Senette Bulunması Gereken Unsurlar

Senette bulunması gereken unsurlar; zorunlu, alternatif ve isteğe bağlı olmak üzere üç kategoriden oluşur. Zorunlu unsurların yokluğu hâlinde senet geçerli olmayacaktır. Alternatif unsurların eksikliğinde kanunun ilgili maddeleri uygulama alanı bulacaktır. İsteğe bağlı unsurlar ise tamamen tarafların isteği üzerine konulabilen kayıtlardır.

Senette bulunması gereken unsurlara ilişkin temel düzenlemeler, 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu çerçevesinde düzenlenmiştir. Bu düzenlemeler yanında, senette bulunması gereken unsurlara ilişkin Yargıtay kararları da uygulamada yol gösterici nitelik arz etmektedir.

Yazımızda senette bulunması gereken unsurları, unsurların eksikliğinin sonuçlarını ve boş senede imza atmak gibi konuları detaylandırdık. Aşağıda uygulamada sıkça karşılaşılan, senette bulunması gereken unsurlar güncel mevzuat hükümlerine göre izah edilmiştir. Dikkatle okumanızı tavsiye ederiz.

Senette Bulunması Gereken Zorunlu Unsurlar

Bono (senet), şart olmaksızın belirli bir ödeme vaadi içeren kambiyo senedidir. Bonoda borçlu borcuna karşılık olarak direkt para ödemek yerine alacaklıya bono vererek borcunu ödemeyi taahhüt eder. 

Senette iki taraf mevcuttur. Muhatap, borçludur; senette yer alan tutarı ödeyeceğine ilişkin taahhüt veren taraftır. Lehtar ise alacaklıdır. Kendisi lehine bir ödeme vaadi ortaya konan kişidir. 

Birazdan açıklayacağımız hususlardan birinin yokluğu hâlinde senet geçersiz olur. TTK 776 hükmünde senette bulunması gereken zorunlu unsurlar açıklanmıştır:

“Bono” veya “Emre Yazılı Senet” Kelimesi

Senet metninde mutlaka “bono” veya “emre yazılı senet” ibaresi geçmelidir. Yabancı dilde yazılmış senetlerde o dilde bono veya emre yazılı senet ibaresinin karşılığı yazılmalıdır.

Belli Bir Tutarın Kayıt ve Şart Aranmaksızın Ödeme Vaadi

Bono metninde şartlı bir ödeme vaadi olmamalıdır. Böyle bir vaadin varlığın bonoyu kıymetli evrak niteliğinden çıkarır. 

Bono metninde bedelin TL cinsinden olması gerekmektedir. Bedel net bir şekilde sayı ile yazılmalıdır. Hem sayı hem de yazı ile yazılan bonolarda ikisi arasında farklılık çıkması halinde yazı ile yazılan bedel kabul edilir. Bonoda birden fazla bedel mevcut ise en az olan bedel geçerli olarak kabul edilir.

Lehtar

Senette lehtarın kim olduğu net bir şekilde belirli olmalıdır. Lehtar gerçek kişi ise adı soyadı ya da tüzel kişi ise ticaret unvanı yazılır. Bono hamiline yazılamaz.  

Bononun Düzenlenme Tarihi

Bononun düzenlendiği tarih ay/gün/yıl şeklinde belirtilmelidir. Bononun düzenlenme tarihi ile ödeme(tediye) tarihinin farklı olmasında bir sorun yoktur. Fakat düzenlenme tarihi, ödeme tarihinden sonra olamaz.

Bonoyu Düzenleyenin (muhatabın) İmzası

Bonoyu düzenleyen kişi yani borçlu el ile imza atmalıdır. Parmak izi veya elektronik imza ile imza atması bonoyu geçersiz kılar. Bono bir tüzel kişilik adına atılıyorsa yetkili kişi bu imzayı atar. Yetkili kişinin kaşenin üstüne imza atması ve başka bir yere daha imza atması durumunda yetkili kişi bonoya kefil olmuş sayılır. 

ÖNEMLİ: Senet, bir borcu ödeme vaadidir. Senet oluştururken veya bedeli senet olarak tahsis ederken dikkatli olmakta büyük fayda vardır. Bu bakımdan, senette bulunması gereken unsurlara ilişkin bir eksiklik işe yüzleşmemek adına İstanbul ve çevresinde İstanbul icra avukatına, Ankara ve çevresinde ise Ankara icra avukatına danışmakta büyük fayda vardır.

Senette Bulunması Gereken Alternatif (Zorunlu) Unsurlar

TTK 776 hükmünde yer alan üç zorunlu unsur daha vardır. Kanun, bu unsurların yokluğu hâlinde senedi geçersiz kabul etmemekte ve kanunda yer alan hükümler uygulama alanı bulmaktadır. TTK 777 düzenlemesinde vade, ödeme yeri ve düzenleme yeri unsurlarından birinin yokluğu hâlinde uygulanacak kurallar açıklanmıştır.

Vade

Senet metninde belirtilmesi zorunlu bir unsur olmayan vadenin dört türü vardır. Aşağıda bunlar liste halinde sıralanmıştır.

• Görüldüğünde ödenecek vade: Düzenlenen senedin ibrazı ile ödenecektir. Düzenlenme tarihinden itibaren 1 yıl içinde senedin ibraz edilmesi gerekir.
• Görüldükten belli bir süre sonra ödenecek vade: Senedin kabul şerhinde yazan tarihe ya da protesto tarihine göre belirlenebilir.
• Düzenlenme gününden belli bir süre sonra ödenecek vade: Düzenlenme tarihinden belli bir süre sonra ödenecek olan senet vadeleridir.
• Belli bir günde ödenecek vade: Net bir tarihi içeren vadedir.

Yukarıda belirtildiği üzere senet oluşturulurken taraflar anlaşarak bu dört vadeden birinde karar kılabilirler. Ancak senede, vadeye ilişkin herhangi bir kayıt yazılmamış ise TTK 777 uyarınca senet, görüldüğünde ödenecek vade olarak kabul edilir. 

Ödeme Yeri

Şayet ödeme yeri, senette açık bir şekilde belirtilmemişse düzenleme yeri ödeme yeri sayılır. Senette bulunması gereken unsurlar içerisinde ödeme yeri alternatif zorunlu bir unsur olduğu için, senede yazılmaması senedi geçersiz kılmayacaktır.

Düzenleme Yeri

Düzenlenme yeri belli olmayan  bonoda düzenleyenin adının yanında yazan yer, düzenleme yeridir. Birden fazla düzenleme yeri yazılamayacaktır. Yargıtay kararında düzenlenme yeri yazılmamış ve düzenleyenin isminin yanında yer yazılmamışsa senet geçersiz olur. Düzenleme yeri kısmına “İst., Ank.” gibi anlaşılabilir kısaltmalar yazılabilir.

Senette İsteğe Bağlı Bulunan Unsurlar

Senette yer alan isteğe bağlı unsurlar, esas itibariyle senette bulunması gereken unsurlar arasında yer almamaktadır. Bu unsurlar, tarafların aralarında anlaşması ile ortaya konulan kayıtlardır. Senette yer alması ya da almaması, ilgili senedin geçerliliğine bir etki etmeyecektir. 

• Muacceliyet Kaydı: Bonoya birden fazla vade kaydı eklenemeyecek, bu durum senedi geçersiz kılacaktır. Taraflar arasında vadenin gelmesi ile borcun ödenmemesi hâlinde diğer bonoların da muaccel olacağına ilişkin kayıt koyabilirler. Bunu bono üstünde veya aralarında yapacakları ayrı bir sözleşme ile kararlaştırabileceklerdir.
• Bedel Kaydı: Borçlu ile alacaklının arasındaki hukuki ilişkinin varlığını gösteren bir kayıttır. İspat açısından önem taşır. 
• Faiz Kaydı: Bir senette faiz kaydı, görüldüğünde ödenecek veya görüldükten belli bir süre sonra ödenecek vadelere ilişkin senetlerde geçerli olur. Diğer vade türlerinde bonoya faiz kaydı eklenmesi bonoyu geçersiz kılmaz ancak faiz kaydı yazılmamış sayılır.
• Yetki Kaydı: Senetten doğan uyuşmazlıkların hangi mahkeme ve hangi icra müdürlüğünde görüleceğine ilişkin tarafların bıraktığı kayıtlardır.

Yukarıda da belirtildiği üzere isteğe bağlı olan bu unsurlar, senette bulunması gereken unsurlar arasında yer almamaktadır. Dolayısıyla bu unsurların senede konulup konulmayacağı, tarafların aralarında anlaşmaları çerçevesinde belirlenecektir.

Senette Bulunması Gereken Zorunlu Unsurların Yokluğunun Sonuçları

Yukarıda belirtilen zorunlu unsurlar, senet (bono) düzenlendiği an değil tedavüle girdiği anda eksiksiz olmalıdır. Tedavüle girdiği anda zorunlu unsurları tam olmayan senet (bono), kıymetli evrak niteliği taşımaz. Çünkü senette bulunması gereken unsurlarda eksiklik söz konusudur.

Uygulamada bu durum, boş senede imza atmak ile karşımıza çıkar. Boş senet kağıdına atılan imza, tedavüle çıktığı an doldurulmuş ise geçerli bir senettir.

Senette bulunması gereken zorunlu unsurların yokluğu hâlinde kambiyo senedi niteliği kazanmayan senet, adi nitelikte olacak ve hukuki sonuçlarını da bu çerçevede doğuracaktır.

ÖNEMLİ: Kambiyo senedi niteliği taşımayan senetler adi nitelikte olduğu için tahsili daha zor nitelik arz eder. Senetlerin zorunlu unsurlarının eksik ve hatalı olmadığından emin olmak için bir avukattan destek almakta büyük fayda vardır.

Açık Bono

Yukarıda bahsettiğimiz gibi bonoda zorunlu şartların varlığı ancak tedavüle çıktığı zaman aranır. Borçlunun senedi sadece imzalayıp alacaklıya doldurması için vermesi durumunda açık bono söz konusu olur. Uygulamada buna hatır senedi de denilmektedir. 

Bu durumda alacaklı bonoyu, borçlu ile aralarında olan anlaşmaya uygun bir şekilde doldurmalıdır. Bunun aksi durumunda bu durumun ispat edilmesi gerekir. Ayrıca, senette bulunması gereken unsurlarım varlığına dikkat edilmesi de ciddi önem arz edecektir.

Senette Bulunması Gereken Unsurlara İlişkin Sık Sorulan Sorular

Senette bulunması gereken unsurlar, üzerinde hassasiyetle durulması gereken bir husustur fakat bu konuda çeşitli soru işaretleri de gündeme gelebilmektedir. Avukatımız, ilgili konuya dair merak edilen çeşitli hususları aşağıda yanıtlandırmıştır.

Dikkat Edilmesi Gerekenler

Yazımızda bononun geçerli olması için gerekli koşullara, senette bulunması gereken unsurlara, boş senede imza atmak durumunda neler olabileceğine ve bu konu ile ilgili sıkça sorulan sorulara değindik. Uygulamada sıkça karşılaştığımız ve kullandığımız senet, unsurlarının eksikliği hâlinde geçersiz bir hâle farklı bir nitelik kazanacaktır. 

Senet imzalarken veya senet karşılığı sözleşme yaparken senedin geçerli olup olmadığına dikkat edilmelidir. Aksi hâlde telafisi güç durumlar söz konusu olabilir. Dolayısıyla, bu konuya ilişkin bir durumla yüzleşildiği takdirde bir icra avukatına sormakta büyük fayda vardır.