Vakıf Evladı Tespiti Davası

Vakıf evladı davaları uygulamada sıklıkla görülür ve önemle üzerinde durulması gereken davalardandır. Bu konu ile ilgili birden fazla dava türü vardır. Bunların her birisi kendi içinde ayrı sonuçlar doğurur.

Yazımızda vakıf evladı tespit davası, galleye müstehak ve tevliyete ehil vakıf evladı meselelerine kanuni zeminde ve uygulamadaki işleyişe göre değineceğiz. Konunun sonuçları da detayları da önemli olduğu için yazımızı dikkatli okuyunuz.

Vakıf Evladı Ne Demek?

Vakıf evladı, bir vakfın kurucusu ile soybağına sahip olan ve dolayısıyla o vakıf üzerinde bir takım haklara sahip olan kişiye denir. Bu durumun tespiti yargı yolu ile yapılabilir. Bu davanın özelliklerine aşağıda değineceğiz.

Konu İle İlgili Mevzuat: Bu konuya temas eden ve dağınık olarak düzenlenmiş bir takım düzenlemeler mevcuttur. Bu konuda ilk olarak 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu madde 101 ve devamı maddelerine ve 5737 sayılı Vakıflar Kanunu düzenlemelerine bakılmalıdır.

Vakıf Evladı Nasıl Olunur?: Vakfın kurucusu ile kişi arasında geçerli bir soybağının bulunması gerekir. Belirtmemiz gerekir ki bunun ispatı her zaman mümkün olmayabilir. Zira geçmişi çok eskiye dayanan vakıflar mevcuttur. Yargıtay burada geçmişe doğru birkaç kuşak ile soybağının olmasını geçerli kabul etmektedir.

Mazbut ve mülhak vakıf, iki farklı vakıf türüdür. Vakıf evladı davası ve bunlara bağlı açılan diğer haklar için (ki bunlara aşağıda değineceğiz) vakfın türü önem taşır.

Mazbut Vakıf: Mazbut vakıf; Vakıflar Kanunu uyarınca yönetimi ve temsili Vakıflar Genel Müdürlüğüne ait olan vakıflar ile mülga 743 sayılı eski MK’nın yürürlük tarihinden evvel kurulmuş ve gene 2762 sayılı Vakıflar Kanununa göre yönetimi ve temsili Vakıflar Genel Müdürlüğüne ait olan vakıfları ifade eder.

Mülhak Vakıf: Mülga 743 sayılı eski MK’nın yürürlük tarihinden evvel kurulmuş olan ve yönetimi vakfeden kişilerin soyundan devam eden kişilere tahsis edilmiş vakıfları ifade eder.

Vakıf Evladı Hakları: Evlat olarak tespit edilen kişilerin vakıf ve geliri üzerinde çeşitli hakları olabilir. Bunlardan en önemlileri galle alacağı ve tevliyete ehil olma haklarıdır. Galle alacağı ve tevliyete ehil olma meselesine aşağıda ayrıca değineceğiz.

Vakıf Evladı Davası Nedir?

Vakıf evladı davası, vakfeden (vakfın kurucusu olan) kişinin soyundan gelen (veya onun vakfiyede belirttiği) kişilerin vakıf evladı olduklarını tespit ettirmek amacıyla ve yalnızca bununla sınırlı olarak açtıkları davaya denir. Yani bu dava bir tespit davasıdır. Mahkemenin vereceği hüküm yalnızca o kişinin vakıf ailesinden geldiğinin tespiti niteliğindedir.

Bunun anlamı şudur: sadece vakıf evladiyesi davası açarak vakıf geliri veya yönetimi üzerinde hak iddia etmek mümkün değildir. Bunun için açılacak olan davalar galleye müstehak vakıf evladı davası ve tevliyete ehil vakıf evladı davalarıdır. Bunlara aşağıda değineceğiz.

Uygulamada genellikle, manevi saiklerle vakıf evladı tespit davası açılabildiğini görmekteyiz. Elbette ki başka hukuki meseleler için de bu dava açılabilir. Somut olayın tecrübeli vakıf avukatları ile birlikte değerlendirilerek ihtimallere göre hukuki çare üretilmelidir.

Bu dava genel olarak 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu ve 5735 sayılı Vakıflar Kanunu hükümleri uyarınca görülür. Bu davaya ilişkin temel usul kuralları şu şekildedir:

Vakıf Evladı Olduğunun Tespiti Dava Dilekçesi Örneği

Tespitin ancak dava yolu ile gerçekleştirilebileceğini söyledik. Bu davada elbette ki bir dava dilekçesi söz konusu olacaktır. Ardından davanın işleyişine göre gerekli bazı talepler dilekçe sunmak yolu ile gerçekleştirilecektir.

Vakıf evladı olduğunun tespiti dava dilekçesi özenle hazırlanmalıdır. Soybağının tespitine ilişkin mevcut deliller, yapılması gereken incelemelere ilişkin talepler vs. hukuki zeminde gerekli olduğu ölçüde yer almalıdır. Bunun için vakıf hukuku avukatlarından yardım alınmalıdır.

Uygulamada vakıf evladı olduğunun tespiti dava dilekçesi örneği adı altında hazır taslak metinlerle karşılaşmaktayız. İnternet ortamında veya arzuhalcilerde yer alan bu taslak metinler güncel hukuk mevzuatından ve somut olaydan tamamen uzak yarayışsız metinlerdir.

Her somut olay kendine has özellikler barındırır ve mevzuatın farklı noktalarına temas eder. Bu nedenle dava dilekçesi örneği gibi taslak metinlerden uzak durulmalı, bu konuda deneyimli avukatlardan yardım alınmalıdır. Aksi halde usuli veya esasa ilişkin eksik – yanlış işlemler ciddi hak kaybı doğurabilir.

Tevliyete Ehil Vakıf Evladı Nedir?

Bir kişinin o vakıfta mütevelliliğe yani tevliyete ehil olduğunun ispatı ve bunun sağlanması amacıyla açılan davaya tevliyete ehil vakıf evladı davası denir.

Uygulamada vakıf evladı tespit davası ile tevliyete ehil vakıf evladı davası ayrı ayrı açılabileceği gibi birlikte de açılabilir. Çünkü bu davaların konuları birbirinden farklıdır.

Hangi yolun somut olay için en doğrusu olacağının değerlendirmesi deneyimli vakıf avukatları ile istişare edilerek belirlenmelidir.

Tevliyet görevinin alınabilmesi için vakfeden ile tevliyet iddiasında bulunan kişi arasında soybağı ispatlanır. Ardından vakfiyede öngörülen şartların gerçekleşip gerçekleşmediğine bakılır.

ÖNEMLİ!: Tevliyetin tespiti için öncelikle vakıf evladı olduğunun tespit edilmesine gerek yoktur. Böyle bir ön şart bulunmaz. Ancak kimi zaman ilk derece mahkemesi bu yönde karar vererek tevliyet davasını reddeder. Belirtmemiz gerekir ki Yargıtay genel olarak bu kararları bozmakta ve bu ön şartın olmadığını söylemektedir. Soybağının ve vakfiyedeki şartlara uyduğunun ispatı yeterli olmaktadır.

Mahkeme, davaya konu vakfiye, tevliyet listesi ve diğer dayanakları Vakıflar Genel Müdürlüğünden getirtir. Tarafların gösterdiği tüm kanıtlar da toplanır. Ardından uzman tarafından bilirkişi raporu hazırlanır. Nihayetinde vakfiyedeki tevliyet için öngörülen durum etrafında mahkemece karar verilir.

ÖNEMLİ!: Tevliyete ehil olunduğunun tespiti davası açabilmek için halihazırda tevliyetin boş olması gerekmez. Yani halihazırda tevliyet dolu olsa bile kişinin bu davayı açarak tevliyete ehil olduğunu ispatlama imkanı bulunur. Yukarıdaki şartlar sağlanmışsa, tevliyetin dolu olması davanın reddi için yeterli değildir.

Galleye Müstehak Vakıf Evladı Nedir?

Galleye müstehak vakıf evladı, vakfın gelirinden belirli derece yararlanma hakkı olan vakıf evladına denir. Galle, vakfın gelirleri için kullanılan genel bir tabirdir. Vakfa tahsis edilen paranın faiz geliri, vakfın taşınır veya taşınmaz mallarından elde edilen kira geliri, vakfa ait ticari işletmelerden elde edilen gelir, vakıf bahçesinin getirisi vs. alle olarak sayılabilir.

Galleye müstehak vakıf evladı nedir dediğimiz zaman bu saydıklarımızdan yararlanma hakkı olan kişiden bahsedilmesi gerekir. Vakfiyede buna ilişkin kurallar yer alır. Galleden ne şekilde yararlanılacağı, kimlerin yararlanabileceği vs. vakfiyede yazıyor olabilir.

Evlat, her halükarda galle fazlasından pay alacak diye bir kural yoktur. Burada vakfiyede yazan kurallara bakılmalıdır. Hak sahipliği buna göre belirlenecektir. Ayrıca galleye müstehak olma davası açılmalıdır. Bu dava intifa hakkına dayanır.

Bu davada iki şart aranır:

• Vakıf evladı olmak
• Vakfiyede yer alan şartları taşıyor olmak

Peki vakfiyede yer alan şartlar nelerdir? Bunlar neredeyse her vakıfta farklılık gösterebilir. Şöyle ki:

• Belirli kişiler ve soyu gösterilmiş olabilir. Galle belirli kişilere tahsis edilmiş, ancak oran belirtilmemiş olabilir. Bu durumda o kişiler arasında eşit dağıtım yapılacaktır.
• Belirli kişiler ismen gösterilmiş olabilir. Bu durumda onun soyu galle alacağı talep edemez.
• Bazı özel şartlar öngörülebilir. Belirli bir dine mensup olmak, belirli işlerle meşgul olmak, belirli hayır faaliyetlerini sürdürmek vs. gibi.
• Eğer birbiri ile çelişen şartlar varsa, sonraki şart öncekini hükümsüz kılar. Yani sonra konan şart vakfedenin asıl iradesi olarak kabul edilir.
• Vakfedenin koyduğu şartların mefhum-u muhalifine göre de hareket edilebilir. Yani yorumlama yoluna gidilebilir.
• Şart olarak üstsoyun altsoydan önce hak sahibi olacağı veya tersi öngörülebilir.
• Vakfeden, galle alacağını tüm altsoylarını kapsayacak şekilde pay edebilir veya belirli dereceye kadar altsoyunu hak sahibi olarak düzenleyebilir.

Galle alacağı ancak galle fazlası olması durumunda söz konusu olur. Yani gene vakfiye yer alan öncelikli temel çıktılardan sonra kalan kısım galle fazlasıdır ve kişi bu galle fazlasına hak kazanır.

Galleye müstehak olunsa bile galle fazlası yoksa bir alacak doğmaz. Belirtmemiz gerekir ki bu bahsettiğimiz hususlar oldukça teknik hukuk bilgisi ile değerlendirme yapmayı gerektirir. Dolayısıyla vakıf hukuku konusunda tecrübeli avukatlar ile bir ön değerlendirme yapılmalı ve süreç ona göre işletilmelidir.

Galle Fazlasının Hesaplanması: % 15 ihtiyat akçesi, hayır şartı giderleri, yönetim ve temsil payı, tevliyet ücreti ile vakıf için yapılan diğer giderler, vakfın gerçekleşen gayri safi gelirinden düşülür, ardından vakıf evlatlarına veya ilgililerine ödenecek galle fazlasının miktarı bu şekilde belirlenmiş olur. Galle fazlası hesaplanırken o yılın tüm gelirleri göz önünde bulundurulur. Vakfın  tamirat gerektiren taşınmazı varsa, o yıl içerisinde gerçekleşen gayri safi kazançtan yönetim ve temsile ilişkin pay yahut tevliyet ücreti ile diğer yasal giderler çıkarılır ve kalan miktar tamirat için ayrılır.

Tespit Yapıldıktan Sonra Ne Yapılır?

Tespit yapıldıktan sonra yukarıda bahsettiğimiz haklarda somut olayın şartlarına ve ihtiyaca göre diğer hukuki süreçler başlatılabilir. Mümkün olduğu durumlarda geçmişe dönük hak talebinde bulunulabilir.

Vakıf evladından birinin alacağı, evlat olunduğunun tespiti kararı kendisiyle aynı derecede olan diğer evlatlar açısından da geçerli olur. Yani onlarında ayrıca tespit yaptırmasına gerek yoktur.

Örneğin evlat olduğu tespit edilen kişinin kardeşi, çocukları vs. o kişi hakkında verilen mahkeme kararından yararlanır. Bu kişiler için nüfus kaydı esas alınarak işlem yapılır.

Konu ile İlgili Sık Sorulan Sorular

Yukarıda konu ile ilgili bilinmesi gereken hususlara ve uygulamadaki işleyişe değindik. Ayrıca belirtmek gerekir ki bu konu hakkında sık sorulan bazı sorular mevcuttur. Bunları da burada yanıtlayacağız.

Sonuç

Yazımızda konuya ilişkin ana meseleler hakkında detaylı açıklamalarda bulunduk. Ancak belirtmemiz gerekir ki süreç çoğu zaman bu anlattıklarımızı da aşar.

Her somut olay kendi içerisinde başkaca hukuki unsurlar içerir ve bu durum her olayda farklılık gösterir. Dolayısıyla başarılı sonuçlanması istenen bir süreç için hukuki ön değerlendirme yaparak ihtimallere göre bir plan çizmek önem taşır.

Bu noktada yapılacak en sağlıklı iş vakıf hukuku alanında deneyimli avukatların yardımına başvurmak olacaktır. Bu alanda faaliyet gösteren avukatların çalışma sistematiği hakkında detaylı bilgi edinmek için “vakıf hukuku avukatı” başlıklı yazımızı okuyabilirsiniz.