Unutulma Hakkı

Unutulma hakkı, kişilerin kendileri ile ilgili geçmişte yaşanan olayların sürekli olarak önüne çıkmasını ve bundan ötürü kınanmalarını engelleyici bir haktır. Bu hak doğrudan kişinin özel hayatını konu edindiğinden hakkın nasıl kullanılacağının bilinmesi oldukça önemlidir. 

Yazımızda unutulma hakkı nedir, unutulma hakkı nasıl kullanılır, hakkın kullanılması için nasıl başvuru yapılır gibi konu ile ilgili en çok merak edilenleri açıklayacağız. Önemli hakları konu alan bir uygulama süreci olduğu için yazımızı dikkatle okumanızı öneririz. 

Unutulma Hakkı Nedir?

Unutulma hakkı; kişinin geçmişte yaşanan bir takım olayların içerisinde bulunması halinde bundan ötürü sürekli olarak takibe ve kınamaya maruz kalmalarını engellemek için içtihadlar doğrultusunda oluşturulmuş hakka denir. 

Konuyla ilgili olarak 6698 sayılı Kişisel Verilerin Korunması Kanunu ve Kişisel Verilerin Silinmesi, Yok Edilmesi ve Anonim Hale Getirilmesi Hakkında Yönetmelik düzenlemeleri uygulama alanı bulur. Bununla birlikte 5651 sayılı İnternet Ortamında Yapılan Yayınların Düzenlenmesi Ve Bu Yayınlar Yoluyla İşlenen Suçlarla Mücadele Edilmesi Hakkında Kanun düzenlemesi mevcuttur.

Unutulma hakkı, kişi temel hak ve özgürlükleri ile kişisel verilerin korunması bakımından oldukça önemli ve hassas bir haktır. Dolayısıyla kişinin unutulma hakkını kullanırken, bu hakkın ne olduğunu, nasıl kullanıldığını, başvurunun nasıl olması gerektiğini bilmesi ve bu işlemleri yaparken avukat desteği alması faydalı olacaktır. 

Unutulma Hakkının Sınırı

Önemle belirtmek gerekir ki unutulma hakkı mutlak değil istisnai bir haktır. Bununla anlatılmak istenen, unutulma hakkının her durumda ileri sürülebilen bir hak olmadığıdır. Her somut olaya göre ayrı bir değerlendirme yapılması ve bu hakkın kullanılmasının mümkün olup olmadığı değerlendirilmelidir. 

İnternet ortamında yer alan bilgilerinden, görüntülerden, yazılardan veya videolardan rahatsızlık duyan kişiler belirli şartlar altında kişisel verilerinin bağlantılı arama sonuçlarından çıkarılmasını talep edebilirler. Bu şartlar; kişilerin özel hayatlarının ihlal ediliyor olması, kişilik haklarına saldırı teşkil ediyor olması, paylaşımların kişisel veri olması, verilerin işleme amacı karşısında elverişli olmaması, ilgisiz olması veya ölçüsüz olması şeklinde olabilir. 

Unutulma hakkına ilişkin yapılacak sınır değerlendirmesinde menfaat yarışması söz konusu olacaktır. İnternet ortamındaki verilerinin kaldırılması için başvuru yapan kişinin korunan temel hak ve özgürlükleri ile internette yer alan bilginin edinilmesinden sağlanacak menfaatler arasında bir değerlendirme yapılmalıdır. Yapılan değerlendirme sonucunda hangi menfaatin daha ağır bastığı gözetilerek başvurunun red veya kabul ile sonuçlanmasına karar verilir. 

Veri sorumlusu arama motorları da kendilerine yapılan başvuruyu bu kıstaslara göre inceleyerek karar verir. Ancak yapılan değerlendirmede gözetilecek tek husus bunlarla sınırlı değildir. Somut olaydaki özelliklere göre farklı ölçütlerin dikkate alınması söz konusu olabilir. Aşağıda değerlendirme yapılırken hangi hususların dikkate alındığına ilişkin detaylı bilgi vereceğiz. 

Örnek olarak cinsel saldırı suçu nedeniyle yargılanmış  olan bir güreşçi tarafından unutulma hakkı kapsamında başvuru yapılmıştır. İlgili kişi, arama motorlarından kendisi ilgili bu haberlerin kaldırılmasını talep etmiştir. Mahkeme, kişinin geçmişte yaptıklarının unutularak kişiye yeni bir sayfa açma olanağının tanınması gerektiğini belirtmiştir. Bunun sonucunda kişinin unutulma hakkını kullanmasına ve arama motorlarından bu haberlerin kaldırılmasına karar vermiştir. 

Arama Motorundan İçerik Kaldırma Nasıl Yapılır?

Unutulma hakkı pek çok hakkı içinde barındıran üst bir kavram olarak karşımıza çıkar. Hakkın tesisi amacıyla internet ortamındaki verilerin silinmesi, yok edilmesi, anonim hale getirilmesi, indeksten çıkarma gibi farklı yollar tercih edilebilir. Hangi yolla yapılacağı somut olaydaki duruma göre değişiklik gösterecektir. 

Önemle belirtmek gerekir ki; kişinin internetten kaldırmak istediği içerik eğer özel hayatının gizliliğini ihlal ediyorsa veya içeriğin paylaşım şekli vs. kişilik haklarına saldırı teşkil ediyorsa bu durumda 5651 sayılı yasa uyarınca erişimin engellenmesi talep edilebilir. Bu oldukça dikkatli yapılması gereken bir başvuru olup bunun detayları için “internetten içerik kaldırma ve erişim engelleme” başlıklı yazımızı okuyabilirsiniz. Unutulma hakkına konu olan bir çok içerik genellikle kişilik haklarına saldırı niteliği de taşımaktadır.

ÖNEMLİ: İnternetten içeriğin kaldırılması için sulh cezaya yapılan başvurularda genellikle web sayfalarına erişim engellense de bu sayfaların arama motorunda meta açıklaması kalmaktadır. Bunun kaldırılması için erişim engeli kararı sonrasında ilgili arama motoru yönetimi ile hukuki yazışmalar gerçekleştirilerek bu arama motorlarından da içeriğin kaldırılması sağlanabilmektedir.

Bunun haricinde KVKK uyarınca geliştirilmiş yöntemler de mevcuttur. Unutulma hakkına ilişkin nasıl uygulama yapılması gerektiğine konusunda Kişisel Verileri Koruma Kurulu tarafından verilen bir karar bulunmaktadır. Ülkemizde unutulma hakkına ilişkin yapılan uygulamalarda bu karar dikkate alınır. 

Bu karar ile arama motorları veri sorumlusu olarak nitelendirilmiştir. Arama motorlarının gerçekleştirdiği faaliyet de kişisel veri işleme faaliyeti olarak değerlendirilmiştir. 

Bu hakkın nasıl kullanılacağına ilişkin olarak da birçok belirleme bu karar ile yapılmıştır. İlgili karar uyarınca internetteki verinin kaldırılmasını isteyen kişi, Kişisel Verilerin Korunması Kanunu madde 11 uyarınca bu işlemin yapılması için öncelikle arama motoruna yani veri sorumlusuna başvurmalıdır. Kişisel Verileri Koruma Kurumuna başvuru yapılmadan önce veri sorumlusuna başvurulması zorunluluğu bulunmaktadır. 

Başvurunun ne şekilde yapılacağı, ne tür bilgilerin isteneceği başvuru yapılan veri sorumlusu olan arama motoruna göre değişiklik gösterecektir. Ne tür belge ve bilgilerin isteneceği, başvuruların nasıl yapılacağı veri sorumlusu arama motorları tarafından belirlenir. 

Veri sorumlusu olarak nitelendirilen arama motorları kişilerin bu taleplerini değerlendirerek kabul veya red olarak cevap verebilirler. Başvuru yapan kişiye red cevabı gelir veya başvurudan itibaren 60 gün içinde herhangi bir cevap gelmezse kişilerin Kişisel Verileri Koruma Kurumuna başvurma hakları vardır. Red cevabı gelmesi halinde Kuruma başvuru süresi 30 gündür. 

Red veya cevap vermeme halinde Kişisel Verileri Koruma Kurumuna başvuru yapılabileceği gibi doğrudan yargı yoluna da başvurulabilir. 

Kurula yapılacak şikayet, KVKK madde 14 hükümlerine göre yapılır. Madde düzenlemesine göre Kurula başvuru için veri  sorumlusuna başvuru şartı bulunmaktadır. Önemle belirtmek gerekir ki kişilik haklarının ihlal edildiğini ve bu nedenle zarara uğradığını düşünen kişilerin yargı yoluna başvuru ile tazminat talep etmeleri mümkündür.  Konu ile ilgili olarak “KVKK şikayeti” başlıklı yazımızı okuyabilirsiniz.

İnternet Ortamından İçerik Kaldırma Nasıl Yapılır?

Unutulma hakkının kullanılması sonucu indeksten çıkarma halinde kişiye ait kişisel bilgi internet ortamından tamamen yok olmaz. Bu işlemle birlikte söz konusu kişisel bilginin arama motorlarından ulaşılamaması sağlanır. İçerik ana kaynaktaki varlığını sürdürür. 

İçeriğin ana kaynaktan da silinmesi ve içeriğin erişimin tam anlamıyla engellenmesi için yapılması gereken Sulh Ceza Hakimliğine 5651 sayılı yasaya göre erişim engeli başvurusudur. Kişi, kaldırılmasını istediği içeriğin kişisel haklarını ve özel hayatını ihlal ettiğini belirterek internet ortamından tamamen kaldırılmasını talep edebilir. 

Bu durumda yapılacak başvuru oldukça önemlidir. Kişinin hangi nedenlerle içeriğin kaldırılmasını talep ettiği somut olayın özellikleri dikkate alınarak gerekçeli bir şekilde açıklanmalıdır. Doğru bir şekilde açıklanmaması halinde kişiye ait bilgilerin kaldırılması söz konusu olmaz. Bu nedenle bu işlemler yapılırken avukat desteği alınması faydalı olacaktır. 

ÖNEMLİ: Uygulamada erişim engelleme taleplerinde özellikle haber sitesi söz konusu ise sulh ceza hakimlikleri basın özgürlüğü kapsamında koruyucu davranma meyili göstermektedir. Bu nedenle ilgili içeriğin özel hayatın gizliliğini ihlal yahut kişilik haklarına saldırı olduğuna dair ciddi bir hukuki temellendirme yapmak gerekir. Konu ile ilgili olarak “internetten haber kaldırma” başlıklı yazımızı okuyabilirsiniz.

Arama Motorundan İçerik Kaldırmaya İlişkin Değerlendirmede Neler Dikkate Alınır?

Yukarıda açıkladığımız üzere içeriğin internet ortamından kaldırılmasına ilişkin yapılan talep incelenirken pek çok husus dikkate alınmalıdır. Dikkate alınması gereken kriterler şu şekilde sıralanabilir:

• Başvuru yapan kişinin kamusal alanda önemli bir rol alıyor olması,
• Kaldırılmak istenen içerikteki öznenin çocuk olması ,
• İçeriğin doğru veya yanlış olması,
• İçeriğin kişinin çalışma hayatı ile olan ilgisi, 
• Bilginin çok eski olması, güncel olmaması,
• İçeriğin kişinin özel hayatına ilişkin kişisel veri niteliğinde olması veya özel hayatının gizliliğini ihlal ediyor olması,
• İçerikteki bilginin kişiyle ilgili olarak bir önyargı oluşturması,
• Kişiyle ilgili olarak hakaret ve onur kırıcı iftira niteliğinde sayılan hususların içerikte yer alması, 
• İçeriğin başvuruda bulunan kişi açısından risk  teşkil etmesi,
• Bilginin internet ortamında yer almasında yasal bir zorunluluk olup olmadığı,
• İçeriğin internette yer almasının gazetecilik kapsamında değerlendirilip değerlendirilemeyeceği,
• İçeriğin kişinin kendisi tarafından veya bir başkası tarafından internet ortamına servis edilmiş olması,
• İçeriğin kanunda ceza gerektiren bir suça ilişkin olması.

Kişisel Verileri Koruma Kurumu tarafından yayınlanan karar uyarınca arama motorları için yapılacak değerlendirmede ve 5651 sayılı yasaya göre yapılacak erişimin engellenmesi başvurusunda bu kriterler dikkate alınarak bir sonuca ulaşılır. Bu kriterler öncelikli olarak dikkate alınır. Ancak somut olayın özellikleri de mutlaka göz önünde bulundurulmalıdır. Veri sorumluları da kendilerine yapılan başvuruyu değerlendirirken bu kıstasları dikkate alır. 

Son Olarak Dikkat Edilmesi Gerekenler

Yukarıda konu ile ilgili olarak unutulma hakkını ve nasıl kullanılacağını gene hatlarıyla açıklamaya çalıştık. 

Önemle belirtmek gerekir ki bu bu hak ile kişinin kişisel verileri koruma altına alınmaktadır ve bu nedenle oldukça önemlidir. Başvuruda bulunurken yapılan gerekçelendirmeler başvurunun olumlu seyri açısından oldukça önemlidir. Bu nedenle tüm sürecin en başında önce avukata sormakta yarar vardır.