İdare Mahkemesi

İdare mahkemesi, genel görevli mahkeme olduğundan idari yargıdaki yeri oldukça önemlidir. Kişilerle kamu makamları arasındaki uyuşmazlıklar sıklıkla yargıya konu edilir ve idare mahkemeleri bu noktada öne çıkar.

Yazımızda; idare mahkemesi nedir, idari kanun yolları nelerdir, yetkili mahkeme nasıl belirlenir gibi önemli soruları cevaplandırdık. İdari yargı sürecine herhangi bir şekilde muhatap olan kişilerin dikkatli okumasını tavsiye ederiz.

İdare Mahkemesi Nedir?

Danıştay’ın ve vergi mahkemesinin görevli olduğu dava ve işler haricindeki idari davaları görmek ve idari işlere bakmakla görevli olan idari yargı kolunun genel görevli ilk derece mahkemesi idare mahkemesidir. Genel bir ifade ile Devlet ile kişiler arasındaki hukuki uyuşmazlıklar bu mahkemede çözümlenir.

İdare mahkemesi idari yargı kolunun genel görevli mahkemesi olduğundan başka bir mahkemenin görev alanına girmeyen idari davalar burada açılır.

İdare Mahkemelerinin Kuruluşu

İdare mahkemeleri, 2576 sayılı kanun uyarınca bölgelerin coğrafi durumuna ve iş yoğunluğuna göre belirlenen yargı çevrelerinde Adalet Bakanlığınca kurulur.

İdare mahkemesinin kurulmasında, yargı çevresinin belirlenmesinde, değiştirilmesinde ve kaldırılmasında İçişleri Bakanlığı, Hazine ve Maliye Bakanlığı, Gümrük ve Ticaret Bakanlığı tarafından görüş alınarak karar verilmektedir.

İdare Mahkemelerinin Görev Alanı

İdare mahkemelerinin hangi uyuşmazlık konularına bakmakla görevli olduğu 2576 sayılı Kanun’un 5. maddesinde düzenlenmiştir.

İdari yargıda görülen bir davada, idare mahkemesinin görevli olması için, öncelikle uyuşmazlığın vergi mahkemesinin veya Danıştay’ın görev alanına girmemesi gerekmektedir.

Buna göre vergi mahkemelerinin görev alanına giren uyuşmazlıklarla Danıştay’ın ilk derece mahkemesi olarak baktığı uyuşmazlıklar hariç olmak üzere aşağıdaki uyuşmazlıklar idare mahkemesi tarafından çözülür. Bunlar;

• İdari işlemlerin iptali davaları
• Tam yargı davaları
• Herhangi bir kamu hizmetinin yürütülmesi sebebiyle yapılan idarî sözleşmelerden kaynaklanan uyuşmazlıklara ilişkin davalar (tahkim yolunun öngörüldüğü imtiyaz şartlaşma ve sözleşmelerinden doğan uyuşmazlıklar hariç)
• Kanunlarda verilen diğer dava ve işler

DİKKAT: Yukarıda bahsedilen idari yargının görev alanına giren uyuşmazlıklara ilişkin idare mahkemelerinde değil de adli yargı mahkemelerinde dava açılması durumunda açılan dava görevsizlik sebebiyle usulden reddedilir.

Dava dosyasının görevli idare mahkemesine re’sen gönderilmeyeceğine dikkat edilmelidir. Bu durumda verilen görevsizlik kararının kesinleşmesinden itibaren 30 gün içerisinde dosyanın görevli idare mahkemesine gönderilmesine ilişkin talep bir dilekçe ile mahkemeye sunulmalıdır.

Aksi halde tekrar harç hesaplanarak görevli ve yetkili mahkemede dava açılır.

Dava idare mahkemesi yerine Danıştay’da ya da vergi mahkemesinde açıldıysa yani idari yargı düzeni içinde bir görevsizlik kararı verilmişse bu durumda dava görev yönünden reddedilir. İlgili dosya re’sen görevli mahkemeye gönderilir. Bu durumdaki görevsizlik kararına karşı kanun yolunun kapalı olduğu unutulmamalıdır.

Yetkili İdare Mahkemesi

İdari yargıda yetki konusu İYUK madde 32’de genel olarak, devamındaki maddelerde ise özel olarak düzenlenmiştir. Bir de bunun dışında özel kanunlarda yetki düzenlemeleri de mevcuttur.

Genel yetkili idare mahkemesi, kural olarak özel kanunlarda yetkili mahkeme belirtilmemiş ise uyuşmazlığa konu idari işlemi ya da idari sözleşmeyi tesis eden idarenin bulunduğu yer mahkemesidir.

Genel yetkili mahkemenin istisnaları olan özel yetki kuralları ise şunlardır:

İstisna Durumlar	Özel Yetkili Mahkeme
Kamu görevlileri ile ilgili davalar	İlk kez atanmaya ya da naklen atanmaya ilişkin davalarda kamu görevlisinin yeni ve eski görev yeri mahkemesi   Göreve son verme, emeklilik ve görevden uzaklaştırma davalarında kamu görevlisinin son görev yeri mahkemesi
Taşınmaz mallara ilişkin davalar	Taşınmazlar ve kamu mallarıyla ilgili uyuşmazlıklarda taşınmazın ya da kamu malının bulunduğu yerdeki mahkemesi
Taşınır mallara ilişkin davalar	Uyuşmazlık konusu taşınır malın bulunduğu yerdeki idare mahkemesi

İdare Mahkemesinde Davanın Açılması ve Görülmesi

İdari yargıda yazılı yargılama usulü geçerli olup mahkeme incelemeyi dosya üzerinden yapmaktadır.

İdare Mahkemesi Dava Dilekçesi: İdare mahkemesinde davalar dilekçe ile açılır. İdari Yargılama Usulü Kanunu’nun 3/2. maddesinde dava dilekçesinin içeriği belirtilmiştir. Buna göre idare mahkemesi dava dilekçesinde;

• Mahkemenin adı
• Davanın tarafları
• Davanın konusu
• İşlemin tebliğ tarihi
• Hukuki ve maddi deliller
• İmza
• Dilekçe ekleri bulunması gerekir.

Kanunun 15/1-d maddesinde dilekçenin bu şartlara uymaması halinde reddedileceği belirtilmiştir.

İncelemenin dosya üzerinden yapılması sebebiyle dava dilekçesinin somut olaya uygun şekilde çok iyi hazırlanması gerekmektedir. Bu nedenle idare mahkemesi dilekçe örneği olan  taslak metinlerden uzak durulmalı ve her somut olayın dayandığı hukuki zemine göre idare mahkemesi dava dilekçesi hazırlanmalıdır.

İdare Mahkemesi Dava Açma Süresi: İdari yargıda dava açma sürelerine uyulması oldukça önem arz eder. Zira dava açma süresinin kaçırılması halinde idare mahkemesinde dava açılamaz.  Danıştay’a göre dava açma süresi hak düşürücü süre olup kamu düzenindendir ve yargılamanın her aşamasında ileri sürülebilir.

İdare mahkemesinde genel dava açma süresi 60 gün olarak düzenlenmiştir. Kanunlarda açıkça başka bir dava açma süresi düzenlenmemiş ise 60 günlük genel dava açma süresi uygulanır.

Genel dava açma süresi dışında bazı uyuşmazlıklar için özel dava açma süresi düzenlenmiştir. Genel olarak süreleri şu şekilde gösterebiliriz:

	İdari Mahkemesi Dava Açma Süresi
Genel dava açma süresi	60 gün
İvedi yargılamaya tabi konularda	30 gün
Merkezi sınavlara ilişkin davalarda	10 gün
Kamulaştırma kanununa göre	30 gün

Görüldüğü üzere kanunlarda özel dava açma süresi öngörülmüş ise davanın bu sürede açılması gerekir.

Davanın Görülmesi

Yukarıda açıkladığımız usulde hazırlanan dava dilekçesinin dava açma süresi içinde idare mahkemesine verilmesiyle dava açılır ve ilk inceleme aşaması başlar.

İdare mahkemesi başkanı ya da görevlendireceği bir üye tarafından dava dilekçesi üzerinde;

• Görev
• Yetki
• İdari merci tecavüzü
• Ehliyet
• İcrailik
• Dava açma süresi
• Husumet
• Dava dilekçesinin kanunda belirtilen usul ve şekle uygunluğu yönünden ilk inceleme yapılır.

İlk inceleme aşamasında yukarıda sayılan hususlar bakımından bir hukuka aykırılık yoksa dava dilekçesi karşı tarafa tebliğ edilir ve davalının savunma yapması için bir cevap dilekçesi yazması beklenir.

Burada söz konusu uyuşmazlık tarafların dilekçeleri ve ilgili evraklar üzerinden incelenerek çözümlenir. Dosya üzerinden inceleme yapıldığı için tanık dinlenmesi söz konusu değildir. Gerekli bilgi ve belgeler mahkeme tarafından toplandıktan sonra uyuşmazlık aydınlatılamıyorsa keşif, bilirkişi incelemesi gibi imkanlara başvurulabilir.

İdare mahkemesi bilirkişi raporuna itiraz süresi 15 gündür. 15 gün içinde bilirkişi incelemesi sonucu hazırlanan rapora karşı itiraz edilebilir.

İdare Mahkemesinde Tek Hakimle Görülecek Davalar

İdare mahkemelerinde kural olarak davalar heyet halinde görülür. Mahkeme heyetinde ise 3 hakim bulunur. Ancak kanunda belirtilen belli başlı davalar ise istisnai olarak tek hakimle görülür. Buna göre uyuşmazlık konusu miktarı belirli bir miktarı aşmayan (2022 yılı için 77.000 TL*);

• Tam yargı davaları ve
• İdari işlemlere karşı açılan iptal davaları tek hakim tarafından görülür.

İdare Mahkemesi Kararlarına Karşı Kanun Yolu

İdare mahkemesi kararları hukuka uygun değilse bir üst mahkemede tekrar gözden geçirilmesi için kanun yoluna başvurulabilir. Böylece hukuka aykırı verilen karar kaldırılır ve yeni bir karar verilerek hukuki güven tesis edilir.

DİKKAT: İdare mahkemesi kararlarına itiraz kanun yolu 2014 yılında kaldırılmış yerinde istinaf kanun yolu getirilmiştir. Buna göre; idare mahkemesinin hukuka aykırı olduğu düşünülen kesinleşmemiş nihai kararlarına karşı istinafa başvurulur.

İstinaf incelemesinde, ilk derecenin verdiği karar hukuki ve maddi yönden tekrar incelenir. İdare mahkemesinin tüm kararlarına karşı istinafa gidilmez, bazı kararları istinafa kapalıdır. Buna göre 2022 yılı için;

• Konusu 9000 TL’yi geçmeyen tam yargı davaları ile
• Konusu 9000 TL’yi geçmeyen idari işleme karşı açılan iptal davaları istinafa kapalıdır.

İstinaf parasal sınırını aşan idare mahkemesinin kesinleşmemiş nihai kararlarına karşı kararın taraflara tebliğ edilmesinden itibaren 30 gün içinde istinafa başvurulabilir. İstinafa başvuru BİM Başkanlığı’na hitaben yazılacak bir istinaf dilekçesi ile yapılır.

İstinaf başvuru dilekçesinin İYUK madde 3’te belirtilen şekillere uygun hazırlanması gerektiği unutulmamalıdır. Usuli hataların yapılmaması için idare mahkemesi istinaf dilekçesinin bir avukat aracılığı ile hazırlanması daha yararlı olacaktır.

İdare Mahkemesi Vekalet Ücreti

İdare mahkemesi vekalet ücreti avukat ve müvekkil tarafından serbestçe belirlenir. Ancak TBB’nin belirlemiş olduğu asgari sınırın altında ücret tayin edemezler. Genel olarak olayın kapsamı, yapılacak işlerin çeşitliliği vs. gibi durumlara göre ücret miktarı değişecektir. Bu konu hakkında net bir bilgi edinmek adına avukat ile görüşülmelidir.

İdare Mahkemesi Avukat Desteği

İdare mahkemesinin görev alanına giren uyuşmazlıklarda avukatla temsil edilme zorunluluğu bulunmamaktadır. Ancak idare hukuku gibi teknik bir alanda uyuşmazlık konusu dava ve işlerin bir idare mahkemesi avukatı ile yürütülmesi oldukça önemlidir.

İdare ile iletişim kurmak için yazılacak dilekçeler ile dava, istinaf ya da temyiz dilekçelerinin usulüne uygun hazırlanması, davanın dava açma süresi içinde açılması veya idare mahkemesi kararlarına karşı kanun yoluna başvurulması gibi usuli işlemlerin sağlıklı bir şekilde yürütülmesi için hukuki danışmanlık almakta yarar vardır.