Ceza Hukukunda Haksız Tahrik (TCK 29)

Haksız tahrik, TCK 29 hükmünde yer alan ve kusurluluğu azaltan bir haldir. Failin suçu neden işlediği, suç işlemeye iten bir fiilin mevcut olup olmadığı araştırılırken tahrik incelemesi de yapılacaktır. Bu incelemenin yapılmaması, ceza yargılamasında adaletsizliğe yol açar.

Yazımızda haksız tahrikin ne olduğunu, şartlarını, özel durumlarda tahrik hükümlerinden yararlanmanın mümkün olup olmadığını inceledik. Hak kaybına uğramamak için bu tahrikin mevcudiyetinin doğru tespiti çok önemlidir. Bu nedenle yazımızı dikkatle ve özenle okumanızı tavsiye ederiz.

Haksız Tahrik (TCK 29) Nedir?

Haksız tahrik, faili suç işlemeye iten, onun psikolojik olarak suç işlemesini kuvvetlendiren ve mağdurun hareketlerinden meydana gelen olaylardan etkilenmesi sonucu failin suç işlediği, kusurluluğu azaltan bir durumdur.

TCK 29 düzenlemesi ile suçun işlenmesinden önceki süreçler göz ardı edilmemiş, failin suçu işlemesi noktasında kışkırtıcı sebeplerin de cezaya etki etmesi sağlanmıştır.

Bu kurum, 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nun 29. maddesinde düzenlenmiştir. İlgili madde hükmüne göre söz konusu kavram özetle şöyle ifade edilebilir:

Haksız bir fiil nedeniyle failde meydana gelen hiddet veya şiddetli elemin etkisi altında suç işlenmesi halinde, faile verilecek ceza indirilir.

Cezanın nasıl ve ne miktarda indirileceği, hangi koşullarda bu indirimin söz konusu olabileceği gibi hususlara, yazının ilerleyen bölümlerinde yer verilmiştir.

ÖNEMLİ: Failin cezasına etki edecek olan önemli hallerden biri de haksız tahriktir. Bu tahrikin doğru tespit edilmediği durumlarda fail daha fazla ceza alacaktır. Ya da tahrik söz konusu olmayan bir halde, tahrikin var olması nedeni ile fail alması gerekenden daha az ceza alacaktır. Bu nedenle tahrikin olay içerisinde doğru saptanması ve hazırlanacak dilekçenin en doğru şekilde hazırlanıp mahkemeye sunulması gerekmektedir. Bu noktada İstanbul ve çevresinde İstanbul ceza avukatının, Ankara ve çevresinde ise Ankara ceza avukatının hukuki desteğini almakta fayda vardır.

Haksız Tahrik Şartları

Somut olaya haksız tahrik hükümlerinin uygulanabilmesi, birtakım şartların mevcut olmasına bağlıdır. Bu şartlar, aşağıda listeleme yöntemiyle sıralanmıştır.

• Haksız Tahrik Oluşturan Bir Fiil Olmalı: Failin haksız tahrik indiriminden faydalanabilmesi için, somut olarak işlenmiş bir fiil olması gerekir. Somut bir fiil olmaksızın fiilin işlendiği düşünülerek fail tarafından suç işlenmesi halinde tahrik indiriminden yararlanılamaz. Örneğin kendisine karşı haksız bir fiilde bulunmayan kişi hakkında, bu kişi kesinlikle haksız bir fiilde bulunacaktır. Ben ondan önce davranayım gibi bir düşünce ile, tahrik indirimi bağdaşmaz. Veya herhangi bir fiil olmadan sadece kişinin dış görünüşünden kaynaklı bir haksız tahrik söz konusu olamaz.

• Fiil Haksız Olmalı: Faile yönelik olarak gerçekleştirilen bu fiil mutlaka haksız olmalıdır. Fiilin suç oluşturması gerekmez, ancak hukuk düzeninde korunan bir hareket olmamalıdır. Örneğin bir kişinin, eşinin başka biri ile uygunsuz fotoğraflarını görmesi haksız tahrik oluşturur. Çünkü bu halde suç oluşturan herhangi bir fiil söz konusu olmamakla birlikte, hukuk düzeni tarafından korunan sadakate aykırı bir eylem vardır. Fiilin tahrik oluşturup oluşturmayacağı, her somut olay içerisindeki durum ve koşullara göre değerlendirilmelidir.

• Suç, Tahrikte Bulunana Karşı İşlenmeli: TCK 29 indiriminden yararlanılabilmesi için, suç oluşturan ve fail tarafından işlenen fiilin, mutlaka faili tahrik eden kişiye karşı işlenmesi gerekir. Tahrik eden kişi dışında bir başkasına karşı suç işlenir ise, tahrik hükümlerinden yararlanılamaz. Ancak tahrikin mutlaka suç işleyen faile yönelik olması gerekmez. Faile, yakınına, herhangi bir hayvana yahut hiç tanımadığı insanlara yönelik olarak gerçekleştirilen fiil bile, suç işleyen fail hakkında tahrik indirimi uygulanmasını gerektirebilir. Örneğin yolda bir hayvana şiddet uygulayan kişiye karşı kasten yaralama fiilini işleyen fail TCK 29 indiriminden faydalanır.

• Suç, Haksız Fiilin Getirdiği Hiddet ve Şiddetli Elemin Altında İşlenmeli: Haksız tahrikten etkilenen kişi işlediği suçu, içinde bulunduğu hiddet ve şiddetli elemin etkisinde işlemelidir. İçinde bulunduğu ruhsal durum itibariyle fail, fiili gerçekleştirmelidir. 

Haksız Tahrik İndirimi

Yukarıda haksız tahrikin şartlarını inceledik. Bu durumda iken fail suç işlerse cezaya nasıl bir etkisi olacağı ve cezada ne kadar indirim yapılacağı, Türk Ceza Kanununda düzenlenmiştir. Cezaya etki oranları, aşağıda tablo halinde düzenlenmiştir.

Haksız Tahrik İndirim Oranı

Haksız tahrikin cezalarda ne kadar bir indirime neden olacağını yukarıda inceledik. Ancak alt ve üst limitler somut olayın şartlarına göre hakim tarafından belirlenir. Örneğin müebbet hapis cezasına çarptırılan bir kişinin, tahrik nedeniyle 12 ila 18 yıl arasında alacağı indirilmiş cezanın net tayini, olayın gerçekleşme şekline, tahrikin niteliğine ve özelliklerine göre değişiklik gösterecektir.

Haksız Tahrik Savunma Dilekçesi

TCK 29’a ilişkin savunma, suç için yapılacak olan savunma dilekçesinin içinde yer almalıdır. Ancak bu savunma dilekçesini kalıp cümlelerle yazmak doğru değildir. Her bir somut olayın şartına göre ayrı ayrı değerlendirme yapılarak dilekçe özenle yazılmalıdır. Bu nedenle, dilekçe aşamasında avukatın desteğini almakta fayda vardır. Aşağıda örnek olması bakımından bir dilekçe taslağına yer verilmiştir.

(Yetkili ve Görevli Mahkemeye Hitaben Yazılmalıdır)

DOSYA NO: Dosyaya ait esas numarası yazılır.

SAVUNMADA BULUNAN SANIK: Sanığın adı, soyadı ve adresi yazılır.

MÜDAFİ: Avukatın adı, soyadı, sicil numarası ve adresi yazılır.

KONU: Davanın esasına ilişkin savunma dilekçesidir.

AÇIKLAMALAR: Bu kısım çok önemlidir. Açıklanması gereken somut olayın gerçekleşme şekli yazılır. Detaylar anlatılır. Tahrikin ne şekilde gerçekleştiği belirtilerek bu yönde savunma yapılır. Yargıtay’ın emsal kararları buraya eklenebilir. Gereksiz uzun cümleler ve gereksiz anlatımlara yer vermemek gerekir. 

SONUÇ VE İSTEM: Mahkemece beraat kararı verilmesi, aksi kararda haksız tahrik indiriminin uygulanması talep edilir.

Haksız Tahrik Örnekleri

TCK 29’da yer alan indirimin uygulanabilmesi için, tahrikte bulunan kişinin mağdur olması gerekir. Yani haksız fiili ilk gerçekleştiren kişi, suç işleyen kişi değil, karşısındaki kişi olmalıdır. Örnek verecek olursak A’ya küfür eden B, A’nın kendisine yumruk atması sonrası gidip A’yı öldürürse tahrik hükümlerinden faydalanamaz.

Ancak olay şu şekilde gerçekleşseydi haksız tahrik hükümleri uygulanırdı: B, A’ya küfür etmiştir. Daha sonra A gidip B’ye yumruk atmıştır. Bu halde A, TCK 29 kapsamında, kasten yaralama suçuna ilişkin cezada indirim alırdı.

Ayrıca suç; şiddetli elemin etkisi altında, kendisine tahrikte bulunan kişinin canını yakmak için gidip bir yakınına karşı işlenemez. Örneğin A’nın B’ye küfür etmesi sonucu; B, A’nın çocuğuna tokat atarsa TCK 29 indiriminden faydalanamaz. Çünkü burada tahrik sonucu işlenen suç, kendisini tahrik eden kişiye karşı değil, çocuğuna karşı işlenmiştir.

İştirak Halinde Haksız Tahrik

Suçun iştirak halinde işlenmesinde öncelikle iştirakin ne demek olduğunu açıklamak gerekir. İştirak, suçun işlenmesinde birden fazla kişinin birlikte hareket etmesi demektir.

Suçun iştirak halinde işlenmesi durumunda TCK 29 indiriminin iştirak halinde bulunan kişiye uygulanabilmesi için, tahrikin bu kişiler üzerinde de gerçekleşmiş olması gerekir. Bu kişiler üzerinde gerçekleşmemişse, indirim de söz konusu olmayacaktır.

Haksız Tahrikte Yanılgı

Kendisine karşı tahrikte bulunulan bir kişi, bu tahrikin varlığına ilişkin kaçınılmaz bir hataya düşerse yahut böyle bir hataya düşerek suçu bir başkasına karşı işlerse veya suç işlediği sırada sapma meydana gelerek, sonuç başkası üzerinde doğarsa bu hallerde TCK 29 indiriminin uygulanıp uygulanmayacağı sık tartışılan konulardandır.

İlk olarak haksız tahrik konusunda hataya düşen kişi hakkında, buna ilişkin hükümlerin uygulanabileceğini söylemek doğru olur. Şöyle ki, eğer fail, tahrikin oluştuğu hususunda kaçınılmaz bir hataya düşmüşse bu halde TCK 29 hükümleri uygulanır. 

Örnek verilecek olursa babasına küfür edildiğini zanneden A, küfür ettiği iddia edilen B’ye karşı kasten yaralama fiilini işlemişse ve küfür ettiği hususundaki hatası kaçınılmazsa, yani gerçekten küfür etmediğini öğrenebilecek durumda değilse ve öğrenmesi imkansızsa bu halde indirim hükümlerinden faydalanabilir.

Hedefte sapma halinde ise fail, tahrikte bulunan kişiye karşı fiilini gerçekleştirmek isterken, sapma nedeniyle fiilin neticesi bir başkası üzerinde doğmaktadır. Fail hedefte sapma olacağını öngörmesine rağmen durmamışsa indirim hükümleri uygulanmaz. Ancak fail öngörmeyerek sapma nedeniyle bir başkası üzerinde neticeye sebep olmuşsa indirim hükümleri uygulanabilir.

Örnek verecek olursak babasına küfreden A’yı vurmak isteyen B, ateş ettiği sırada A’nın arkasından geçen C’yi yaralamışsa ve bunu öngöremeyecek durumda ise indirim hükümlerinden yararlanır.

Haksız Tahrik ve Meşru Müdafaa Farkı

Haksız tahrik ve meşru müdafaa birbirinden tamamen farklı iki düzenlemedir. Meşru müdafaada, kendisine karşı yönelmiş bir saldırıyı defetmek için gerçekleştiren fiil söz konusudur. Örneğin kişinin kendisine yumruk atan birine yumruk atması halinde meşru savunma söz konusudur. 

Taksirli Suçlarda Haksız Tahrik

Taksir, bir suçun dikkat ve özen yükümlülüğüne aykırı olarak, öngörülememesi sonucu işlenmesi halidir. Taksir ile haksız tahrikin bir arada olup olmayacağı düşünülebilir. Haksız tahrikte yukarıda anlatıldığı gibi, eyleme karşılık olarak şiddetli elem altında suç işleme hali mevcuttur. Yani bir kasıt olması gerekir. 

Taksir ile haksız tahrik bir arada bulunamaz. Çünkü öngörülemeyerek meydana gelen bir fiilin, şiddetli elem altında suç işleme kastı ile hareket edildiğinden bahsetmek mantığa da aykırı olur. 

Tasarlama ve Haksız Tahrik Bir Arada Olur Mu?

Tasarlama ile haksız tahrikin aynı anda olup olamayacağı çok tartışılan ve karmaşıklık arz eden bir konudur. Somut olayın değerlendirilmesinin ardından indirim hükümlerinin uygulanıp uygulanmayacağına karar verilir.

Baskın görüşe göre kişinin fiilini tasarlayarak gerçekleştirebilmesi için plan kurması gerekmektedir. Bu plan kurma işlemi, henüz tahrik altında iken yani hiddet ve şiddetli elem hali son bulmamışken olabileceği gibi, bu etki geçmiş ve diğer görüş olan soğukkanlılık ile tasarlama gerçekleştirilmiş de olabilir. Bu nedenle net ifadeyle, tasarlama ile TCK 29’da yer alan haksız tahrikin bir arada bulunmayacağını söylemek doğru değildir.

Burada yapılacak olan savunmanın etkin hukuki enstrümanlar ileri sürülerek gerçekleştirilmesi oldukça etkilidir. Bu nedenle, süreç içerisinde alanında uzman ceza avukatının hukuki yardımını almak ciddi önem arz eder.

Aldatma Haksız Tahrik Oluşturur Mu?

Kişinin eşini aldatması (hukuki ifade ile zina eylemi) suç teşkil eden bir fiil olmamakla birlikte, hukuk düzeni tarafından korunmamaktadır. Kişinin evlilik birliği içerisinde olması nedeniyle sahip olduğu sadakat borcuna aykırılığı söz konusudur. Zaten haksız tahrik olması için de fiilin suç teşkil etmesi gerekmemektedir.

Aldatma halinin haksız tahrik oluşturup oluşturmayacağı hususunda ikili bir ayrım yapmak gerekir. Aldatılan kişinin eşine veya eşinin kendisini aldattığı kişiye yönelik olarak işlediği bir suç neticesinde somut olay değerlendirilerek tahrik hükümlerinin uygulanacağını söylemek doğru olur.

Ancak aldatma fiilinin ardından, aldatılan kişi tarafından değil de onun yakınları tarafından aldatan kişiye veya onun birlikte olduğu kişiye karşı bir suç işlenmesi halinde, indirim hükümleri uygulanmaz.

Töre Saikinde Haksız Tahrik Olur Mu?

TCK 29 hükmü ile töre saiki bir arada bulunamaz. Töre saikinde, töre hükmünü yerine getirmek için işlenen bir suç vardır. Bu hallerde tahrik indirimi söz konusu değildir. 

Tahrik indiriminde yukarıda da belirtildiği üzere hiddet ve şiddetli elem etkili olmalıdır. Töre cinayetleri ise bunlardan uzak ve sözde namus temizleme düşüncesi ile gerçekleştirilmektedir.  

Haksız Tahrik ile İlgili Sık Sorulan Sorular

TCK 29 hükmü kapsamında düzenlenen haksız tahrik indirimine ilişkin uygulamada merak konusu olan çeşitli birçok husus bulunmaktadır. Aşağıda, bunların temel örnekleri ve yanıtları yer almaktadır.

Dikkat Edilmesi Gerekenler

Haksız tahrik, tespitinin çok da kolay olmadığı, ince detayların önemli olduğu bir TCK düzenlemesidir. Bu nedenle tespitinin ve savunmasının çok doğru yapılması gerekir. Zira hapis cezası, özgürlüğü bağlayıcı bir cezadır. İndirim halinin de özenle tespit edilmesi gerekir. 

Yazımızda haksız tahrikin ne olduğunu, hangi hallerde mevcut olduğunu, şartlarını ve diğer önemli hususları inceledik. Karmaşık bir yapı arz eden bu hususa ilişkin gündem olabilecek hukuki problemler karşısında alanında uzman avukata sorarak hareket etmekte büyük fayda vardır.