Suçta Tekerrür (TCK 58)

Ceza Hukuku’nda, aynı failin tekrar suç işlemesi halinde suçta tekerrür söz konusu olur ve cezalandırma ile istenilen amaçlara ulaşılamadığı anlaşılır. Bu sebeple kanun koyucu, aldığı cezadan sonra yeniden suç işlemekten kaçınmayan kimseler için yani mükerrir için farklı yaptırım ve uygulamalar öngörmüştür.

Böylece Türk Ceza Kanunu madde 58’de düzenlenen tekerrür kurumu ile suçta tekerrürün önüne geçilmiş, failin tekrar suç işlemesi önlenerek toplum düzeni korunmak istenmiştir.

Yazımızda; suçta tekerrürün ne anlama geldiği, TCK 58’de mükerrir için belirtilen hükümlerin uygulanabilmesi için gerekli koşulların neler olduğu, suçta tekerrürün nasıl uygulandığı gibi önemli soruları yanıtlarını açıkladık. Dikkatle okunmasını tavsiye ederiz.

Tekerrür Nedir?

Tekerrür; failin daha önce işlemiş olduğu bir suç nedeniyle mahkum edilmesine rağmen belirli bir süre içinde yeniden suç işlemesine denir. Böyle bir durumda faile de mükerrir denir.

Suçta tekerrür TCK 58’de düzenlenmiştir. Tekerrüre ilişkin şartların gerçekleşmesi halinde fail hakkında mükerrire ilişkin TCK 58 hükmü uygulanır.

Tekerrürün Amacı ve Hukuki Niteliği

756 sayılı Türk Ceza Kanunu’nda tekerrürün hukuki niteliği kusurluluğu artırıcı bir sebep olarak görülmüşken 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nda infaz süresini arttıran bir neden olarak görülmüştür.

Tekerrür kurumu ile amaçlanan; ilk kez suç işleyen kişilerin daha sonra yeni suçlar işlemesinin önüne geçmektir. Tekerrür hükümleri ile failin tekrar işlemiş olduğu suçlar nedeniyle ilk defa suç işleyene göre farklı yaptırımlar öngörülmüştür.

765 sayılı TCK’da mükerririn daha fazla ceza verilerek ıslah edilmesi amaçlanırken 5237 sayılı TCK’da ise tekerrüre düşen failin yani mükerririn bu duruma neden olan etmenlerin önüne geçilmesi amaçlanmıştır.

Tekerrür Hükümlerinin Uygulanabilmesi İçin Gerekli Koşullar

Tekerrüre ilişkin hükümler TCK 58’de yer almaktadır. Bu maddenin hükümlerinin uygulanabilmesi için gerekli şartların sağlanmış olması gerekmekte aksi halde ikinci kez suç işlenmesi halinde tekerrüre ilişkin hükümler uygulanmamaktadır. Bunlar;

• Kesinleşmiş bir ceza mahkumiyetinin bulunması
• Yeni bir suçun işlenmesi
• Yeni suçun belirtilen tekerrür süreleri içinde işlenmesi
• İşlenen yeni suç sebebiyle hapis cezasına hükmedilmiş olması

Bu koşulların kendi içinde de teferruatlar içermesi sebebiyle aşağıda ayrıca inceledik.

Kesinleşmiş Bir Ceza Mahkumiyetinin Bulunması

Tekerrür söz konusu olabilmesi için öncelikle kişinin bir suç işlemesi gerekir. Ayrıca bu suç sebebiyle cezaya hükmedilmeli ve bu cezanın kesinleşmiş olması gerekmektedir. Cezanın adli para cezası ya da hapis cezası olmasının bir önemi yoktur.

DİKKAT: Tekerrür için cezanın infaz edilmiş olması gerekmemekte kesinleşmiş olması yeterli görülmektedir. Aşağıdaki durumlarda mahkemenin vermiş olduğu karar kesinleşmiş kabul edilir:

• Kanun yolunun kapalı olduğu ya da kanun yoluna süresi içinde başvurulmadığı durumlarda ilgili mahkemenin vermiş olduğu kararlar
• Alt derece mahkemelerinin verdiği kararlar temyiz edilmiş ise Yargıtay’ın vermiş olduğu onama kararı

Kişinin adli sicil kaydında birden fazla kesinleşmiş mahkumiyet kararı varsa bunlardan en ağır olanı tekerrüre esas alınır.

İşlenen ilk suç nedeniyle verilen cezanın ertelenmesi halinde tekerrür hükümleri uygulanır mı: Erteleme halinde hüküm verildikten sonra cezanın infazının koşullu olarak vazgeçilir. Kişinin daha önce işlediği bir suç sebebiyle hakkında hükmedilen hapis cezasının ertelenmesi halinde denetimli serbestlik süresinin dolup dolmadığına bakılmaksızın yeni bir suç işlemesi halinde tekerrür hükümleri uygulanır.

Kişi denetim süresini içinde yeni bir suç işlerse hem ertelenen cezayı çekecek hem de tekerrüre ilişkin hükümlerin uygulama alanı bulacağı unutulmamalıdır.

Hükmün açıklanmasının geri bırakılması (HAGB) durumunda tekerrüre ilişkin hükümler uygulanır mı: HAGB kararı verildikten sonra 5 yıllık denetim süresi içinde kişi yeni bir suç işlemez ve denetim süresi içinde kendisinden beklenen yükümlülüklere uygun davranırsa hüküm kaldırılarak dava düşer.

Kişi denetim süresini kendisinden istenildiği gibi geçirirse ortada mahkumiyet hükmü bulunmadığından tekerrür hükümleri uygulanmaz.

Af durumunda tekerrüre ilişkin hükümleri uygulanır mı: Af kesinleşmiş ceza mahkumiyetini etkilemektedir. Ceza Hukuku’nda af iki çeşit olup tekerrür hükümlerinin uygulanıp uygulanmayacağı af türüne göre değişiklik gösterir. Buna göre;

Genel af durumunda kesinleşmemiş davalar düşerken, kesinleşmiş davalar ise tüm sonuçlarıyla ortadan kalkmaktadır. Artık kesinleşmiş bir mahkumiyet söz konusu olmadığından tekerrür hükümleri genel afta uygulanmaz.

Özel af durumunda ise kesinleşmiş mahkumiyet kararı bütün sonuçlarıyla ortadan kalkmamakta, hapis cezasının adli para cezasına çevrilmesi, infaz kurumunda geçirilecek sürenin kısaltılması gibi durumlara yol açmaktadır. Dolayısıyla kesinleşmiş mahkumiyet kararı varlığını devam ettirdiğinden tekerrür hükümleri özel af durumunda uygulanır.

Konusu suç olmaktan çıkarılmış bir fiilin varlığı halinde tekerrür hükümleri uygulanır mı: Kişinin işlediği fiil sebebiyle verilen ceza mahkumiyetinin kesinleşmesinden sonra fiilin suç olmaktan çıkarılması halinde mahkumiyet kararı bütün sonuçlarıyla kalkacağından tekerrür hükümleri uygulanmaz.

Tarafların uzlaşması halinde tekerrür esas alınır mı: Kanunda belirtilen suçlarda taraflar soruşturma aşamasında uzlaşırsa yahut mahkeme tarafında uzlaşma yapılırsa ortada ceza mahkumiyeti bulunmadığından tekerrüre ilişkin hükümler uygulanmaz.

Yeni Bir Suçun İşlenmesi

Tekerrüre ilişkin hükümlerin uygulanabilmesi için kişinin işlemiş olduğu bir suçtan dolayı kesinleşmiş bir ceza mahkumiyetinden sonra belirtilen süreler içinde yeni bir suç daha işlemesi gerekir.

İşlenen yeni suç ile önceki suçun aynı nitelikte olma şartı yoktur. Örneğin ilk suç TCK’da düzenlenmiş iken yeni işlenen suç Terörle Mücadele Kanunu’nda düzenlenmiş ise yine de tekerrüre esas alınır.

Yeni Suçun Belirtilen Tekerrür Sürelerinde İşlenmesi

Yukarıda anlattığımız üzere tekerrür hükümlerinin uygulanabilmesi için infazının başlamış olması şart olmayıp kesinleşmesi yeterlidir. Yeni suç ise bu kesinleşmeden itibaren belirli bir süre içinde işlenmiş olmalıdır. Aksi halde tekerrüre ilişkin hükümler uygulama alanı bulmayacaktır.

TCK madde 58/2’de tekerrür süreleri belirtilmiştir. Belirtilen bu süreler içinde ikinci bir suçun işlenmesi halinde tekerrüre ilişkin hükümler esas alınacaktır. Buna göre;

Önceki suçtan dolayı verilen ceza mahkumiyetinin kesinleşmesinden sonra;

• İnfaza başlanmış ise tamamen infaz edildikten sonra kanunda 3 ve 5 yıllık tekerrür süreleri öngörülmüştür. Buna göre;
• 5 yıldan fazla süreli hapis cezası halinde tekerrür süresi önceki cezanın infaz edildiği tarihten itibaren 5 yıldır.
• 5 yıldan az süreli verilen hapis cezası ve adli para cezası halinde tekerrür süresi cezanın infaz edildiği tarihten itibaren 3 yıldır.

Kanunda belirtilen bu süreler geçtikten sonra yeni bir suç işlenmesi halinde tekerrür söz konusu olmaz.

• Henüz infaz edilememiş ise kanunda belirtilen süreler başlamayacaktır. Herhangi bir süre söz konusu olmaksızın tekerrür hükümleri uygulama alanı bulacaktır.

Tekerrüre İlişkin Hükümlerin Uygulanamayacağı Haller

Türk Ceza Kanunu madde 58/4-5 uyarınca bazı suçların birbirlerine tekerrür oluşturmayacağı, bazı durumlarda da tekerrür hükümlerinin uygulanamayacağı belirtilmiştir. Bunlar;

• Kasten işlenmiş olunan bir suç ile taksirle işlenmiş bir suçun varlığı halinden tekerrüre ilişkin hükümler esas alınmaz.

Buna göre; failin aldığı ilk mahkumiyet kasten işlenen bir suça ilişkin ise ikinci mahkumiyet de kasıtlı olmalı, ilk mahkumiyet taksirli bir suça ilişkin ise ikinci mahkumiyet de taksirli bir suça ilişkin olmalıdır. Çünkü failin suçu işlemeye yönelik iradeleri iki durumda da birbirinden farklıdır.

• TCK madde 58/4 uyarınca sırf askeri suçlarla diğer suçlar arasında tekerrüre ilişkin hükümler esas alınmaz.

Buna göre; ilk suçun sırf askeri suç ikinci suçun başka bir suç olması yahut tersi bir durumda bu suçlar arasında tekerrür uygulanmaz.

• TCK madde 58/4 hükmüne göre suçlar ile kabahatler arasında tekerrür hükümleri esas alınmaz.

İlk fiilin kabahat ikinci fiilin suç olması yahut tersi bir durumda tekerrüre ilişkin hükümler uygulanmaz.

DİKKAT: Kabahatler Kanunu’nda kabahatler için tekerrür hükmü bulunmamaktadır. Dolayısıyla kabahatler arasında da tekerrür uygulanmaz. Ancak Vergi Usul Kanunu gibi çeşitli özel kanunlarda belirtilen bazı kabahatlerde tekerrüre ilişkin hükümler düzenlenmiştir.

• Yabancı ülke mahkemelerinde verilen mahkumiyet kararı ile Türkiye mahkemelerinde verilen mahkumiyet kararı arasında tekerrüre ilişkin hükümler uygulanmaz.
• Fail fiili işlediği sırada 18 yaşını doldurmamış ise daha sonra işleyeceği suçlarda tekerrüre ilişkin hükümler uygulanmaz.

İlk suçun işlendiği anda 18 yaşının doldurulmamış olması yeterlidir. Daha sonra işlenen suçta fail reşit olsa dahi tekerrür hükümleri uygulanır.

Suçta Tekerrürün Uygulanması

Fail hakkında tekerrür hükümleri uygulanırken failin adli sicil kaydı duruşmada okunur, failin adli sicil kaydının içeriğine herhangi bir itirazda bulunmaması halinde adli sicil kaydından tekerrür hükümlerinin uygulanacağını önceden bildiği kabul edilir, faile bu konuda yeterince savunma imkanı tanınır dolayısıyla ek savunma imkanı verilmesine gerek kalmaz.

Tekerrürün Sonuçları

Suçta tekerrür halinde hem ceza hukuku hem de infaz hukuku kapsamında çeşitli sonuçlar ortaya çıkmaktadır. Yazımızın devamında bu sonuçları açıklayacağız.

Seçimlik Cezalarda Hapis Cezasına Hükmetme Zorunluluğu

Bazı suçlar için hakimin takdir yetkisi bulunmakta ve işenen suç için hapis yahut adli para cezasından hangisinin uygulanacağını seçme hakkı vardır.  Tekerrür durumunda ise hakim mükerrir hakkında adli para cezasına hükmedememekte hapis cezası vermek zorundadır.

TCK madde 58/3 gereği hükmedilen hapis cezasının adli para cezasına çevrilemeyeceği hüküm altına alınmıştır.

Mükerrirlere Özgü İnfaz Rejimi Nedir?

Mükerrirlere özgü infaz rejimi; suçta tekerrür durumunda mükerrir hakkında uygulanacak infaz hükümlerine denir.

Mükerrirler cezalarının özel bir infaz rejimine göre çekerler. Ancak sonraki suç için adli para cezası hükmedilmiş ise mükerrirlere özel infaz rejimi uygulanmamaktadır.

Buna göre; verilecek ceza tayin edilirken tekerrür halinde mükerrire özel infaz rejimi sebebiyle cezaevinde daha uzun süre kalmaları öngörülmüştür.

Fakat tekerrür sebebiyle koşullu salıverilme süresine eklenecek olan miktar ise, tekerrür hükümlerine esas alınan ilk cezanın en ağırından daha fazla olmayacaktır.

Tekerrürün varlığı durumunda;

• Ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasında 39 yılı infaz kurumunda iyi halli geçiren mükerrir koşullu salıverilmeden yararlanabilir.
• Müebbet hapis cezasında 33 yılı infaz kurumunda iyi halli geçiren tekerrüre düşen kişi koşullu salıverilmeden yararlanabilir.
• Sanığın birden fazla süreli hapis cezasına mahkum olması halinde en fazla otuz iki yılı infaz kurumunda geçirir.
• Süreli hapis cezalarında üçte ikisinin infaz kurumunda geçirilmiş olması halinde mükerrir koşullu salıverilmeden yararlanır.

Mükerririn koşullu salıverilme kurumundan yararlanamayacağı iki hal söz konusudur. Bunlar;

• CGTİHK’nın 108/3. Maddesi uyarınca ikinci defa tekerrüre düşen mükerrir koşullu salıverilmeden yararlanamaz.
• Terörle Mücadele Kanunu’nda düzenlenen suçlardan en az birinin işlenmesi sebebiyle mahkum olup karar kesinleştikten sonra yeniden Terörle Mücadele Kanunu kapsamına giren bir suçun işlenmesi halinde mükerrir koşullu salıverilmeden yararlanamaz.

Denetimli Serbestlik

Diğer suçlulara nazaran mükerrirler toplumda daha fazla tehlike arz ettiğinden ceza infaz kurumundan çıktıktan sonra belirli bir süre bir uzman vasıtasıyla kontrol altında tutulmaları isabetli olacaktır.

Bu sebeple mükerrir hakkında mahkum oldukları hapis cezasının infazından sonra denetimli serbestlik tedbiri uygulanmaktadır.

Mahkeme tarafından tekerrüre düşen hakkında cezanın infazının tamamlanmasından itibaren başlayarak bir yıldan daha az olmamak kaydıyla bir denetim süresi tayin edilecektir. Mahkeme bu süreyi en fazla 5 yıla kadar uzatabilecektir.

Belirlenen bu denetim süresi içinde kişi kendisine yüklenen yükümlülükleri infaz hakiminin yapmış olduğu uyarıya rağmen ihlal ediyorsa disiplin hapsine tutulacağına ilişkin infaz hakimi bir karar verir. Bu disiplin hapsi en az 15 gün en fazla 3 ay olmaktadır.

DİKKAT: Hükümlüye denetimli serbestlik kapsamında denetimli serbestlik müdürlüğünce bir yükümlülük yüklenmiş ve hükümlü buna uymamış ise hakkında disiplin hapsi talep edilemeyecektir.

Suçta Tekerrür Halinde Dikkat Edilmesi Gerekenler

Yukarıda suçta tekerrüre ilişkin hükümleri açıkladık. Belirtmemiz gerekir ki her somut olaya göre tekerrür şartlarının gerçekleşip gerçekleşmediği, tekerrürün uygulanıp uygulanmayacağı, tekerrürün sonuçları değişkenlik göstermektedir.

Tekerrür hükümlerinin uygulanması halinde hükümlünün özgürlüğü ilk defa suç işleyen birine göre daha fazla kısıtlanmış olacaktır. Kişilerin kendi hürriyeti söz konusu olduğundan dikkatli davranmak gerekir. Bu sebeple tecrübeli bir ceza avukatından hukuki yardım almakta fayda vardır.