Mirastan Çıkarma

Mirasbırakan ile saklı pay sahibi mirasçıları arasında önemli aile bağları mevcuttur. Saklı pay sahibi mirasçının bu aile bağlarını zedeleyici hareketleri ya da borç ödemeden aciz halde olması söz konusu olabilir. İşte bu hal veya hareketlerin varlığı halinde kanun koyucu mirasbırakana bir imkan tanıyarak saklı pay sahibi mirasçıyı ölüme bağlı bir tasarrufla mirastan çıkarma işlemi yapabilecektir.

Mirastan Çıkarma Türleri

Medeni Kanun iki farklı mirastan çıkarma (ıskat) türü kabul etmiştir: Cezai ıskat ve koruyucu ıskat.

Cezai ıskat ile kanun koyucu saklı paylı mirasçıların mirasbırakanın ailesi veya yakınlarına karşı aile bağlarını zedeleyici davranışları sebebiyle mirastan mahrum kalmasını hedeflemiştir. Koruyucu ıskatta ise; mirasbırakanın saklı paylı mirasçısı olan altsoyunun borca batması halinde mirasbırakanın altsoyunu koruma maksadı güdülmüştür.

Cezai Iskat   (MK m.510-512)	Koruyucu Iskat   (MK m.513)
Aile bağlarını zedeleyen saklı paylı mirasçıları mirastan uzaklaştırmak amaçlanır.	Borç ödemeden aciz altsoyun sahip olduğu mirasın tamamının alacaklılara geçmesinin önüne geçilerek altsoyun korunması amaçlanır.
Saklı pay sahibi bütün mirasçılar için uygulanabilir.	Sadece mirasbırakanın altsoyu olan saklı paylı mirasçı için uygulanabilir.
Tam veya kısmi ıskat söz konusu olabilir.	Altsoyunu saklı payının yarısı için söz konusu olur.

Cezai Mirastan Çıkarma (Mirastan Men Etmek)

Saklı paylı mirasçıların mirastan çıkarma sebeplerinden birini gerçekleştirdiği durumlarda miras bırakanın, mirasçının saklı payının tamamını ya da bir kısmını mirastan çıkarmasıdır.

Mirasbırakan bu işlemi alelade bir şekilde gerçekleştiremez. Kanunda belirtilen mirastan çıkarma sebeplerine dayanan ölüme bağlı bir tasarrufla gerçekleştirmesi gerekir. Mirasbırakan uyması gereken şartları gerçekleştirmediği takdirde aşağıda anlatılacağı üzere mirasçı dava açabilir.

Uygulamada bunun önüne geçilmesi ve istenilen ıskatın yapılabilmesi için hukuki bir yardım almada yarar vardır.

Cezai Mirastan Çıkarma Sebepleri

TMK m.510’de mirasbırakanın saklı pay sahibi mirasçıyı mirastan çıkarabilmesi için iki farklı sebep öngörülmüştür.

Ağır bir suç işleme	Mirasçının, miras bırakana veya onun yakınlarına karşı aile bağlarını zedeleyici ağır bir suç işlemesi
Aile Hukukundan doğan yükümlülüklerin ihlali	Mirasçının, miras bırakana ya da onun aile üyelerine karşı olan nafaka, sadakat, dayanışma yükümlülüğü gibi yükümlülüklerini ihlal etmesi

Saklı paylı mirasçının ağır bir suç işlemesi:

Saklı paylı mirasçının aile bağlarını zedeleyecek ağırlıkta mirasbırakana veya onun yakınlarına karşı bir suç işlemesidir. Bu suçun TCK anlamında bir suç olması gerektiği gibi aile bağlarına da zarar verecek ağırlıkta olması gerekir.

Suçun ağırlığı her somut olay özelinde farklılık göstermekte ve somut olaya göre suçun aile bağlarını zedeleyip zedelemediğini hakim takdir etmektedir.

Saklı paylı mirasçının bu suçun cezasını çekmiş olması bir önem arz etmez. Önemli olan mirasçıya veya onun yakınlarına işlenen bu suç dolayısıyla aile bağlarının zarar görmüş olmasıdır.

Saklı paylı mirasçının aile hukukundan doğan yükümlülüklerini önemli ölçüde ihlal etmesi:

Medeni Kanun kişilere; eşlerin birbirlerine sadakat yükümlülüğü, üst soy, alt soy ve kardeşlere karşı bakma, iyi davranma ve nafaka yükümlülüğü gibi aile hukukundan kaynaklanan birçok yükümlülük yüklemiştir. Bu ve benzeri aile hukukundan doğan yükümlülüklerin önemli derecede ihlali aile bağlarını zedelediğinden mirastan çıkarma sebebidir.

Saklı paylı mirasçının bu yükümlülüğünü önemli ölçüde ihmal edip etmediğini hakim tayin edecektir. Bu anlamda örnek olarak annesini ve babasını yıllarca ziyarete gitmeyen, en zor zamanlarında yanında olmayan, hiç bir şekilde yardım etmeyen çocuk mirastan çıkarılabilecektir.

Mirastan Çıkarmanın Şartları

Aşağıdaki şartların gerçekleşmesi halinde mirasbırakan saklı paylı mirasçısını mirasçılıktan çıkarabilir:

1. Mirasbırakanın saklı paylı mirasçısının (altsoy, ana-baba, kardeşler ve eş) bulunması gerekir.
2. Kanunda belirtilen mirastan çıkarma sebeplerinin somut olayda mevcut olması gerekir.
3. Mirasbırakanın, mirasçının saklı payının tamamen ya da bir kısmının kaldırılmasına yönelik açık irade beyanında bulunması gerekir.
4. Mirasbırakanın irade beyanını ölüme bağlı bir tasarrufla belirtmesi gerekir.

Mirasçı Mirastan Nasıl Çıkarılır?

Kanun mirastan çıkarmanın geçerli kabul edilmesini ölüme bağlı tasarrufla yapılmış olmasına bağlamıştır. Şu halde, uygulamada mirastan çıkarma mirasbırakanın tek taraflı bir hukuki işlemi olduğundan ölüme bağlı bir tasarruf olan vasiyetname ile yapıldığı çok sık görülür.

Vasiyetname yukarıda açıkladığımız mirastan çıkarma sebeplerine dayanmalı ve bu sebep vasiyetnamede açıkça belirtilmelidir. Sebebin belirtilmesi çok önemlidir zira kanun mirasçılıktan çıkarmanın, çıkarma sebebinin belirtilmesi halinde geçerli olacağını hükme bağlamıştır.

Vasiyetnamede mirastan çıkarma sebebine yer vermek ve bunun kanuna uygun şekilde belirtilmesi çok önemlidir. Mesela vasiyetnamede ıskat sebebi olarak sadece “ağır suç işledi” ibaresine yer verilmesi halinde dahi ıskat tasarrufunun iptali ile söz konusu olabilir. Bununla karşı karşıya kalmamak için mirasbırakanın vasiyetname hazırlarken hukuki yardım almasında fayda vardır.

Görüldüğü üzere bu işlem sıkı şartlara tabi kılınmıştır. Herhangi bir geçersizlik ile karşılaşmamak için miras avukatına danışmakta yarar vardır.

Mirastan Çıkarmaya İtiraz

Mirasçılıktan cezalandırıcı çıkarma, gerekli koşulların varlığı durumunda tenkis davası ve iptal davası ile geçersiz hale getirilebilir. Böylece saklı pay sahibi mirasçı miras hakkına kavuşabilir.

Tenkis Davası

Mirasbırakan vasiyetnamesinde mirastan çıkarma sebeplerini göstermemesi ya da gösterdiği sebebin gerçek olmaması ya da geçersiz olması durumunda mirasçılıktan çıkarılan kimse tenkis davası açabilir. Böylece tenkis davası ile mirasçılıktan çıkarılan kimse vasiyetnamenin tenkis edilmesini isteyebilir.

Mirasçılıktan çıkarılan saklı paylı mirasçının, bu çıkarmadan yararlanan mirasçılar veya vasiyet alacaklılarına karşı açtığı tenkis davasının olumlu sonuçlanmasıyla davacı taraf olan saklı pay sahibi mirasçı saklı payına kavuşur.

İspat Yükü: Mirasçılıktan çıkarılan kimsenin açtığı tenkis davasında çıkarmadan yararlanan ve davalı olan mirasçılar veya vasiyet alacaklıları çıkarma sebebinin varlığını ispat edemezlerse mirastan çıkarılan kimse saklı payına sahip olur ve vasiyetname bu saklı pay dışında geçerli olur.

Davacı Taraf	Mirasçılıktan çıkarılan saklı paylı mirasçı
Davalı Taraf	Çıkarmadan yararlanan mirasçılar vasiyet alacaklıları
Görevli mahkeme	Asliye Hukuk Mahkemesi
Yetkili mahkeme	Mirasbırakanın son yerleşim yeri mahkemesi
İspat Yükü	Davalı, vasiyetnamede gerçek ve geçerli bir sebep olduğunu ispatlar.
SONUÇ	Mirastan çıkarılan kimse saklı payına sahip olur

İptal Davası

Mirasbırakanın hazırladığı vasiyetname birtakım sakatlıklar taşıyorsa mirasçılıktan çıkarılan mirasçı, iptal davası açarak sadece çıkarma tasarrufunu değil, tüm ölüme bağlı tasarrufu geçersiz hale getirebilir.

Mirasbırakanın vasiyetnameyi yaptığı sırada ehliyetinin olmaması, vasiyetname içeriğinin hukuka veya ahlaka aykırı olması veya vasiyetnamenin kanunda öngörülen şekillere uymadan hazırlanması ölüme bağlı tasarrufun iptal sebebidir.

İptal sebeplerinin varlığı halinde mirastan çıkarılan saklı paylı mirasçının çıkarmadan yararlanan mirasçılara açacağı iptal davasının olumlu sonuçlanması ile sadece saklı payına değil, tüm miras payına kavuşur. Bu anlamda mirastan çıkarılan mirasçı için iptal davasının olumlu sonuçlanması, tenkis davasının olumlu sonuçlanmasından daha iyidir.

DİKKAT: Mirasbırakanın mirastan çıkarma sebebinde açık bir yanılmaya düşmüş olması durumunda mirasçılıktan çıkarılan mirasçının bunu ispat etmesi halinde TMK m. 512/3’e göre mirastan çıkarma geçersiz olur. Bunun için bir iptal davası açılır. Diğer iptal sebeplerinden farklı olarak burada yalnızca çıkarma tasarrufu iptal edilir.

Yukarıda açıklanan tenkis ve iptal davaları mirasçı için önemli bir imkandır. Hakkı kaybı yaşamamak adına mirasçının hukuki danışma alması oldukça önemlidir.

Mirastan Çıkarılmanın Sonuçları

Bu işlemin hukuki sonuçlar şunlardır:

• Mirastan çıkarılan mirasçının mirasçılık sıfatı sona ererken mirasbırakan ile “soybağı” devam eder.
• Mirasçılık sıfatı sona erdiğinden bu sıfata bağlı olan haklar ve yükümlülükler de son bulur ve böylece tereke borçlarından sorumlu olmaktan kurtulur.
• Mirasçılıktan kısmi çıkarılan kimsenin çıkarma konusu dışında kalan saklı pay bölümünde mirasçılığı devam eder. Mirasçılıktan kısmi çıkarılan kimse, mirasçılık sıfatına sahip olmayı sürdürmesi sebebiyle terekenin korunmasına ilişkin önlemlerin alınmasını talep edebilir, tereke borçlarından sorumluluğu da devam eder.

Mirasbırakanın Mirasçıyı Affetmesi

Mirasbırakanın aile bağlarını zedeleyen mirasçıyı affetmesi halinde ne olacağı kanunda açıkça düzenleme altına alınmış değildir. Ancak mirasbırakanın vasiyetnamesinden ölünceye kadar her zaman dönme imkanı vardır.

Şu halde mirasbırakan mirastan çıkarma tasarrufunda bulunduktan sonra vasiyetnamesini yok edebilir, eski vasiyetnamesini ortadan kaldıran yeni vasiyetname yapabilir. Böylece ortada mirastan çıkarma tasarrufu kalmaz.

Koruyucu Iskat (Borç Nedeniyle Mirastan Çıkarma)

Borç ödemeden aciz altsoyun sahip olduğu mirasın tamamının alacaklılara geçmesinin önüne geçilerek altsoyun korunması amaçlanır. Mirasbırakan bu yolla sadece altsoyu olan saklı pay sahibi mirasçıyı mirasçılıktan çıkarabilir.

Şartları

1. Mirastan çıkarılacak olan mirasçının alacaklıları onun aleyhinde İİK’na göre en geç ölüme bağlı tasarrufun yapıldığı ana kadar aciz vesikası alması gerekir.
2. Mirasbırakanın aleyhine aciz vesikası alınan altsoyunun saklı payının yarısını onun doğmuş ya da doğacak çocuklarına tahsis etmesi gerekir.

DİKKAT: Mirasın açıldığı andan artık aciz vesikasının herhangi bir hükmü kalmamış ya da borç miktarı mirasçılıktan çıkarılanın miras payının yarısını aşmıyorsa iptal davasıyla koruyucu ıskat iptal edilebilir.

Mirastan Çıkarma Konusunda Dikkat Edilecekler

Yukarıda anlattığımız üzere mirastan çıkarma, mirastan çıkaracak kişi kadar çıkarılan kişi için de önem arz etmektedir. Mirasbırakanın mirastan çıkarma için yapmış olduğu ölüme bağlı tasarrufun doğru hazırlanması çok önemlidir. Zira mirasbırakanın taslak metinlerle hazırladığı vasiyetnamenin geçersiz olması mirastan çıkarma tasarrufunu da etkileyecektir. Böyle bir durumda da mirasçının iptal ve tenkis davası açma hakkı gündeme gelecektir.

Mirastan çıkarma sürecinde hatalı ve ihmali işlemler hem mirasbırakan hem de mirasçı adına oldukça ciddi hak kayıpları yaratmaktadır. Ortaya bir mağduriyet çıkmaması adına bu sürecin miras avukatı ile yürütülmesinde yarar vardır.