Unutulma Hakkı

Unutulma hakkı; kişilerin dijital ortamda paylaşılan fotoğraflarının, videolarının ve diğer tüm bilgilerinin belli süreler sonunda internet ortamından kaldırılmasını sağlayan haklardan biridir. Unutulma hakkının ileri sürülmesi sonucu çeşitli yollar uygulanarak içeriklerin sosyal mecralardan kaldırılması söz konusu olmaktadır. Unutulma hakkına dayanarak başvurulan hukuki yollarda unutulma hakkının kapsamının detaylıca değerlendirilmesi gerekmektedir.

Unutulma Hakkı Nedir?

Unutulma hakkı, internet ortamında ve hukuka uygun şekilde paylaşılmış içeriklerin kaldırılmasını sağlayan haktır. Fotoğraf, video, ses kaydı, haber yahut yalnızca ad- soyad gibi tüm içerikler; unutulma hakkı kapsamında arama motorlarından silinebilmektedir.

Özel hayatın gizliliğini ihlal yahut kişisel verilerin ihlali halinde içeriğin kaldırılması ile unutulma hakkı kapsamında içeriğin kaldırılması arasındaki fark, içeriğin hukuka uygun şekilde paylaşılmış olmasıdır. Herhangi bir hukuka aykırılık bulunmadan paylaşılan içerikler; gerekli şartları taşıması halinde arama motorlarından kaldırılabilmektedir.

Unutulma hakkı mutlak haklardan değildir. Diğer bir ifade ile, bu hakkın kullanlabilmesi için somut olay özelinde incelemelerde bulunulup içeriğin kaldırılmasının uygunluğu değerlendirilmektedir. Bu noktada, aşağıda açıklanan şartların varlığı değerlendirilerek içeriğin kaldırılması ve korunması noktasındaki faydalar kıyaslanmaktadır.

Bir Yargıtay kararında, mevzubahis hak, “üstün bir kamu yararı olmadığı sürece, dijital hafızada yer alan geçmişte yaşanılan olumsuz olayların bir süre sonra unutulmasını, başkalarının bilmesini istemediği kişisel verilerin silinmesini ve yayılmasının önlemesini isteme hakkı” olarak ifade edilmektedir. (Yargıtay 19.C.D. 2021/633 E. , 2021/2773 K.)

Unutulma Hakkının Kanuni Dayanağı

Unutulma hakkının kanuni dayanağı; Anayasa, 5651 sayılı Kanun,5352 sayılı Kanun, 6698 sayılı Kanun, ilgili kanunlar ve Anayasa Mahkemesi kararlarıdır. 

Esasen, ilgili mevzuatta, unutulma hakkına kavram olarak açıkça yer verilmemiştir. Ancak, hakkın amacına hizmet eden açıklamalar, yahut özel hayatın gizliliği hakkı gibi daha genel kapsamlı hakların yorumlanması sonucu unutulma hakkının varlığı kabul edilmiştir. 

Anayasa’nın 17. maddesinde yer alan şeref ve itibarın korunması hakkı, 20. maddesinde yer alan kişisel verilerin korunmasını isteme hakkı yahut özel hayatın gizliliği hakkı gibi hakların yorumlanması yoluyla; 6698 sayılı Kanun’da yer alan kişisel verilerin silinmesini veya yok edilmesini talep etme hakkının kullanılması yoluyla unutulma hakkının uygulanması söz konusu olabilmektedir. 

Sayılan hukuki düzenlemelerin yanı sıra, Kişisel Verilerin Silinmesi, Yok Edilmesi veya Anonim Hale Getirilmesi Hakkında Yönetmelik m. 8 hükmünde de konuya ilişkin açıklamalara yer verilmiştir. 

Bununla birlikte, Avrupa Veri Koruma Otoritesi tarafından verilen kararlarda da, “right to be forgotten” olarak anılan unutulma hakkına ilişkin açıklamalar yapılmıştır. Bu hak kapsamında, Google gibi arama motorları üzerinde hukuka uygun şekilde yayınlanan pek çok içeriğin kaldırıldığı görülmüştür. 

Unutulma Hakkının Uygulanmasında Dikkate Alınan Hususlar

Unutulma hakkının uygulanmasında dikkate alınan hususlar şunlardır: 

• İçeriği kaldırılacak ilgili kişinin, kamusal yaşamda önemli bir yere sahip olması siyasetçiler, üst düzey kamu yöneticileri, iş adamları, ünlü sanatçı ve sporcular, dini liderler vs.)
• İçeriğin bir çocuğa ilişkin olması,
• İçeriğin tarihsel yahut istatiksel bir veri olup olmadığı,
• Yayınlanan bilginin doğruluğu,
• Bilginin, kişinin iş yaşamına etkisi ve iş yaşamıyla ilgisi,
• Yayınlanan içeriğin; hakaret, iftira yahut onur kırıcı nitelikte olması,
• İçeriğin, özel nitelikli verilere ilişkin olması,
• İçeriğin güncel olup olmaması,
• İçeriğin, kişi hakkında ön yargıların oluşumuna sebep olması,
• Kişi açısından riskli durumlar ortaya çıkarması,
• İçeriğin, ilgili kişi tarafından bizzat yayınlanması,
• İçeriğin basın hürriyeti kapsamında değerlendirilmesi ve gazetecilik faaliyeti kapsamındaki verilerden oluşması,
• Bilgilerin yayınlanması noktasında yasal zorunluluk yahut yüksek kamu yararının bulunması,
• İlgili içeriğin, ceza gerektiren bir suç türüne ilişkin olması,
• İçeriğe konu olay yayınlanırken, herhangi bir kötü eleştiri yahut yoruma yer verilmeden objektif değerlendirme yapılmış olması,
• Kamunun, ilgili içeriğe erişim noktasında haklı menfaatinin bulunması.

Yukarıda sayılan şartlar sınırlı sayıda olmayıp her somut olay özelinde çeşitli değerlendirmeler yapılmakta ve kriterler esas alınmaktadır. Uygulamada, mevzubahis hakka dayanılarak sunulan erişim engelleme talepleri, içeriğin basın özgürlüğü kapsamında değerlendirilmesi sebebiyle reddedilmektedir.

Basın özgürlüğü hakkı ile unutulma hakkı mukayese edildiğinde, içeriğin  kamuya sunduğu yarar ve güncel olup olmaması esas olarak değerlendirilmektedir.

Yargıtay kararları incelendiğinde, 1-3 yıllık yahut daha yeni tarihli içekilerden haber değeri taşıyanların basın özgürlüğü kapsamında değerlendirildiği görülmektedir. Konuya ilişkin olarak açılacak davalarda ve sunulacak itirazlarda, içeriğin yayınlanması halinde ortaya çıkacak zararın, basın özgürlüğüne kıyasen şiddetli olduğu ortaya konulmalıdır. Bu noktada uzman bir avukattan hukuki destek almak sürecin olumlu sonuçlanması adına önemli etki yaratmaktadır. 

Unutulma Hakkının Uygulanması İçin Geçmesi Gereken Süre

Unutulma hakkının uygulanması için geçmesi gereken süre her somut olaya göre ayrıca değerlendirilen süredir. Sürenin hesaplanmasında kamu yararı ve haberin güncelliği esas alınmaktadır.

Bu noktada, 3 ay önce yayınlanmış ve bir suça ilişkin bilgilendirme içeren haberin kaldırılması; 10 yıl önce yayınlanmış, güncelliğini yitirmiş ve herhangi bir kamu yararı bulunmayan görselin kaldırılmasına kıyasen düşük ihtimal taşımaktadır.

Unutulma Hakkı Kapsamında İnternetten İçerik Kaldırma ve Erişimin Engellenmesi

Unutulma hakkı kapsamında internetten içerik kaldırma ve erişimin engellenmesi için başvurulabilecek birçok yol bulunmaktadır. Bu yollar şunlardır:

• Teknik müdahale ile içerik kaldırma
• Uyar kaldır yöntemi ile içerik kaldırma
• Sulh Ceza Hakimliğine başvuru
• Anayasa Mahkemesine bireysel başvuru
• Kişisel Verileri Koruma Kurumuna başvuru

Üçüncü bir kişi tarafından paylaşılan yahut şifresi unutulmuş eski hesaplardan paylaşılan içeriklerle unutulma hakkı ihlal edilen bireyler, sayılan yollar arasından somut olaya uygun düşen hukuki yola başvurarak ilgili içeriğin silinmesini talep edebilmektedirler.

Teknik Müdahale ile İçerik Kaldırma

Teknik müdahale ile içerik kaldırma, unutulma hakkı kapsamında kalan içerikler açısından da başvurulabilecek yollardan biridir. Bu yolda, uzmanlar tarafından yapılan incelemeler sonucunda içeriğe ilişkin link incelenerek uygun teknik yol belirlenmektedir. Tespit ve belirleme yapıldıktan sonra gerekli işlemler uygulanarak içerik kalıcı olarak kaldırılmaktadır.

Kaldırma işlemi yalnızca tek link üzerinden yapıldığından, farklı anahtar kelimelerin aratılması sonucu çıkan linklerde yer alan içerikler açısından ayrıca teknik müdahalede bulunmak gerekmektedir.

Uyar Kaldır Yöntemi ile İçerik Kaldırma

Uyar kaldır yöntemiyle içerik kaldırma, unutulma hakkını ihlal eden içeriklerin kaldırılması için başvurulan hukuki yollardan bir diğeridir. 

Sayılan yolda, öncelikli olarak içeriğin yayınlandığı sayfa sahibinin kimliği tespit edilmektedir. Yapılan tespitin ardından, içerik sahibine hukuki bildirimde bulunulmaktadır. Bildirimde, içeriğin hukuki niteliği, kanundan doğan haklar ve yükümlülükler, içeriğin kaldırılmaması halinde söz konusu olabilecek yaptırımlar iletilmektedir. 

Uygulamada, bizzat ilgili kişi tarafından yapılan bildirimlerin şekil şartlarını taşımaması sebebiyle yanıtsız bırakıldığı görülmektedir. Bunun yanı sıra, uzman bir avukat tarafından yapılan bildirimlere kısa süre içinde olumlu dönüş alındığı da görülmektedir.

Sulh Ceza Hakimliğine Başvuru

Unutulma hakkı kapsamında, arama motorlarında yer alan içeriklerin kaldırılması için başvurulabilecek yollardan biri, yetkili sulh ceza hakimliğine başvuruda bulunmaktır. Bu hususta yetkili sulh ceza hakimliği, içeriği yayınlanan mağdurun yerleşim yeri Sulh Ceza Hakimliğidir.

Yapılan başvuruda, unutulma hakkının hangi açılardan ihlal edildiği, ortaya çıkan zararlar ve somut olaya ilişkin detaylar açık şekilde ortaya konmalıdır. Sulh ceza hakimliği, yapılan başvuruya 24 saat içinde cevap vermektedir. Cevabın olumlu olması halinde içeriğe erişim engellenmektedir. 

Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru

Anayasa Mahkemesine bireysel başvuru, unutulma hakkı ihlal edilen kişiler tarafından uygulanabilecek yollardan bir diğeridir. Unutulma hakkı her ne kadar kavramsal olarak Anayasada yer almasa dahi, ilgili kanunlarda ve Anayasa Mahkemesi kararlarında sıklıkla değinilen haklardandır.

Dijital mecralarda yapılan paylaşımlar sebebiyle unutulma hakkı ihlal edilen kişiler, iç hukuk yollarının tüketilmesi halinde Anayasa Mahkemesine bireysel başvuruda bulunma hakkına sahiptir. 

Veri Sorumlusuna Başvuru

Veri sorumlusuna başvuru, unutulma hakkı kapsamında değerlendirilen içeriklerin, Kişisel Verilerin Korunması Kanunu’na dayanılarak kaldırılması yönünde getirilmiş yollardan biridir. 

İlgili Kanun hükümlerine göre, içeriği paylaşılan kişi, içeriği paylaşan yahut elinde bulunduran veri sorumlusuna başvurarak içeriğin kaldırılmasını talep edebilmektedir. Bu talep, veri sorumlusu tarafından 30 gün içinde ücretsiz şekilde yanıtlandırılmaktadır. Veri sorumlusuna yapılan başvurunun yanıtsız kalması yahut reddedilmesi halinde ise Kişisel Verileri Koruma Kurumuna başvuruda bulunma yolu açıktır. 

Kişisel Verileri Koruma Kurumuna Başvuru

Arama motorlarında listelenen içeriklerin kaldırılması adına Kişisel Verileri Koruma Kurumuna başvuruda bulunmak mümkündür. 

Kuruma başvuru yapılabilmesi için öncelikle veri sorumlusuna başvuruda bulunmuş olmak zorunludur. Veri sorumlusunun başvuruyu reddetmesi, herhangi bir yanıt vermemesi yahut verilen yanıtın yetersiz bulunması halinde, veri sorumlusu cevabının sunulduğu tarihten itibaren 30 gün içinde ve her halde 60 gün içinde Kişisel Verileri Koruma Kurumuna başvuruda bulunulabilmektedir.

Avrupa Veri Koruma Otoritesi tarafından verilen kararlarda, arama motorları veri sorumlusu olarak belirlenmiştir. Bu itibarla, arama motorlarının yetkili birimlerine yapılacak bildirimler veri sorumlusuna başvuru olarak kabul edilecektir.

Unutulma Hakkı Kapsamında Google’dan İçerik Fotoğraf Kaldırma

Unutulma hakkı kapsamında Google’dan içerik fotoğraf kaldırma, içeriğin teknik niteliğinin tespit edilmesinden sonra yapılacak bazı işlemler sonucunda mümkün olmaktadır. Yapılan çeşitli teknik ve hukuki işlemin ardından ilgili link kalıcı olarak silinmektedir.

Bu noktada yapılabilecek işlemlerden bazıları; teknik müdahalede bulunmak, BTK’ya başvuruda bulunmak, yetkili Sulh Ceza Hakimliğine şikayette bulunmak, Kişisel Verileri Koruma Kurumuna başvurmak vb. yollardır.

Aynı içeriğin birden fazla link üzerinden paylaşılmış olması halinde, tüm linkler incelemeye alınıp her link üzerinden ayrı ayrı işlemler yürütülmektedir. İlgili link üzerinden kaldırılan içeriğin Google aramalarından da kaldırılması için de ayrıca çeşitli işlemler yapılmaktadır. Google görsellerde görünen fotoğrafların ve diğer içekilerin kaldırılmasına ilişkin detaylı bilgi, “google görsellerden fotoğraf kaldırma” başlıklı makalede yer almaktadır.

Sonuç

Unutulma hakkı, Anayasa ve ilgili kanunlarda düzenlenen hükümlerin yorumlanması sonucu ortaya çıkan önemli haklardandır. Unutulma hakkı ile dijital ortamda hukuka uygun şekilde paylaşılmış kişisel verilerin kaldırılması ve bireylerin itibarlarının korunması amaçlanmaktadır. Mevzubahis hakkın korunmasına ilişkin başvurulan hukuki yollarda, basın özgürlüğü hakkı gibi diğer haklara kıyasen ortaya çıkan zararların açık şekilde ortaya konması şarttır. Bu noktada uzman bir avukattan destek alınarak sürecin yönetilmesi fayda sağlayacaktır.