Serbest Ticaret Anlaşması ve Avantajları

Ülkelerin kalkınması ve refah seviyesinin artmasında önemli bir etken olan uluslararası ticaretin gelişmesinde serbest ticaret anlaşması önemini giderek artırmaktadır. Türkiye de çeşitli ülkelerle Serbest Ticaret Anlaşmaları yaparak uluslararası ticaretteki payını büyütme çalışmalarını sürdürmektedir.

Yazımızda Serbest Ticaret Anlaşması (STA) nedir, bu anlaşmaların ülkelere sağladığı avantajlar nelerdir, ülkemizde imzalanan anlaşmaların özellikleri nelerdir ve bu anlaşmaların ülkemize ne gibi katkıları olmuştur gibi konu ile ilgili merak edilenleri ayrıntılarıyla birlikte açıklayacağız.

Uluslararası açıdan ülkemize ve diğer ülkelere büyük katkılar sağlaması sebebiyle önemli olan bu konu hakkında bilgi sahibi olmak için yazımızı dikkatle okumanızı ve anlaşmalara ilişkin yapılacak işlemlerde hukuki danışmanlık almanızı öneririz.

Serbest Ticaret Anlaşması Nedir?

Günümüz gereksinimlerinin Dünya Ticaret Örgütü düzenlemeleriyle karşılanmaması nedeniyle ülkeler arasında yapılan bölgesel ve ikili ticaret anlaşmalarına serbest ticaret anlaşması denir. Serbest ticaret anlaşmaları ile çok taraflı ticaret düzeni yeni pazar açılımları konusunda yeterli konuma gelebilmiştir.

Ülkeler arasında yapılan serbest ticaret anlaşması bu ülkeler arasında bir ağ oluşturur. Bu ağın genişlemesi sonucunda bu ağa dahil birçok ülke mal tedariki gibi ticari işlemleri Serbest Ticaret Anlaşması ortaklarından gerçekleştirir. Bu durum Serbest Ticaret Anlaşması ağına dahil olmayan ülkeler açısından olumsuz sonuçlar doğurur.

Serbest Ticaret Anlaşmasının Önemi

Uluslararası ticaretin kolaylaşması ve serbestleştirilmesi hedefini gerçekleştirmek amacıyla ülkeler Dünya Ticaret Örgütü çerçevesinde çok taraflı müzakereler yürütmektedir. Ancak hedefe yönelik yapılan bu çalışmaların yetersiz kalması sebebiyle ülkeler tarafından yapılan bu müzakerelere ek olarak Serbest Ticaret Anlaşmaları da yapılmaya çalışılmaktadır. Bu kapsamda bölgesel ve ikili düzeyde yapılan Serbest Ticaret Anlaşmalarının önemi gün geçtikçe artmaktadır.

Serbest Ticaret Anlaşması yapılan ülkeler açısından birçok avantaj sağlar. Serbest Ticaret Anlaşmalarının ülkelere sağladığı avantajların en önemlileri şu şekilde sıralanabilir:

• Anlaşmanın yapıldığı ülke ile karşılıklı olarak ticaretin artması
• Ülke içinde yapılan üretimle ilgili olarak üretimi yapan üreticilerin ihtiyacı olan hammadde ve diğer gereksinimlerin daha uygun koşullarda temin edilmesi
• Anlaşma yapılan ülkenin pazarlarına erişim sağlanması
• Anlaşmanın yapıldığı ülkede ihracat yapmak isteyen yabancı sermaye yatırımlarının ülkeye gelmesinin sağlanması.
• Anlaşmaya üye ülkeler arasında ticari engellerin azaltılması
• Anlaşma yapılan ülkelerle yapılan ihracatın artması sonucu üretimin genişlemesi, etkin üretim yapılması
• Anlaşmaya üye ülkelerin ekonomik büyümesine olumlu katkıda bulunması
• Dışa açık rekabetçi bir ekonomik alt yapı tesis etmesi
• Ticari hayata ilişkin ortak kurallar tesis ederek ticari akışı kolaylaştırması
• Ülkelerin uluslararası rekabet gücünü artırması
• Anlaşmalar ile yerli üreticilerin yabancı pazarlara kolay ve elverişli bir şekilde girme imkanı elde etmesi
• Yapılan anlaşmalar neticesinde tüketicilerin tarifesiz veya düşük tarifeli olması sebebiyle daha elverişli ithal ürünlere erişebilme imkanı doğması.

Önemle belirtmek gerekir ki  Serbest Ticaret Anlaşmalarının ülkelere sağladığı olumlu etkiler yukarıda sayılanlarla sınırlı değildir. Anlaşmalar ülkelere sayılanlardan başka birçok ekonomik avantaj sağlamaktadır.

ÖNEMLİ: Uygulamada ülkeler arası serbest ticaret anlaşmalarının detaylarını bilmek ve bunları kullanabilmek büyük avantaj sağlar. Bu detaylar gözardı edilerek yapılan ticari faaliyetler kişiler açısından bir çok maddi haktan mahrum kalma anlamına gelir. Bu nedenle ticari faaliyetin niteliği, somut olayın özellikler dikkate alınarak serbest ticaret anlaşmasından yararlanmak gerekir. Bu noktada yapılacak en sağlıklı şey deneyimli şirketler hukuku avukatları ile çalışmak olacaktır.

Türkiye’nin Taraf Olduğu Serbest Ticaret Anlaşmaları

Serbest Ticaret Anlaşmaları Dünyadaki gelişmelerle paralel olarak Türkiye’nin ticaret politikası açısından da önemli ve vazgeçilmez bir araç konumuna gelmiştir. Türkiye’nin Serbest Ticaret Anlaşmalarıyla hedeflediği hususlar şu şekilde sıralanabilir:

• Uluslararası ticaretteki payın arttırılması
• Komşu ve çevre ülkelerle yapılan ve yapılacak dış ticaretin geliştirilmesi
• Ülkede ihracat yapan kişilerin dış pazardaki rakipleri ile rekabetlerinin eşit koşullarda yapılması
• Dış ülkelerle yapılacak yatırımların karşılıklı olarak artırılması
• Ülkenin uluslararası rekabet gücünün artırılması
• Yeni dış pazarlara erişimin sağlanması
• İhracat yapısının ürün bazında çeşitlendirilmesi
• Anlaşma yapılan ülke ile ortak yatırım ve işbirliği imkanların oluşması.

Yukarıda sıralanan ve sayılmayan başka hedefler doğrultusunda Türkiye uluslararası ticarette Serbest Ticaret Anlaşmaları yaparak STA ağları oluşturmaktadır. Ayrıca Gümrük Birliği çerçevesinde AB’nin anlaşma yaptığı ülkelerde karşılıklı yarar esasını gözeterek benzer anlaşmalar yapmaktadır.

Gümrük Birliği, ticari hayatta var olan gümrük vergileri, miktar kısıtlamaları gibi tedbirlerin kaldırılarak bu birliğe dahil olmayanlara da ortak gümrük tarifesinin uygulanmasını sağlayan bir ekonomik bütünlük modelidir. Türkiye Avrupa Birliği ile 1995 yılından başlayıp günümüzde de devam eden süreçte bu anlaşma uyarınca ticari faaliyetlerde bulunmaktadır.

Bu anlaşma tarım, hizmet veya kamu alımları hariç olmak üzere tüm endüstriyel ürünleri işlenmiş tarım ürünleri de dahil olmak üzere kapsamaktadır. Anlaşmanın kapsama alanı dışında kalan tarım ürünleri için ikili anlaşmalar ile bazı imtiyazlar tanınmıştır. Bu anlaşma ile anlaşmanın kapsamında olan ürünler için ortak bir dış tarife sağlanır. Anlaşma uyarınca Türkiye’nin çeşitli temel iç pazar alanlarında AB mevzuatları ile uyumlu olması gerekmektedir.

Avrupa Akdeniz Ticari Ortaklığı (Eurommed) serbest bir ticaret alanının oluşturması amacıyla, bu alana dahil ülkeler arasında yapılan bir serbest ticaret anlaşmasıdır. Bu anlaşma ile biraraya gelen ülkelerin ortak amacı AB ile Güney Akdeniz ülkeleri arasında mevcut olan yatırıma ilişkin engellerin kaldırılması ve geniş bir ticaret ağı oluşturulmasıdır.

Türkiye ile EFTA ülkeleri arasında ticari hayatta mevcut olan engelleri kaldırmak, ürünlerin serbest dolaşımını sağlamak amacıyla Türkiye- EFTA Serbest Ticaret Anlaşması bulunmaktadır. Bu anlaşma tüm sanayi mallarını kapsar niteliktedir. Anlaşmanın yürürlüğe girmesinden itibaren Türkiye’de üretilen sanayi mallarının ticaretine ilişkin gümrük vergileri, miktar kısıtlamaları ve diğer başka kısıtlamalar kaldırılmıştır. Tarım ürünleri için ise belirli bir gümrük vergi indirimi uygulaması mevcuttur.

Ülkemizde bugüne kadar yukarıda özelliklerinden kısaca bahsettiğimiz anlaşmalar da dahil olmak üzere toplam 38 Serbest Ticaret Anlaşması imzalanmış olup bunlardan 22 tanesi şu an günümüzde yürürlükte bulunmaktadır. Yürürlükte bulunanların yanı sıra müzakere süreci devam eden ve tamamlanan anlaşmalar da mevcuttur.

Yürürlükte olan anlaşmalarımızdan somut olarak anlaşıldığı üzere Serbet Ticaret Anlaşmaları ile belirlenen ortak ticari kurallar neticesinde dış ülkelerle yapılan ticari akış kolaylaştırılmış ve bu da ülkemizin ekonomisi üzerine ciddi ölçüde pozitif etkiler oluşturmuştur. Serbest Ticaret Anlaşmalarının ekonomik yönden pozitif etkilerinin yanı sıra diğer ülkelerle olan siyasi ilişkiler açısından da olumlu etkileri bulunmaktadır.

Sonuç

Yukarıda konu ile ilgili olarak Serbest Ticaret Anlaşması nedir, anlaşmaların ülkelere sağladığı faydalar nelerdir, ülkemizde bu anlaşmaların yapılmasındaki etkenler nelerdir ve bu anlaşmaların ülkemize sağladığı faydalar nelerdir gibi konu ile ilgili merak edilenleri açıkladık.

Görüldüğü üzere serbest ticaret anlaşması ülkelerin ekonomik açıdan gelişebilmeleri ve uluslararası alanda varlıklarını gösterebilmeleri için oldukça önemlidir. Ancak bu anlaşmaların hazırlanması ve konuya ilişkin yapılacak ticari işlemler önemli teknik ayrıntılar içerir. Anlaşmalar uyarınca çeşitli avantajlardan yararlanacak olan kişilerin önce avukata sorarak bu işlemleri yürütmesi önem arz eder.