Aciz Vesikası Nedir? Nasıl Alınır?

Aciz vesikası, icra takibi sonucu haczedilen mallardan elde edilen gelir ile tüm alacağın ödenememesi durumunda alacaklılara verilen bir belgedir. İcra işlemlerinde sıklıkla kullanılan bu belge hukuki birçok sonuç doğurur.

Yazımızda aciz belgesi nedir, hangi koşullarda verilir, geçici ve kesin aciz belgesinin farkları nelerdir, aciz belgesi ne gibi hukuki sonuçlar doğurur sorularını ayrıntılı olarak yanıtlayacağız. Takip alacaklısı ve borçlusu açısından önemli sonuçlar doğurması sebebiyle yazımızı dikkatle okumanızı ve süreci bir avukat yardımıyla sürdürmenizi tavsiye ederiz.

Aciz Vesikası Nedir?

İcra takibi sonrasında borçlunun tüm mallarının satılmış olmasına rağmen satılan mallardan elde edilen miktarın borçlarını ödemeye yetmemesi durumunda alacaklılara verilen belgedir. Aciz belgesi kesin aciz belgesi ve geçici aciz belgesi olarak karşımıza çıkar.

Aciz belgesine ilişkin düzenlemeler 2004 Sayılı İcra İflas Kanunu madde 143’te yer alır. Belgenin verilmesi herhangi bir harç ödeme koşuluna bağlanmamıştır. Aciz belgesi alacaklı ve borçlu lehine olan sonuçlar doğurması sebebiyle borçluya ait malların satılmasını alacaklı talep edebildiği gibi borçlu da talep edebilir. Borçlunun aciz belgesi istemedeki yararı aciz belgesi alınca borcuna işleyen faizin bu belge alındıktan sonra durmasıdır

Belge kural olarak icra memuru tarafından düzenlenir. Belge borçlunun mallarının haczedilmesi sonucu alacağını alamamış kişilerin kalmasına rağmen icra memuru tarafından düzenlenerek verilmezse bu durum icra mahkemesine şikayet edilebilir.

Kesin Aciz Vesikası Şartları

Aciz belgesinin verilmesi İİK’da sıkı şartlara bağlanmıştır. Bu şartlar şu şekilde sıralanabilir:

• Hacze ilişkin malların satışının tamamlanmış ve satış bedellerinin ilgili alacaklılara paylaştırma evresinin tamamlanmış olması gerekir. Alacaklı satışın gerçekleşmesi talebinden feragat ederek kendisine aciz belgesi verilmesini isteyemez. Hacze dahil olan tüm malların satılmış olması gerekir (Yeterli teklif olmadığı veya alıcı çıkmadığı için satışın yapılamaması bu durumu etkilemez).
• Aciz belgesinin haczi koyduran veya iştirak eden alacaklı tarafından talep edilmesi gerekir. Bununla anlatılmak istenen örneğin rehin alacaklılarının talep etmesi halinde aciz belgesi verilemeyeceğidir. Bu kişilere aciz belgesine benzer rehin alacağı belgesi verilebilir.
• Borçlunun hacizli olup satılan mallarından başka haczedilebilir malı veya alacağı olmamalıdır. İcra memurları, haczedilen malların satılmasından elde edilen gelir, alacakları tam karşılamadığında tamamlama haczi yaparak borçlunun başka haczedilebilir mallarının satışını gerçekleştirirler. Ancak borçlunun haczedilebilir başka malı yoksa veya bu malların da satılması sonucu elde edilen gelir alacağı karşılamaya yetmiyorsa o zaman alacaklılara aciz belgesi düzenleyebilir.
• Alacaklıların takip alacaklarını faiz ve masraflarıyla birlikte alamamış olması gereklidir.

Tüm bu koşulların sağlanması durumunda yetkili icra müdürü aciz belgesini düzenler. Sonrasında aciz belgesi özel bir sicile kaydolunur.

Kesin Aciz Belgesinin Şekli

İcra İflas Kanunu Yönetmeliği madde 95’te aciz belgesinin nasıl düzenleneceği gösterilmiştir. Madde düzenlemesine göre aciz belgesinde yer alması gereken kayıtlar şu şekilde sıralanabilir:

• İcra dairesinin dosya numarası
• Borçluya ve alacaklıya ait kimlik ve ikametgah bilgileri
• Ödenmeyen alacağın tutarı

Aciz Vesikası Sonuçları

Aciz vesikası; maddi hukuk, takip hukuku ve ceza hukukuna ilişkin sonuçlar doğurabilir. Bu sonuçların doğmasının şartı usule uygun olarak düzenlenmiş geçerli bir aciz vesikası verilmiş olmasıdır. Tabii ki istenen şekilde sonuç doğabilmesi adına sürecin düzgün bir şekilde takibi gereklidir. Bu noktada yapılacak en sağlıklı şey deneyimli icra avukatları ile çalışmak olacaktır. Genel anlamda aciz belgesinin sonuçlarını şu şekilde izah edebiliriz:

Aciz Belgesinin Takip Hukuku Açısından Sonuçları

Kesin aciz belgesi olarak verilen belge takip hukuku açısından borç ikrarını içeren bir senet olarak kabul edilir. Yani aciz belgesi sahibi alacaklı, alacağı için yeniden takibe geçtiğinde borçlu bu alacağa itiraz ederse alacaklı aciz belgesine dayanarak icra mahkemesinde borçlunun yaptığı itirazı kaldırabilir.

Önemle belirtmek gerekir ki aciz belgesi yalnızca takip hukuku bakımından borç ikrarı teşkil eder. Maddi hukuk bakımından mesela istirdat (alacağı geri alma) davalarında aciz belgesi borcun varlığını ispatlamaz.

Alacaklı aciz belgesi aldıktan sonraki 1 yıl içerisinde borçluya karşı takibe geçtiğinde, borçluya yeni bir ödeme emri tebliğ edilmeden borçlunun malları eski takip dosyasına göre haczedilebilir. Ancak alacaklı aciz belgesini aldıktan 1 yıl sonra takibe geçerse borçluya ödeme emri gönderilmesi gerekir. Ödeme emrini alan borçlu itirazda bulunabilir. Alacaklının daha önce almış olduğu aciz belgesi bu itirazı kaldıracaktır.

Kesin aciz belgesi olan alacaklı bu belgeye dayanarak iptal davası açabilir. Örneğin alacaklı İcra İflas Kanunu madde 279 uyarınca aciz belgesine dayanarak borçlunun tasarrufunun iptalini isteyebilir.

Aciz belgesine sahip olan alacaklının hacze iştirak etmesi de mümkündür. Bunun için ayrıca İİK madde 100’deki şartların gerçekleşmiş olması aranır. Madde düzenlemesine göre ilk haciz ilamsız takibe dayanıyorsa aciz belgesinin bu takibin yapılmasından önce yapılmış bir takip sonucu alınmış olması gerekir. İlk haciz ilama dayanıyorsa bu ilanın alındığı dava açılmadan önce yapılmış bir takip sonucu aciz belgesi alınmış olmalıdır.

Aciz Belgesinin Maddi Hukuk Bakımından Sonuçları

Kesin aciz belgesinde yer alan borç için zamanaşımı 20 yıldır. 20 Yıllık süre boyunca aciz belgesinde gösterilen tutar için alacaklı borçludan talepte bulunabilir.

Ödenmeyen alacak için oluşturulan aciz belgesi sayesinde bu alacağa ilişkin faiz işlemeyecektir. Borçlu yararına olan bir düzenlemedir.

Maddi hukuka ilişkin sonuçlar bunlarla sınırlı değildir. Medeni Kanun ve Borçlar Kanununda da aciz belgesine sonuç bağlayan özel hükümler bulunmaktadır. Örneğin TBK m 245 gereğince acze düşülmesi durumunda bağışlama sözleşmesi kendiliğinden ortadan kalkacaktır.

Aciz Vesikasının Ceza Hukuku Açısından Sonuçları

Aciz vesikasının ceza hukuku açısından doğurduğu sonuçlar İİK madde 331, 332 ve 338’de düzenlenmiştir. Buna göre örneğin borçlu alacaklıyı zarara uğratmak amacıyla kendi malvarlığını azaltarak, haddinden fazla masraf yaparak veya gerçeğe aykırı beyanda bulunarak alacaklının aciz vesikası almasına sebebiyet verdiyse maddede düzenlenen şekillerde hakkında ceza verilecektir. Burada icra suçları ve cezaları somut olaya göre değişecektir. Bu noktada avukat yardımı alarak bir değerlendirme yapmak gerekir.

Geçici Aciz Belgesi

Geçici aciz belgesine ilişkin düzenlemeler İİK 105’te düzenlenmiştir. Buna göre borçlunun haciz sırasında haczedilen mallarının takip konusu alacağa yetmemesi durumunda düzenlenen haciz tutanağı geçici aciz belgesi olarak kabul edilir.

Haciz sırasında malların değerini haczi yapan memur belirler. Gerektiğinde bir uzmana danışabilir. Haczedilen malların  yetmemesi durumunda bu durumu haciz tutanağında belirtir. Bunun için ayrı bir aciz vesikası düzenlenmesi gerekmez. Haciz yapılırken düzenlenen tutanak geçici aciz belgesi olarak işlem görür.

Geçici aciz vesikası, kesin aciz belgesindeki sonuçları doğurmaz. Bunun sebebi belgenin geçici bir mahiyet taşımasıdır. Haczedilen malların yapılan kıymet takdirinden daha fazla kıymette olması ihtimali mümkündür. Alacaklı geçici aciz vesikasına dayanarak sadece tasarrufun iptali davası açabilecektir.

Aciz Vesikası ile İlgili Sık Sorulan Sorular

Yukarıda aciz vesikası ile ilgili temel kanuni düzenlemelerden ve uygulamadaki işleyişten bahsettik. Ayrıca belirtmek gerekir ki bu konuda bazı sık sorulan soruları yanıtlamakta yarar görüyoruz.

Dikkat Edilmesi Gerekenler

Yazımızda kesin ve geçici aciz vesikası nedir, hangi durumlarda verilir, alacaklı ve borçlu açısından ne gibi sonuçlar doğurur sorularını tüm ayrıntıları ile yanıtladık. Görüldüğü üzere aciz vesikası sahip olunması takip hukuku ve maddi hukuk bakımından birçok sonuç doğurur.

Önemle belirtilmelidir ki yukarıda açıklananlar aciz belgesine ilişkin genel bilgilerdir. Ancak aciz vesikası verilirken ve buna ilişkin işlemler yapılırken somut olay ayrıntılarıyla değerlendirilmelidir. Bu nedenle sürecin avukata sorarak takip edilmesi önem arz eder.