İddianame Nedir?

İddianame nedir denildiği zaman ceza yargılamasının belki de en önemli aşaması ile karşılaşırız. Dolayısıyla iddianamenin hazırlanışı, içeriği, reddi, kabulü, iadesi, sonuçları vs. oldukça önem taşır.

Yazımızda iddianame nedir sorusunu cevapladıktan sonra konunun önemli detaylarına yer verdik. Ayrıca en sık sorulan soruları cevaplandırdık. Kanuni düzen ile birlikte uygulamadaki işleyişe yer verdik. Dikkatli okumanızı tavsiye ediyoruz.

İddianame Nedir?

Bir suç fiili ile ilgili olarak soruşturma yapan Cumhuriyet savcısının soruşturma sonunda topladığı delillerden yola çıkarak yargılamaya geçilmesi gerektiği kanaatine ulaştıktan sonra buna ilişkin hazırladığı rapora iddianame denir.

Ceza muhakeme süreci genel olarak şu şekilde işler:

İDDİANAME ÖNCESİ VE SONRASI SÜREÇ

• Suç fiili ile ilgili savcılık bildirim alır (ihbar veya şikayet).
• Savcı soruşturmaya başlar, delilleri toplar, ilgililerin ifadesini alır.
• Yeterli şüpheye (delile) ulaşan savcı iddianame hazırlar ve mahkemeye sunar.
• Mahkeme iddianameyi hukuka uygun bulmazsa savcıya iade eder ve düzeltmesini ister.
• Mahkeme iddianameyi kabul ederse yargılama (kovuşturma) aşaması başlar.
• Yargılama yapan ceza mahkemesi hüküm verir.
• Hükmün ne olduğuna bağlı olarak kişi buna itiraz edip üst derece yargısına taşıyabilir.
• Nihayetinde karar kesinleşir ve muhakeme süreci sona erer.

İddianame öncesi ve sonrası süreçle ilgili olarak “soruşturma nedir“, “kovuşturma nedir” ve “kovuşturmaya yer olmadığına dair karar” başlıklı yazılarımızı okuyabilirsiniz.

İddianame nedir denildiği zaman aslında savcının hazırladığı 2 – 3 sayfalık basit bir metin anlaşılmamalıdır. İddianame tüm soruşturma sürecinin bir sonucu olarak ortaya çıkar. Aşağıda da izah edeceğimiz üzere iddianame, mahkemenin yargılamada başlangıç olarak ele aldığı en önemli metindir.

Dolayısıyla ciddi bir hukuki zemini vardır. Buna itiraz edilebilir, hukuka uygun değilse iadesi sağlanır. Dolayısıyla ceza yargılaması sürecinde iddianame ile ilgili sürecin önemle üzerinde durulmalıdır.

İddianame Örnekleri

İddianame nedir meselesinden sonra konunun diğer detaylarına geçmeden iddianame örnekleri konusuna değinmek istiyoruz. Uygulamada ceza soruşturmasına muhatap olan kişilerin iddianame örnekleri arama çabasında olduğuna şahit oluyoruz.

Ancak belirtmemiz gerekir ki bu hatalı bir çabadır. Her ne kadar bir olay yaşanılan diğer olayla benzermiş gibi görünse de aslında hukuki zeminde  sonuçları ve takibi bakımından birbirinden çok farklı özellikler taşıyor olabilir.

Dolayısıyla benzermiş gibi görünen münferit vakıaların iddianamelerine bakarak hatalı sonuçlara ulaşılır. Bu nedenle iddianame örnekleri üzerinden bir değerlendirme değil, deneyimli ceza avukatlarından yardım alarak ve ihtimalleri gözeterek hukuki ön değerlendirme yapılmalıdır.

İddianame Ne Kadar Sürede Hazırlanır?

İddianame ne kadar sürede hazırlanır sorucu ceza yargılamasına muhatap olan kişinin doğal olarak en çok merak ettiği sorulardan biridir. Ancak ne yazık ki bu soruya verilecek net bir cevap yoktur.

Peki bu neden böyle? Şöyle ki; suç tipi, olayın yaşanış şekli, savcılığın yoğunluğu, delillerin elde edilmesi, fail ve mağdurlara ulaşılması, adli takvim vs. bir çok unsur zamansal olarak artırıcı veya azaltıcı etkiye sahip olabiliyor.

O kadar ki olayın yaşandığı hafta iddianame hazırlanabileceği gibi olaydan 2 yıl sonra iddianame hazırlandığı da görülebilir. Ancak şunu önemle söyleyebiliriz ki çok anormal olmayan, delilleri ortalama sabit olan, failleri belli bir olayda normal şartlarda iddianame hazırlanması 3 – 4 ayı geçmez.

Mahkeme İddianame ile Bağlı Mıdır?

Ceza Muhakemesi Kanunu madde 225 düzenlemesine göre mahkemenin vereceği hüküm ancak iddianamede yer alan suç, fiil ve faillere ilişkin olarak verilebilir.Yani mahkeme iddianame ile bağlı mıdır sorusuna verilecek cevap bağlıdır olacaktır. Demek oluyor ki iddianame yargılamanın sınırlarını belirler.

Ancak bazı durumlarda suçun vasfı değişebilir. Yani savcı belirli bir suçtan hazırlamıştır iddianameyi ancak mahkeme yargılama sırasında aslında farklı bir suçun işlendiğini fark etmiştir. Örneğin cinsel taciz olarak hazırlanan iddianame sonrasında mahkeme suçun aslında cinsel saldırı olduğunu düşünebilir veya tam tersi de olabilir.

Bu tür durumlarda kimi zaman yeniden iddianame düzenlenir, kimi zaman sanığa ek savunma hakkı tanınır kimi zamansa sanığın savunmasının bile alınmasına gerek duyulmaz. Bunlar genel olarak suçun niteliğinin tamamen başka bir suça dönüşmesi, cezayı azaltıcı veya artırıcı nitelikli halin değişmesi, sanık lehine değişim olması gibi nedenlerden kaynaklanır.

İddianame Düzenlenmesinin Ön Şartları

İddianame düzenleyebilmek için bir takım ön şartlar bulunur. Bunları şu şekilde sıralayabiliriz:

• Savcılık ihbar veya şikayet niteliğinde bir bildirim ile veya başka bir şekilde suçun işlendiğine dair bildirim almış olmalıdır.
• Soruşturma yapılmalı ve kovuşturmaya geçmek için yeterli şüphe bulunmalıdır. Yani fiil ve faile ilişkin yeterli bulgular olmalıdır.

İddianamede Olması Gerekenler

Ceza Muhakemesi Kanunu madde 170 düzenlemesinde iddianamede bulunması gerekenler yer almıştır. Buna göre iddianamede şu hususlar yer alır:

• Şüphelinin kimliği,
• Müdafii (avukatı)
• Maktul, mağdur veya suçtan zarar gören kişilerin kimliği
• Mağdurun veya suçtan zarar görenin vekili veya kanuni temsilcisi
• İhbarda bulunan kişinin kimliği (açıklanmasında mahsur yoksa)
• Şikayette bulunan kişinin kimliği
• Şikayet tarihi
• Faile isnat edilen suç ve uygulanması gereken mevzuat hükümleri
• İsnat edilen suçun işlendiği yer, tarih ve zamanına ilişkin bilgiler
• İsnat edilen suça ilişkin deliller
• Şüphelinin tutukluluk durumu, tutuklu ise gözaltı ve tutuklamaya ilişkin tarih bilgileri ve süreleri

Bu saydığımız unsurlar iddianamede kesin surette bulunur.

Bunun haricinde şüpheliye isnad edilen suçu oluşturan olaylar halihazırdaki delilleri ile ilişkili şekilde izah edilir. İddianamenin sonuç kısmında şüpheli aleyhine olan durumların yanında lehine olan durumlara da yer verilir. Nihayetinde uygulanması talep edilen ceza ve güvenlik tedbirine yer verilir.

İddianamenin İadesi

İddianame suçun üst ceza sınırına göre asliye ceza mahkemesine yahut ağır ceza mahkemesine sunulur. Mahkeme incelemesini yaptıktan sonra iddianameyi kabul eder veya savcıya iade eder.

Şu hallerde iddianame iade edilir:

• Yukarıda iddianamede bulunması gerek diye belirttiğimiz hususlar yoksa
• Suçun sübutuna ilişkin doğrudan etki edebilecek bir delil toplanmadan – araştırılmadan iddianame hazırlanmışsa
• Ön ödeme, uzlaştırma ya da seri muhakeme uygulanması gerektiği soruşturma dosyasından açıkça anlaşılan işlerde bu uygulamalar yapılmadan iddianame hazırlanmışsa
• Soruşturma başlatabilmek için izin veya talep gereken hallerde bu izin veya talep şartına uyulmamışsa

Sadece suçun hukuki nitelendirilmesinden ötürü iddianamenin iadesine karar verilmez. İddianamenin incelenmesi ve iadesi 15 gün içerisinde yapılmak zorundadır. Bu süre geçirilmişse iddianame iade edilemez.

İddianamenin iadesinde mahkeme iade gerekçesini ve eksikliklerini belirtir. İddianamenin iadesi üzerine savcı eksiklikleri tamamlar, hataları düzeltir. Kovuşturmaya yer olmadığına dair kararı gerektiren bir durum yoksa iddianameyi yeniden mahkemeye gönderir.

Mahkeme eksiklik görürse gene iddianameyi iade edebilir. Ancak ilk iadede gösterdiği gerekçeler dışında başka bir gerekçe ile iade edemez. Yani ilk iadede göstermediyse başka bir eksikliğe dayanamaz.

İddianamenin İadesine İtiraz: İddianamenin iadesine itiraz hakkı yalnızca Cumhuriyet savcısına aittir.

İddianamenin İade Edilemeyeceği Haller

İddianamenin iade edilemeyeceği bazı haller vardır. Bunları şu şekilde sıralayabiliriz:

• Suçun hukuki nitelendirilmesinden ötürü iddianame iade edilemez. Bu tür durumlarda sanığa ek savunma hakkı verilir.
• İddianamenin sunulmasından sonra 15 gün içerisinde iade edilmeyen iddianame bir daha iade edilemez.
• Suçun niteliği değiştikten sonra görevsizlik (asliye ceza – ağır ceza) sorunu çıksa dahi iddianame iade edilemez.
• Yargıtay uygulamasında mahkemenin yetkisizlikten ötürü iddianameyi iade edemeyeceği kararları yer alır. Görev ve yetkiye ilişkin iddianamenin iadesi haricinde mahkeme sonradan kendisi karar verebilecektir.

İddianamenin Taraflara Tebliği

İddianamenin kabul edilmesinin ardından artık kamu davası açılmış ve kovuşturma aşaması başlamıştır. İddianame çağrı kağıdı ile birlikte sanığa (soruşturma aşamasında şüpheli olarak anılan ve burada artık sanık olarak anılacak olan kişiye) gönderilir.

Eğer sanık tutuklu değilse, mazereti olmaksızın gelmemesi halinde zorla getirileceği bildirisi de bu tebligatın içerisinde yer alır. Tutuklu sanığa duruşma günü bildirilir.

İddianameye İtiraz

İddianameye itiraz da uygulamada sıklıkla merak edilen konular arasında yer alır. Ancak belirtmemiz gerekir ki iddianameye itiraz imkanı söz konusu değildir. Ancak yukarıda da değindiğimiz üzere iddianamenin iadesine savcının itiraz etme imkanı bulunur. Bunun haricinde şüpheli, müdafii, katılan vs. iddianameye itiraz etme imkanına sahip değildir.

İddianameden Kaç Gün Sonra Mahkeme Olur?

Mahkeme iddianamenin kabul edilmesinden sonra duruşma günü belirler ve duruşmada hazır bulunması gereken kişilere davet gönderir. Müdafii yani sanığın avukatı da sanıkla birlikte davet edilir.

Çağrı kağıdının tebliğ edilmesi ile duruşma tarihi arasında en az 1 ay olacağı kanun ile sabittir. Ancak bunun için kanunda belirtilmiş azami bir süre yoktur. Dolayısıyla iddianameden kaç gün sonra mahkeme olur sorusuna net bir cevap vermek mümkün değildir. Bunu belirleyecek olan mahkemedir ve tarifi taraflara bildirir.

İddianameden kaç gün sonra mahkeme olur sorusuna verilecek olan cevap kimi zaman 2 hafta kimi zaman 1 ay kimi zaman 3 ay şeklinde verilebilir. Yani bir belirsizlik söz konusudur.

İddianamenin Değerlendirilmesi Sonrası Açılış Nedir?

İddianamenin değerlendirilmesi sonrası açılış ceza soruşturma aşamasında e-devlet veya UYAP sistemi kontrol edildiğinde görülebilen bir ifadedir. İddianamenin değerlendirilmesi sonrası açılış ifadesi savcının iddianame hazırlayarak hakime sunduğu, hakimin soruşturma dosyasını değerlendirip kabul ederek ceza davası açıldığı anlamına gelir. Bu aşamadan sonra soruşturma aşaması bitip kovuşturma yani ceza mahkemesinde yargılama aşamasında geçilmiştir.

İddianame ile İlgili Süreçte Dikkat Edilmesi Gerekenler

İddianame nedir denildiği zaman bahsedilmesi gereken önemli detaylara ve sürecin bilinmesi gereken bazı noktalarına yer verdik. Ayrıca belirtmemiz gerekir ki süreç çoğu zaman bu bahsettiklerimizi aşar.

Yani her somut olay kendi içerisinde kendine has özellikler taşır. Dolayısıyla her somut olayda o olaya özgü hukuki çare üretilmeli, ihtimalleri gözeterek ona göre hareket edilmelidir.

Aksi halde kişi haklı iken, süreci iyi yönetemediği için, haksız çıkabilir. Bu noktada yapılacak olan en sağlıklı şey deneyimli ceza avukatlarının yardımına başvurmak olacaktır. Bu konunun detayları için “ceza avukatı” başlıklı yazımızı okuyabilirsiniz.