Yürütmenin Durdurulması

İptal davalarında yürütmenin durdurulması (YD) talebi sürekli karşılaşılan bir durumdur. Belirli şartların gerçekleşmesi halinde, iptali istenilen işlem bu sayede durdurulabilmektedir.

Ancak mesele sadece basit bir talepten ibaret değil. Yürütmenin durdurulmasının kabul edilebilmesinin önemli ayrıntıları vardır. Yazımızda bu sürece ilişkin bilinmesi gereken ve merak edilen tüm önemli noktalara değindik.

Yürütmenin Durdurulması Nedir?

İdarenin (yani kamu mercilerinin) hukuka aykırı işlemlerini iptal ettirebilmek için iptal davası açılır. Ancak iptal davası açmak idari işlemi direkt olarak hukuka aykırı kılmaz. Dolayısıyla dava açılmış olsa bile idari işlem hala devam eder ve yürütülmesi durmaz.

Bununla birlikte bir iptal davası uzun sürebilir, dava sonucunda davacı lehine sonuç çıksa bile iş işten geçmiş olabilir telafisi güç zararlar doğmuş olabilir. Bu nedenle yürütmenin durdurulması imkanı getirilmiştir.

İşte İdari Yargılama Usulü Kanunu madde 27 hükmü uyarınca iptal davasının açılması ile birlikte yürütmenin durdurulması talep edilir ve mahkeme bunu uygun görürse dava tamamlanıncaya kadar idarenin o işlemini durdurur. Yürütmeyi durdurma nedir sorusuna bu şekilde bir izah getirebiliriz.

Yürütmenin durdurulması kararı çok geniş bir yelpazede söz konusu olabilir. Bir memur, başka bir kurumda çalışmaya hak kazanmıştır ancak çalıştığı kurum buna muvafakatname vermiyordur, açılacak bir iptal davasında yürütmenin durdurulması talep edilerek davanın sonuçlanması beklenmeden kurumda çalışılmaya başlanılabilir.

Başka bir örnek, bir yerde Devlet’in bir inşaat faaliyeti vardır, bunun iptali talep edilirken beraberinde YD talep edilebilir ve inşaat dava sonuna kadar durdurulabilir. Bunun örnekleri sınırsızdır.

Her somut olayda YD kararı alınıp alınamayacağına ilişkin muhakkak bir avukat yardımı almak gerekir.

Aşağıda da izah edeceğimiz üzere idari işlemin yürütmesinin durdurulması ancak iptal davalarında söz konusu olabilir. Burada iptal davasının ayrıntısına girmeyeceğiz. Bununla ilgili olarak “iptal davası” başlıklı yazımıza bakabilirsiniz.

Yürütmenin Durdurulmasının Şartları

Yürütmenin durdurulması talebinin başarılı olabilmesi için önemli şartların yerine getirilmiş olması gerekir. Yani alelade bir talep ile bunu gerçekleştirmek çok zordur.

ÖNEMLİ!: Aşağıda belirtilen şartlar gerçekleşmeden yürütmenin durdurulması kararı almak mümkün değildir. Bu nedenle talepte bulunacakken bunlara özellikle dikkat etmek gerekmektedir.

YD kararı alabilmek için gereken şartları şu şekilde izah edebiliriz.

Usule İlişkin Şartlar

TALEP: Yürütmenin durdurulması talep olmadan alınamaz. Mahkeme diğer şartlar oluşsa bile re’sen bu kararı veremez.

İPTAL DAVASI: İdari işlemlerin iptali için açılmış bir iptal davası söz konusu olmalıdır. Tazminatı konu edinen tam yargı davalarında yürütme durdurulmaz. Dava dilekçesinde veya sonrasında talep etmek mümkün.

TEMİNAT ŞARTI: Yürütmenin durdurulabilmesi için kural olarak davacının teminat yatırması gerekiyor. Ancak durumun şartlarına göre bu şartı mahkeme kaldırabilir. Adli yardımdan yararlanılmışsa teminat gerekmediği gibi idareden de hiçbir türlü teminat alınmaz.

GEREKÇE ŞARTI: YD kararı verilebilmesi için bunun gerekçesinin kararda gösterilmesi şarttır. Benzer şekilde talep dilekçesinde de gerekçelendirilmesi önemlidir.

SAVUNMA ŞARTI: Davalı idarenin savunması alınmadan yürütmenin durdurulmasına karar verilemez. İdareye savunmasını yapması için süre tanınır. Bu sürenin geçmesi halinde de YD kararı verilebilir.

AYNI NEDENE DAYANMAMA: Daha önce aynı nedenden ötürü aynı işlem için YD talep edilmiş ancak bu talep reddedilmişse tekrar bu nedenden ötürü YD  talep edilemez.

YARGI HARCI: Yürütmeyi durdurma talep edilecekse buna ilişkin ayrıca yargı harcı ödenmelidir.

Esasa İlişkin Şartlar

TELAFİSİ GÜÇ YA DA OLANAKSIZ ZARAR ORTAYA ÇIKMA İHTİMALİ: Eğer yürütme durdurulmazsa, ileride verilecek olan iptal kararının bir anlamı olmayacaksa yani sonradan telafi etmesi çok zor veya imkansız olacak bir durum söz konusu ise yürütmeyi durdurma mümkün olur.

Yani YD gerekli olmalıdır. Örneğin bir kişiye ait yapı hakkında hukuka aykırı bir şekilde yıkım kararı alınmıştır, o yapının manevi değeri vardır veya yıkılması halinde telafisi çok güç olacaktır. İşte bu şekilde bir durumda YD kararı verilebilir.

İŞLEMİN AÇIKÇA HUKUKA AYKIRI OLMASI: İdari işlemin hukuka uygun olup olmadığı yargılamanın sonunda kesinleşir. Ancak yürütmenin durdurulması kararı verebilmek için de açık hukuka aykırılık gerekli.

Bu şu şekilde sağlanıyor: dava dilekçesine eklenen delil, somut olay anlatımı, bilgi ve diğer belgelere göre hakimin ilk bakışta olaydaki hukuka aykırılığı sezmesi gerekiyor.

Yani hukuka aykırı olduğu iddia edilen her işlem için YD alınamaz. Bu şekilde bir ön ispat şartı söz konusu.

Ayrıca işlemin açıkça hukuka aykırı görünüyor olmasından kasıt, bunu herhangi bir insanın değil, yargıcın yani hukuk nosyonuna sahip kişinin hukuka aykırı bulmasıdır.

Bu belirttiğimiz şartların tamamının sağlanmış olması gerekir ki yürütme durdurulabilsin. Ancak bu kadar çok şartın olması, bu kararın alınmasının çok zor olduğu anlamına da gelmez. İyi hazırlanmış bir talep başarılı olacaktır. Bunun için tecrübeli avukatlarla çalışmak gerektiğinin altını bir kere daha çizmek gerekiyor.

Yukarıda tam yargı davalarında yürütmenin durdurulamayacağından bahsettik. Ancak iptal davası ile tam yargı davasının birlikte açılabilir. Bu tür durumlarda yürütmeyi durdurmak mümkün.

Tam yargı davaları, Devletten tazminat alabilmek için açılan davalardır. Bununla ilgili olarak “tam yargı davası” başlıklı yazımızı inceleyebilirsiniz.

Savunma Şartının İstisnası → Davalı idarenin savunması alınmalı, savunma yapmamışsa da kendisine verilen süresi geçmelidir dedik. Burada tabi oldukça kısa sürelerden bahsediyoruz. Ayrıca bu şartın istisnaları da vardır. Uygulanmakla etkisi tükenecek işlemlerden ötürü savunma alınmaksızın yürütme durdurulabilir. Ancak sonradan gene savunma almak zorunludur ve savunma üzerine tekrar karar verilmelidir. Bunlar genelde çok acil işler için örneğin; yıkım, deport (sınırdışı etme) gibi önemli meseleler için söz konusu olur. Ayrıca YD talebinin zaten reddini gerektiren bir durum varsa gene idarenin savunmasını almaya gerek kalmaz. YD talebi direkt olarak reddedilir.

Hangi Hallerde Yürütme Durdurulamaz?

Yürütmenin durdurulması kararı verilemeyecek bazı durumlar vardır. Bunları şu şekilde sıralayabiliriz:

• İptal davasına konu edilemeyecek idari işlemlerin durdurulması istenemez. Örnek vermek gerekirse özellikle idarenin kendi iç düzeni ile ilgili işlemler, hazırlık işlemleri, görüş bildiren işlemler vs.
• Askeri ve adli yargının görevinde olan işlemlerin yürütmesi durdurulamaz.
• Yoklukla malul işlemlerin yürütmesi durdurulamaz.
• Yargı denetiminin dışında bırakılmış işlemlerin yürütmesi durdurulamaz.
• Yasa ile açıkça yasaklanan işlemler konusunda yürütme durdurulamaz.
• OHAL kapsamında çıkarılan KHK ile alınan kararlar ve işlemler nedeniyle açılan davalarda yürütme durdurulamaz.

Bunlar genel olarak YD kararı verilemeyecek hallerdir.

Bunların yanında Anayasa düzenlemesi gereğince; Kanun, olağanüstü hallerde, sıkıyönetim, seferberlik ve savaş hallerinde ayrıca milli güvenlik, kamu düzeni, genel sağlık nedenleri ile yürütmenin durdurulması kararı verilmesini sınırlayabilir.

Yürütmenin Durdurulması Kararının Sonuçları

Yürütmenin durdurulması kararı verilince, davaya konu işlem sanki hiç yapılmamış gibi geçmişe etkili olarak sonuç doğurur. Ancak işlem hukuken ortadan kalkmaz. İptal davası sonuçlanıncaya kadar hukuka uygunluk karinesinden yararlanılır. Yalnızca yürütme durmuş olur. Eğer bir zarar ortaya çıkmışsa bununla ilgili olarak tam yargı davası açılmalıdır.

Yürütmenin durdurulması kararı, mahkemece kaldırılmadığı sürece dava sonuçlanıncaya kadar devam eder. Eğer mahkeme davayı esastan reddederse YD kendiliğinden sona erer. Artık idare ilgili işleme kaldığı yerden devam edebilir. Eğer dava kabul edilirse yani işlem iptal edilirse yürütmenin durdurulması gene kalkar ve artık idarenin o işleminin hukuka aykırı olduğu tespit edilir.

YD kararı bir yargı kararı olması hasebiyle idare için bağlayıcıdır. Bu kararın verilmesi ile birlikte idare henüz işleme başlamamışsa hiç başlayamaz, halihazırda başlamışsa durdurmak zorundadır. Hatta durdurmakla kalmayıp işlemin önceki haline getirilmesini sağlamak zorundadır.

İdarenin en geç 30 gün içerisinde bu kararın gereğini yerine getirmesi zorunludur. Aksi halde mali olarak sorumluluğu doğar. YD kararının uygulanmaması halinde tazminat talepli dava açabilmek için iptal davasının sona ermesini beklemeye gerek yoktur.

Yürütmenin Durdurulması Kararına İtiraz

YD kararının hukuka aykırı olduğunu düşünen ilgililer, özel bir itiraz hakkına sahiptir. Davalı idare bu itirazı yapabilir. İtiraz mercii ise davanın özelliğine göre değişir. Buna göre;

• Yürütmenin durdurulması kararı idare mahkemesi veya vergi mahkemesi ile tek hakim tarafından verilmişse bu karara karşı bölge idare mahkemesine itiraz edilebilir.
• Yürütmenin durdurulması kararını Danıştay ilk derece olarak gördüğü bir davada vermişse bu sefer itiraz davanın konusuna göre idari veya vergi dava daireleri kurullarına yapılır.

YD kararına itiraz, kararın taraflara tebliğinden itibaren 7 gün içerisinde gerçekleştirilmek durumundadır. İtiraz merciinin bu konuda vermiş olduğu karar kesindir. Yani itiraz üzerine verilen karara itiraz etmek mümkün değildir. Tabi daha sonra farklı nedenlere dayanarak tekrar yürütmeyi durdurma talep edilebilir.

Bazı istisnai durumlarda yürütmenin durdurulması kararına itiraz etmek mümkün değildir. Bunları da şu şekilde sıralayabiliriz:

• İdari veya Vergi Dava Daireleri Kurullarının verdiği
• Danıştayın temyiz mercii sıfatıyla baktığı davada verdiği
• Bölge İdare Mahkemesinin istinaf mercii sıfatıyla baktığı davalarda verdiği
• İlk derece mahkemelerinin ivedi ve çok ivedi yargılama yöntemi ile yaptığı yargılamada verdiği

bu saydığımız durumlarda verilen yürütmenin durdurulması kararlarına itiraz etmek mümkün değildir.

İptal Kararı ile Yürütmenin Durdurulması Kararı Arasındaki Farklar

İptal davasında verilen iptal kararı ile yürütmenin durdurulması kararları birbirinden farklıdır. Bunları şu şekilde bir tablo ile izah etmek mümkün:

İptal Kararı ile Yürütmenin Durdurulması Kararı Arasındaki Farklar 

İPTAL KARARI	YÜRÜTMENİN DURDURULMASI KARARI
İdarenin işleminin hukuka aykırılığı kesin olarak tespit edilmiş olur.	İdarenin işleminin hukuka aykırılığı kesinleşmiş değildir. Yalnızca ilk bakışta hukuka aykırı olduğuna kanaat getirilmiştir ve dava sonunda öyle çıkması halinde telafisi güç zarar doğuracaktır.
İptal kararı ile uyuşmazlık çözülmüş olur.	YD kararı ile uyuşmazlık konusu işlem askıya alınmış olur.
İptal kararı kural olarak açıklayıcı niteliğe sahiptir.	YD kararı ise kural olarak yapıcı niteliğe sahiptir.
İptal kararı idareye yönelik bir emir- talimat içermez. İdareye sorumluluk doğmuş olsa da yalnızca işlemin hukuka aykırılığı tespit edilmiş olur.	Yürütmenin durdurulması ile idareye işlemin durdurulması yönünde bir ihtar verilmiş olunur.

Sonuç

Yukarıda yürütmenin durdurulması süreci ile ilgili merak edilen soruları cevaplandırmaya çalıştık. Bunların yanında bilinmesi gereken önemli hususlara değindik. Bu süreçte dikkat edilmesi gereken en önemli konu, meselenin öneminin farkında olmaktır. Hatalı yahut ihmali işlemler süreci işin içinden çıkılmaz bir hale sokabilir.

İdareye karşı açılan davalarda davanın takibi ayrı bir özen gerektirir. Aksi halde ciddi zararlar ortaya çıkabilir. Buna bağlı olarak yapılması gereken en sağlıklı şey tecrübeli avukatların yardımına başvurmaktır.