Tüketici Mahkemesi

Tüketici mahkemesi, uygulamada sıkça karşılaşılan tüketici uyuşmazlıklarının çözümlendiği mahkemedir. Tüketici mahkemeleri sadece bu alan üzerine uzmanlaşmış ihtisas mahkemelerindendir.

Yazımızda tüketici mahkemesinde nasıl dava açıldığı, tüketici mahkemesinin görev alanı, yargılama usulü, vermiş olduğu kararlara nasıl itiraz edileceği gibi önemli hususları açıklayacağız. Önemli bir konu olduğu için dikkatli okunması gerektiğini belirtmek isteriz.

Tüketici Mahkemesi Nedir?

Tüketici mahkemesi, tüketici işlemlerinden veya tüketiciye yönelik uygulamalardan doğan ve parasal sınırı kanunda belirtilen miktarı aşan uyuşmazlıkları çözüme kavuşturan özel mahkeme niteliğinde bir ilk derece mahkemesidir.

ÖNEMLİ: Belirtmemiz gerekir ki tüketici mahkemesi kararları çoğu zaman önemli sonuçlara yol açar. Bu nedenle sürecin sağlıklı bir şekilde takibi önemlidir. Dolayısıyla bu konuda hukuki yardım alınmasını tavsiye ederiz.

Tüketici Mahkemelerinin Kuruluşu

Tüketici mahkemeleri tüketici uyuşmazlıklarının en hızlı ve basit şekilde çözümlenmesi amacıyla 4077 sayılı kanun ile kurulmuştur. Bugün ise pek çok yargı çevresinde ayrı bir tüketici mahkemesi faaliyet göstermektedir. Ancak ayrı bir tüketici mahkemesi bulunmayan yargı çevrelerinde ilgili uyuşmazlıklara asliye hukuk mahkemeleri tüketici mahkemesi sıfatıyla bakar.

Tüketici Mahkemelerinin Görev Alanı

Tüketici mahkemelerinin görev alanı 6502 sayılı Tüketicini Korunması Hakkında Kanun’un 73/1. maddesinde düzenlenmektedir. İlgili maddeye göre; tüketici mahkemelerinin görev alanını, tüketici işlemleri ve tüketiciye yönelik olarak yapılan her türlü uygulamadan doğan uyuşmazlıklar oluşturmaktadır.

Tüketicini Korunması Hakkında Kanun belirli bir değerin altındaki tüketici uyuşmazlıkları için tüketici hakem heyetine başvuruyu zorunlu kılmıştır. Bu uyuşmazlıklar bakımından ise tüketici mahkemeleri bir itiraz merci olarak görev yapmaktadır.

Bu doğrultuda bir uyuşmazlığın tüketici mahkemelerinin görev alanına girip girmediği hususun tespiti için öncelikle ilgili uyuşmazlığın tüketici uyuşmazlığı olup olmadığı belirlenmeli ardından uyuşmazlık konusunun kanunda belirtilen parasal değerin altında kalıp kalmadığı tayin edilmelidir.

Tüketici Mahkemelerinin Görev Alanına Giren Uyuşmazlıklar

Tüketici İşlemleri

Tüketicilerin ticari veya mesleki amaçlar doğrultusunda hareket eden gerçek veya tüzel kişilerle kurmuş olduğu sözleşmeler ile hukuki işlemler tüketici işlemi olarak nitelendirilir. Bu tür sözleşme ve hukuki işlemlerden doğan uyuşmazlıklar ise tüketici mahkemesini görev alanına girmektedir.

Tüketici Uygulamalarından Doğan Uyuşmazlıklardaki Görevi

Tüketici işlemleri dışında kalan tüketici uygulamaları da bu mahkemenin görev alanına girmektedir. Böylece ticari veya mesleki amaçlarla hareket eden gerçek ve tüzel kişilerin tüketicilerle sözleşme imzalamadan önce sözleşmenin kurulması esnasında veya sözleşme akdedildikten sonra yaptıkları uygulamalardan doğan uyuşmazlıklara tüketici mahkemesi bakmakla görevlidir.

Tüketiciye yönelik uygulamalar herhangi bir hukuki işleme veya sözleşmeye dayanmamakla birlikte satıcı veya sağlayıcı tarafından tüketiciye yönelen davranış ve uygulamalar olduğunda tüketici mahkemeleri bu uygulamalar sonucu ortaya çıkan uyuşmazlıkları çözüme bağlar.

Tüketici Hakem Heyetlerine Yapılan İtirazlar

Yukarıda tüketici mahkemelerinin görev alanına giren uyuşmazlıkları açıkladık. Ancak bu uyuşmazlıkların tüketici mahkemesinde görülebilmesi için belirli bir parasal sınırı aşmış olması gerekmektedir. Bu miktarı aşmayan uyuşmazlıkların çözümü için tarafların tüketici mahkemesine başvurmadan öncelikle tüketici hakem heyetlerine başvurması zorunlu kılınmıştır.

Tüketici Hakem Heyeti’nin bir uyuşmazlıkla ilgili vermiş olduğu karara karşı itiraz mercii ise tüketici mahkemeleridir. Tüketici hakem heyetinin bulunduğu yerdeki tüketici mahkemesine kararın taraflara tebliğinden itibaren 15 gün içinde başvurarak tüketici hakem heyetinin vermiş olduğu karara karşı itiraz edilebilir.

Tüketici hakem heyeti kararına karşı itiraz yoluna başvuruda bulunurken başvuru dilekçesinde yer alması gereken unsurlar Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun’da yer almadığından Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun hükümleri kıyasen uygulanacaktır.

Buna göre; itiraz başvurusunda başvuran ile karşı tarafın adı, soyadı, TC kimlik numarası ve adresleri, kanuni temsilci ve vekillerinin adı, soyadı ve adreslerine, kararı veren tüketici hakem heyeti ile ilgili bilgiler, başvuru sebepleri ve gerekçesi, talep sonucu gibi unsurlar yer almalıdır.

İtiraz dilekçesi her somut olaya göre değişkenlik göstereceğinden başvurunun reddedilmemesi için her somut olay özelinde dilekçeler hazırlanmalıdır. Hak kaybı yaşamamak adına usuli eksiklikler ve hukuki hatalar içermeyen bir dilekçe hazırlanması için uzman bir avukattan tardım almakta yarar vardır.

Süresi içinde itiraz yapılmaması, yetkili olmayan tüketici mahkemesine başvurulması yahut tüketici mahkemesine sunulacak itiraz dilekçesinde usuli eksikliklerin yahut hukuki hataların bulunması halinde başvurunun reddine karar verileceğinden tüketici hakem heyeti kararına itiraz etmek isteyen kişilerin bu süreçte hukuki destek almasında yarar vardır.

DİKKAT: Tüketici hakem heyetinde uyuşmazlığın esası çözüme kavuşturulacak olsa bile ihtiyati tedbire, ihtiyati hacze veya delil tespitine ihtiyaç duyan taraf bu geçici hukuki korumaları tüketici mahkemesinden talep etmesi gerekir.

Tüketici Mahkemesinin Görevli Olduğu Uyuşmazlıklarda Parasal Sınır

Yukarıda da bahsedildiği üzere uyuşmazlık konusunun parasal değeri belli bir sınırın altında olduğunda başvurulacak ilk mercii tüketici mahkemeleri değil tüketici hakem heyetleridir. Bu sınır her yıl tüketici fiyat endeksine göre değişlik göstermektedir.

Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun hükümleri uyarınca uyuşmazlık hakkında doğrudan tüketici mahkemelerine müracaat edilebilmesi için ilgili uyuşmazlığında parasal değerinin 10.390 Türk Lirası’nın üzerinde olması gerekmektedir.

Bu tutarın altındaki uyuşmazlıklar için tüketici mahkemelerine müracaat imkanı ise ancak öncesinde tüketici hakem heyetine başvurulmuş olması durumunda, verilen karara itiraz edilmesi amacıyla mümkün olmaktadır.

Kanun’un 70/5. maddesi uyarınca tüketici mahkemelerine bu yönde yapılacak itirazlarda tüketici mahkemelerinin vereceği kararlar ise kesin nitelik arz etmekte ve bu kararlara karşı istinaf yolu kapalı bulunmaktadır.

Tüketici Mahkemesinin Vermiş Olduğu Görevsizlik Kararı

Görevli mahkemenin davaya bakması kamu düzenine ilişkindir. Tüketici mahkemesinin görev alanına girmeyen bir uyuşmazlığın tüketici mahkemesinde açılması yahut tersi bir durumda taraflar bu durumu yargılamanın her aşamasında ileri sürebileceği gibi taraflar itiraz etmese dahi hakim kendiliğinden dikkate alacaktır.

Tüketici mahkemesi gerek tarafların itirazı üzerine gerekse hakimin kendiliğinden yapacağı inceleme sonucunda görevsiz olduğuna kanaat getirir ise bu durumda görevsizlik kararı verir. Mahkeme vermiş olduğu bu görevsizlik kararında görevli mahkemeyi gösterir ve dosyanın görevli mahkemeye gönderilmesine karar verir.

Tüketici mahkemesi tarafından verilen görevsizlik kararı üzerine kararın kesinleşme tarihinden itibaren 2 haftalık süre içinde tüketici veya davanın diğer tarafının kararı veren tüketici mahkemesine başvurarak uyuşmazlık dosyası görevli olan mahkemeye iletilir. Aksi halde dava açılmamış sayılacaktır.

Yetkili Tüketici Mahkemesi

Hukuk Muhakemeleri Kanunu uyarınca davalı tarafın davanın açıldığı tarihteki yerleşim yeri mahkemesi genel yetkili mahkemedir. Ancak Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun ile özel bir yetki kuralı getirilmiş ve tüketici kendi yerleşim yeri mahkemesinde de dava açabilme imkanına sahip olmuştur.

Şayet tüketici uyuşmazlığı yabancılık unsuru taşıyorsa yetkili mahkemeyi tüketicinin seçme imkanı mevcuttur. Buna göre tüketici;

• kendine ait yerleşim yerinde bulunan tüketici mahkemesinde,
• kendine ait mutad meskeninde (fiilen yaşadığı yerde) bulunan tüketici mahkemesinde,
• uyuşmazlığın karşı tarafının işyerinin bulunduğu yerdeki tüketici mahkemesinde,
• uyuşmazlığın karşı tarafının yerleşim yerindeki tüketici mahkemesinde
• uyuşmazlığın karşı tarafının mutad meskeninin (fiilen yaşadığı yer) bulunduğu yerdeki tüketici mahkemesinde dava açabilecektir.

Tüketiciye tanınan özel yetki kurallarıyla yetkili tüketici mahkemesi bakımından seçenekler çoğaltılmış ve böylelikle tüketicinin dava açma imkanı kolaylaşmıştır.

Tüketici Mahkemesine Başvuru

2023 yılı için parasal değeri illerde 15430 Türk Lirası’nın, ilçelerde 10280 Türk Lirası’nın üzerinde olan tüketici uyuşmazlıklarında tüketici mahkemesine başvurulur. Peki tüketici mahkemesine nasıl başvurulur?

Tüketici mahkemelerinin görev alanına giren ve belirtilen parasal sınırın üzerinde olan bir uyuşmazlık söz konusu ise yetkili tüketici mahkemesini belirledikten sonra bu mahkemeye verilecek bir dilekçe ile dava açılır.

Başvuru dilekçesinde; uyuşmazlık konusunun ne olduğu, uyuşmazlık konusu mal veya hizmetin niteliği ve bedeli, uyuşmazlığın satıcı veya sağlayıcıya iletilip iletilmediği, tüketicinin talepleri gibi hususlara yer verilmelidir.

Başvuru dilekçesinin yanında tüketicinin elinde bulunan garanti belgesi, sözleşmeler, faturalar ve ilgili diğer belgeler de  mahkemeye sunulmalıdır. Başvuru dilekçesi ve yanına eklenen belgeler ile yetkili tüketici mahkemesine başvurulabileceği gibi e-devlet sistemi üzerinden de başvuru yapma imkanı mevcuttur.

Her uyuşmazlık çeşidinde olduğu gibi tüketici uyuşmazlıkları için de somut olaya özel bir dava dilekçesi hazırlanmalıdır. Dolayısıyla usuli eksikliklerin ve hukuki hataların bulunduğu taslak dilekçe metinlerinden uzak durulmalıdır. Zira tüketici mahkemesinde yargılama verilen dilekçeler ve belgeler üzerinden gerçekleşecektir.

Ayrıca dilekçeye ekli belgeler ve iddiaya temel teşkil eden sözleşmeler, örneğin mesafeli satış sözleşmesi, cayma hakkı bilgilendirmesi vs. belgeler, somut olayın özelliklerine göre savunma için yarayışlı şekilde öne sürülmelidir.

Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun uyarınca tüketiciler, tüketici örgütleri ve Bakanlık tarafından dava açılması halinde açılacak olan dava harçtan muaftır. Buna göre tüketiciler dava açmaları halinde herhangi bir harç ücreti ödemeyecektir. Yargılama sonucunda tüketici haksız bulunsa da harçtan sorumlu olmayacaktır.

Parasal sınırı 10.390 TL ve üzerindeki uyuşmazlıklar veya konusu para ile belirlenemeyen uyuşmazlıklar için dava açılmadan önce zorunlu arabuluculuk söz konusudur. Bu durumda arabulucuya başvurmak bir dava şartı olup başvurulmaması halinde dava şartı eksikliğinde dava esasa girilmeden usulden reddedilecektir.

Tüketici Mahkemesinde Davanın Görülmesi

Tüketici mahkemelerinde davanın görülmesi basit yargılama usulüne tabidir. Basit yargılama usulünün temel amacı, hızlı ve kısaltılmış yargılama aşamaları ile uyuşmazlıkların hızlı bir şekilde sonuçlandırılmasıdır. Böylece tüketicilerin hızlı ve etkin bir şekilde uyuşmazlıklarını çözümleyebilmesine imkan tanınmıştır.

Basit yargılama usulünde davacının dava açması ve davalının açılan davaya cevap vermesi bir dilekçe ile gerçekleşir. Davalıya tebliğ edilen dava dilekçesinin üzerine davalının da cevap dilekçesi yazması gerekir. İddia ve savunmanın genişletilmesi yasağı, davacı için dava dilekçesinin verilmesiyle davalı için ise cevap dilekçesinin dosyaya sunulmasıyla başlar.

Taraflar basit yargılama usulü gereğin dava ve cevap dilekçesi dışında cevaba cevap, ikinci cevap dilekçesi gibi başka dilekçe veremedikleri için dava dilekçesinin ve cevap dilekçesinin hazırlanmasında çok dikkatli davranmalıdırlar. Bu konuda hukuki yardım almak işlerini kolaylaştıracaktır.

Tüketici mahkemelerinde ön inceleme ve tahkikat işlemleri yazılı usule nazaran daha basit bir şekilde ilerletilmektedir. Buna göre tüketici mahkemesi, mümkün olan hallerde duruşma yapmaksızın dosya üzerinden karar verebilmektedir.

Yargılamanın duruşmalı olarak yapılmasının gerektiği durumlarda mahkeme, ilk duruşma kapsamında; öncelikle tarafların anlaştıkları ve anlaşamadıkları hususları belirleyerek tarafları sulhe veya arabuluculuk yoluna müracaat etmeye yönlendirecektir. Basit yargılama usulünde mahkeme, tahkikat aşaması son bulur. Tarafların varsa son beyanları dinlenir. Hakim yargılamanın sona erdiğini bildirir ve kararını taraflara tefhim eder.

Tüketici Mahkemesinde Açılan Dava Ne Kadar Sürer: Bu sorunun cevabı yetkili tüketici mahkemesinin iş yüküne ve dava konusu uyuşmazlığın türüne göre değişkenlik göstermektedir. Ancak tüketici mahkemeleri basit yargılama usulüne tabi olduğundan uyuşmazlıklar yazılı yargılama usulüne göre daha kısa sürede çözüme kavuşur.

Tüketici Mahkemesinin Kararına Karşı Kanun Yoluna Başvurma

Yargılama sonunda tüketici mahkemesinin kararının hatalı ya da eksik olduğunu düşünen taraf bu karara karşı kanun yoluna başvurabilir. Buna göre; taraflar, tüketici mahkemesinin kararının kendilerine tebliğ edilmesini takiben iki haftalık süre içerisinde istinaf başvurusunda bulunabileceklerdir.

İstinaf başvurusu dilekçe ile yapılacak olup istinaf dilekçesi, kararı veren tüketici mahkemesine verilir. Bu durumda tüketici mahkemesi, dosyayı istinaf incelemesi için bölge adliye mahkemesine gönderecektir.

Tüketici Mahkemesi ve Avukat Desteği

Tüketici uyuşmazlıklarında tüketici, uyuşmazlığın diğer tarafı olan satıcı yahut sağlayıcıya oranla daha zayıf konumdadır. Bununla birlikte mevuzat her iki tarafa da ciddi anlamda yarayışlı haklar tanımıştır. Bu sürecin vaktinde ve hak kaybı yaşamadan sağlıklı bir şekilde sonuçlandırılabilmesi için deneyimli avukatlardan hukuki yardım almakta yarar vardır.