu taşınmazı kamulaştırma suretiyle imar planında kamuya aitmiş gibi göstermesidir. 

Hukuki El Atma

Bir taşınmazın imar planında farklılık yapılması suretiyle taşınmaz malikinin kullanma, yararlanma ve tasarrufta bulunma yetkilerinin hukuki olarak engellenmesi fakat buna rağmen gerçek anlamda bir kamulaştırma yapılmadan taşınmaz malikinin mağdur duruma düşürülmesidir.

Hukuki el atmadan bahsedebilmek için söz konusu taşınmaz üzerinde yapılan değişiklikler üzerinden imar planının kesinleştiği tarihten itibaren başlamak üzere 5 yıllık sürenin geçmesi şartı aranır.

Bu 5 yıllık sürede kamu kurumlarınca Kamulaştırma Kanunu ve İmar Kanunu kapsamında kamulaştırma işlemi yapılmayarak kamulaştırma bedeli ödenmemiş ise taşınmaz maliki, kamulaştırmasız el atma davası açma ve ilgili taşınmazın kamulaştırma bedelini talep etme hakkına sahiptir.  

Kamulaştırmasız El Atma Şartları

Yaşanan somut bir olayda kamulaştırmasız el atmadan bahsedebilmek için bazı şartlar aranmaktadır:

• Bahse konu taşınmaz özel mülkiyete tabi olmalıdır. Çünkü idare veya kamu tüzel kişilerinin sahip olduğu taşınmazlar kamulaştırmaya konu olmamaktadır.
• El atma eyleminde bulunan, yetkili bir gerçek kişi ya da kamu tüzel kişi olmalıdır. Eğer eylemde bulunan kamulaştırma yetkisi bulunmuyor ise kamulaştırmasız el atmadan bahsetmek de mümkün olmayacaktır. Tabii ki burada da izlenecek çeşitli yollar mevcuttur. Ancak dava ve diğer hukuki süreçler farklılık gösterir.
• Kamu yararına karşı kamu hizmetinin gerçekleştirilmesi maksası bulunması gerekir.
• Eylem fiili ya da mülkiyet hakkında kısıtlama getirme suretiyle (hukuki) olarak gerçekleştirilmiş olmalıdır.
• Yapılan el atma ile birlikte mülkiyet hakkı kapsamında kullanma, yararlanma ve tasarrufta bulunma imkanlarının sürekli olarak ortadan kalkmış olması gerekir.

Tüm bu şartların varlığı halinde kamulaştırmasız el atmaya dayalı hukuki süreç başlatmak mümkündür. Önemle belirtmek gerekir ki burada hukuki sürece girişmeden önce somut olayın deneyimli bir gayrimenkul avukatı tarafından değerlendirilmesi şarttır. Aksi halde sonuç getirmeyecek davalar ile haklı iken haksız çıkılabilir.

Kamulaştırmasız El Atma Davası

Kanun ve yasalara aykırı şekilde kamulaştırma yapmaksızın kısmen veya tamamen kamu kurumlarınca özel mülkiyette bulunan taşınmaza fiili olarak el atılması durumunda malikin kullanabileceği hukuki yollar bulunmaktadır.  Taşınmaz sahibi, “bedel davası” , “tam yargı davası” ya da “kamulaştırmasız el atma davası” “imar planının iptali davası” “imar kısıtlılığından doğan davalar” “ecrimisil davası” vs. davalar ile maliki bulunduğu taşınmazın dava tarihindeki değerini talep ederek mağduriyetinin giderilmesini sağlayabilmektedir. Ayrıca hiç kamulaştırma yapılmaması adına idari işlemin iptali davası da açılabilir.

Uygulamada genellikle, idare tarafından el atılan taşınmazın özellikleri göz önünde bulundurularak bedel tespiti yapılır ve daha sonra bu bedelin hak sahibine ödenmesine karar verilir. Ancak unutulmamalıdır ki kamulaştırmasız el atma işlemlerinde yukarıda saydığımız bir çok dava söz konusu olabilir.

Kamulaştırmasız El atma Uzlaşma: 2019 yılına kadar bu davalarda ön şart olarak uzlaşma usulü zorunlu iken belirtilen yıl itibari ile Anayasa Mahkemesinin iptali kararı sonrası bu ön şart kaldırılmıştır. Yani bu davanın açılabilmesi için öncesinde uzlaşma prosedürünün işletilmesine gerek yoktur. 

Kamulaştırmasız El Atma Görevli ve Yetkili Mahkeme

Bu işlem bir idari işlem türü olarak nitelendirilmemektedir. Bununla birlikte fiili el atma, yargı kararları ve doktrin görüşleri çerçevesinde haksız fiil kapsamında kabul edildiğinden bu davalarda görevli mahkeme Asliye Hukuk Mahkemesidir. 

İmar planı değişikliği ve benzeri idari işlemler ile karşımıza çıkan hukuki el atma ise idari yargı kapsamında kabul edildiğinden bu tür davalarda görevli mahkeme İdare Mahkemeleridir. Dolayısıyla somut olayın özelliklerine göre yapılacak bir değerlendirme söz konusudur.

6100 Sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu uyarınca taşınmaz aynını konu edinen davalarda kesin yetki kuralı bulunmaktadır. Bu halde adli yargı veya idari yargı olması fark etmeksizin kamulaştırmasız el atma davasında yetkili mahkeme, taşınmazın bulunduğu yer mahkemesi olmaktadır. 

Kamulaştırmasız El Atma Zamanaşımı

Her iki haksız el atma türü için de mülkiyet hakkının ihlalinden bahsedileceğinden, kamulaştırmasız el atma davalarında zamanaşımı süresi söz konusu değildir. Yani, kamulaştırma işlemi yapılmaksızın mülküne el konulan kimseler, her zaman dava açma hakkına sahiptirler.

Kamulaştırmasız El Atma Dava Dilekçesi Örneği

Kamulaştırmasız el atma dava dilekçesi, taşınmazlarına el konulduğundan mağduriyete uğramış kimseler tarafından talep edilmektedir. Ancak ortaya çıkan uyuşmazlığa göre süreç değişkenlik göstereceğinden taslak bir dilekçe sunmak mümkün değildir. Zira her somut olay kendi bağlamında değerlendirmeye tutulmalıdır. Aksi halde işlemde menfaati bulunanlar açısından büyük bir hak kaybı yaşanabilecektir.

ÖNEMLİ: Bu davada menfaati bulunan kişilerin mağduriyetlerinin ortadan kaldırılması adına bahsi geçen dava dilekçesinin hazırlanmasından sürecin sonuna kadar alanında uzman bir avukattan yardım alınmasında yarar vardır. Genel bir fikir olması adına dava dilekçesinin genel görünümü şu şekilde olacaktır:

XXX ASLİYE HUKUK MAHKEMESİNE/ XXX İDARE MAHKEMESİNE

(Mevcut uyuşmazlığa göre değişkenlik gösterecektir.)

(Gerekiyorsa) burada Yürütmenin Durdurulması talebi belirtilir.

DAVACI: Ad, Soyad, TC Kimlik Numarası,  Yerleşim Yeri vs.

VEKİLİ  :Avukata dair gerekli bilgiler girilecektir. Süreç avukat ile takip edildiğinde tüm bu işlemleri zaten avukat yapacaktır.

DAVALI  :Bu kısıma kamulaştırmasız el atma eylemini gerçekleştiren kamu kurumu yazılır.

KONU  : Davanın türüne göre dava konusu ve genel talep belirtilir.

AÇIKLAMALAR: Bu kısımda öncelikle kamulaştırmasız el atmaya konu taşınmazın tapu bilgileri (il, ilçe, mahalle, pafta, ada ve parsel bilgileri ile bağımsız bölümün numarası) belirtilir ve daha kamu kurumu tarafından yaşatılan mağduriyet açık ve net bir şekilde ifade edilir. Daha sonra sorunun giderilmesi adına el atmaya karşılık taşınmaz bedeli talep edilebilir, somut olayın özelliklerine ve dava türüne göre bedelden ziyade diğer hususlar da örneğin işlemin iptali de talep edilebilir. Bu somut olaya göre imar planının iptali olabilir, imar kısıtlılığından doğan davalar olabilir, tazminat ve iptal talepli tam yargı davası olabilir, el atmanın önlenmesi davası olabilir. Burada en önemli husus şudur ki idarenin yaptığı işlemin hem genel idari yargı mevzuatından hem de o idarenin kendi özel mevzuatından hükümlerle hukuksuzluğu ortaya konulmalıdır. İdarenin süreç içerisindeki tüm işlemleri aşama aşama yazılarak hangi kanun düzenlemesine aykırılık teşkil ettiği ve olması gereken durum burada detaylı şekilde yer almalıdır. Aksi halde dava reddolunabilir.

HUKUKİ DAYANAK: Bu kısıma sadece ilgili kanun isimleri ve maddeleri yazılır.

DELİLLER: Tapu, İmar Planı, Tanık, Yemin, Bilirkişi vs. her türlü delil belirtilir. Bu kısımda yazılacaklar, somut olaya göre değişkenlik göstermektedir. Farklı deliller mevcutsa bunlar da burada muhakkak eklenmelidir. Aksi halde iddia ve savunmanın genişletilmesi yasağından ötürü sonradan ileri sürülemeyebilir. Burada belirtilen delillerden mümkün olanları ek olarak dilekçeye eklenmelidir. Ek olarak eklenemeyenler eğer idare tarafından celbi mümkün olan delillerse celbi (getirtilmesi) talep edilir.

SONUÇ VE TALEP: Kamulaştırmasız el atmaya denk gelen bedel talep edilebilir, idari işlemin iptali talep edilebilir. Yargılama giderleri ve vekalet ücreti talep edilebilir. Eğer kamulaştırmasız el atmanın acil bir şekilde durması gerekiyorsa yürütmenin durdurulması talep edilebilir. Mahkeme taleple bağlı olduğundan bu kısım oldukça önemlidir. Somut olaya ve davanın türüne göre sonuç ve talep kısmı büyük önem taşır. Son olarak dilekçenin tarihi de bu kısımda yer almalıdır.

Ad Soyad

İmza

Kamulaştırmasız El Atma ve Ecrimisil

Kişinin rızası olmaksızın maliki bulunduğu yapıda işgalde bulunulması durumunda bir anlamda kira bedeli olarak kabul edilen bedel ecrimisil olarak adlandırılmaktadır. Konu ile ilgili olarak “ecrimisil nedir” başlıklı yazımızı okuyabilirsiniz.

Kamulaştırmasız el atma halinde de kişi sahip olduğu taşınmazı bir kamu kurumunun işgali sebebiyle kullanamadığından ecrimisil isteminde bulunabilmektedir. Dava yolu ile ileri sürülebilen ecrimisil ayrı bir dava olarak açılabileceği gibi, kamulaştırmasız el atma davası ile beraber de talep edilebilmektedir. Fakat ecrimisile ilişkin taleplerde 5 yıllık zamanaşımı süresi olduğundan geçmişe dönük olarak en fazla 5 yıl için ecrimisil isteminde bulunmak mümkündür.

Konu İle İlgili Sık Sorulan Sorular

Son Olarak Dikkat Edilmesi Gerekenler

Yukarıda kamulaştırmasız el atmanın ne olduğunu ve buna ilişkin dava sürecinin nasıl ilerlediğini anlatarak konuya ilişkin merak edilen önemli noktalara değindik.

Yukarıdaki hususlar, günlük hayatta karşımıza çıkan ve kanunlarda düzenlenen şekilde aktarılmıştır. Fakat belirtmekte yarar vardır ki her somut olay kendi açısından değişkenlik gösterebilmektedir. Bu sebeple yaşanan her olay kendi bağlamında değerlendirmeye tabi tutulmalıdır.

Kamulaştırmasız el atma, oldukça teknik bir süreç içerdiğinden dikkatle takip edilmesi gereken önemli ve detaylı aşamalar içermektedir. Söz konusu işleme karşı ilerleyen sürecin doğru bir biçimde yürütülerek istenilen şekilde sona ermesi öncesinde avukata sormakta her zaman yarar vardır. Aksi takdirde yapılacak ihmali veya hatalı işlemler sonucu istenmeyen sonuçlar ile karşı karşıya kalınabilecektir.