Patent Hakkının İhlali

Patent hakkının ihlali, patent hakkına tecavüz oluşturan fiillerin gerçekleştirilmesiyle oluşan ve yargılamaya sıklıkla konu olan bir durumdur. İhlal durumunda kişinin başvurabileceği hukuki yollar önemli ayrıntılar içerir. 

Yazımızda, patent hakkının ihlali nedir, hangi fiiller ihlal oluşmasına neden olur, ihlal halinde hak sahibinin başvurabileceği hukuki yollar nelerdir gibi konu ile ilgili en çok merak edilenleri tüm ayrıntılarıyla açıklayacağız. Yazımızı dikkatle okumanızı öneririz. 

Patent Hakkının İhlali Nedir?

Patent sahibinin izni olmaksızın, patentin konusu olan buluşu kullanmak, üretmek, çoğaltmak, satışını yapmak gibi patent hakkına tecavüz sayılan fiillerin gerçekleştirilmesine patent hakkının ihlali denir.

Patent hakkının ihlali sayılan fiiller ve ihlal durumunda buluş sahibinin başvurabileceği hukuki yollara ilişkin mevzuat düzenlemesi 6789 Sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu madde 141 ve devamında bulunur. Esasen bu yazımızca patent hakkının ihlali üzerinde duracağız. Patent hakkı ile ilgili diğer temel meseleleri “patent tescili” başlıklı yazımızda değerlendirdik.

Bir fiilin patent hakkını ihlal edip etmediğine ilişkin değerlendirmede dikkat edilmesi gereken birçok husus vardır. İhlal olduğunun tespitinin yapılması ve ardından bu durumun ortadan kaldırılması için hukuki destek alınmalıdır. 

Patent Hakkına Tecavüz Sayılan Durumlar

Patent hakkı ihlalinin söz konusu olması için patent hakkına tecavüz sayılan durumlardan birinin gerçekleşmiş olması gerekmektedir. Bu durumlara ilişkin düzenleme Sınai Mülkiyet Kanunu madde 141’de bulunur. Madde düzenlemesine göre patent hakkının ihlali sayılacak fiiller şu şekilde sıralanabilir: 

• Patent konusu buluşu, patent sahibinin izni olmadan kısmen veya tamamen üreterek taklit etme,
• Taklit ederek üretilen ürünlerin satılması, dağıtılması, ithal edilmesi, ticari amaçlar için kullanılması, sözleşmeye konu edilmesi,
• Tescil ile kazanılan patent hakkının gasp edilmesi,
• Patent hakkı sahibi tarafından lisans yolu ile verilen kullanım haklarının genişletilmesi ve devredilmesi,
• Patent konusunun bir usül olması durumunda bu usulün izinsiz kullanılması, satılması, bu usül ile üretilen ürünlerin satılması, dağıtılması, ticari amaçlar için kullanılması, sözleşmeye konu edilmesi,

Patent hakkına tecavüz oluşturan fiiller kısaca yukarıdaki gibi özetlenebilir. Tecavüz durumunun tespiti için patent kapsamının sınırlanması, belirlenmesi oldukça önemlidir.

Patent hakkının ihlali hallerinde çoğunlukla kısmen taklit edilerek ürün üretilmesi haline rastlanır. Kısmen taklit halinde tecavüz durumu değişmez, bu durum da patent hakkının ihlalini oluşturur.  

Patent Hakkının İhlali Halinde Kişinin Başvurabileceği Hukuki Yollar

Patent hakkı ihlal edilen buluş sahibinin başvurabileceği çeşitli hukuki yollar bulunmaktadır. Patent sahibi mahkemeye başvurarak türlü taleplerde bulunabilir. Patent sahibinin mahkemeden bulunabileceği talepler şu şekilde sıralanabilir:

• Patent hakkının ihlali niteliğindeki fiilin ihlal oluşturup oluşturmadığının tespiti,
• İhlale sebep olması muhtemel tecavüzün önlenmesi,
• İhlal oluşturan tecavüze ilişkin fiillerin durdurulması,
• Patent hakkının ihlalinin sebep olduğu maddi ve manevi zararların giderilmesi
• İhlal oluşturan ürünlere ve bu ürünlerin üretilmesi için kullanılan cihazlara el konulması,
• El konulan cihazların ihlalin önlenmesi amacıyla şekillerinin değiştirilmesi ve tecavüzün önlenmesi mümkün değilse imha edilmesi
• El konulan ürünler üzerinde, kendi adına mülkiyet hakkı tanınması.

Yukarıda sayılan taleplere ilişkin başvurular için görevli mahkemeler Fikri ve Sınai Haklar Hukuk Mahkemesidir. Bu mahkemenin kurulmamış olduğu yerlerde görevli mahkeme asliye hukuk mahkemesi olacaktır. 

Patent hakkı sahibi tarafından ihlali gerçekleştiren üçüncü kişi aleyhine açılan davalarda yetkili mahkeme ihlali gerçekleştiren kişinin yerleşim yeri veya patent hakkının ihlali fiilinin gerçekleştiği veya ihlalin etkilerinin görüldüğü yer mahkemesidir. 

Patent hakkı sahibinin başvurabileceği hukuki yollara ilişkin zamanaşımında Borçlar Kanunu hükümleri esas alınır. Buna göre hakkı ihlal edilen kişi ihlal oluşturan fiili öğrenmesinden itibaren 1 yıl, her halde 10 yıl içinde mahkemeye başvurabilir. Patent hakkının ihlali fiilinin devam ettiği süreçlerde zamanaşımı süresi işlemeyecektir. 

Patent hakkının ihlalinin fark edilmesi halinde, gecikmeksizin ihlal önlenmeli, ortaya çıkan zararlar nedeniyle de tazminat talep edilmelidir. Ancak bu işlemler hukuki teknik ayrıntılar içerir. Başvurulan hukuki yolarda herhangi bir hata yapılmaması için önce avukata sormak gereklidir. 

Patent Hakkına Tecavüz Davası

Patent hakkı ihlal edilen buluş sahibi tarafından, ihlal edene yöneltilerek açılır. Patent hakkının ihlali davasında davacı; patent hakkı ihlal edilen, davalı ise; ürünü üreten, dağıtan, satan, çoğaltan, ticari faaliyetlerinde kullanan kişiler olabilir. 

Patent hakkı ihlal edilen hak sahibi, ihlal edene karşı zararın tazmin edilmesi amacıyla başvurabileceği gibi yoksun kaldığı kazancın ödenmesi için de başvurabilir. Zararın telafisi amacıyla tazminat miktarı hesaplaması yapılırken fiili zarar ve yoksun kalınan kazanç dikkate alınacaktır. 

Yoksun kalınan kazancın hesaplanmasında dikkate alınacak hususlar şu şekildedir:

• Patent hakkının ihlali niteliğindeki fiili gerçekleştiren kişinin bunu yapmamış olması ihtimalinde patent hakkı sahibinin elde etmesi beklenen muhtemel gelir,
• İhlal oluşturan fiili gerçekleştirenin bu ihlal nedeniyle elde ettiği gelir,
• İhlal oluşturan fiili gerçekleştiren kişinin bu hakkı lisans sözleşmesi uyarınca hukuka uygun bir şekilde kullanmış olsaydı ödemesi gereken lisans ücreti.

Patent hakkı sahibi bu değerlendirme usullerinden birinin hesaplanması hususunda tercih yapma hakkına sahiptir. Hak sahibinin seçtiği usule göre bir hesaplama yapılır. Hak sahibinin herhangi bir talepte bulunmaması halinde mahkemenin kendiliğinden bir hesaplama usulü seçmesi mümkün değildir.

Tazminat talebi yalnızca maddi değil, manevi hususları da içerebilir. Manevi tazminata ilişkin özel bir düzenleme olmaması sebebiyle bu hususta Borçlar Kanunu hükümleri uygulama bulacaktır. Patent hakkı sahibinin manevi tazminata ilişkin talepte bulunması halinde mahkeme, hakkı ihlal edilen kişinin duyduğu acı ve elemi dikkate alarak bir tazminat miktarı belirleyebilir. 

Görevli ve Yetkili Mahkeme: Patent hakkının ihlali davasında görevli mahkeme fikri ve sınai haklar hukuk mahkemesidir. Bu mahkemenin kurulmamış olduğu yerlerde görevli mahkeme asliye hukuk mahkemesi olacaktır. 

Patent hakkı sahibi tarafından ihlali gerçekleştiren üçüncü kişi aleyhine açılan tecavüz davasında yetkili mahkeme, ihlali gerçekleştiren kişinin yerleşim yeri veya ihlal fiilinin gerçekleştiği veya ihlalin etkilerinin görüldüğü yer mahkemesidir.

İhlal Durumunda Başvurulabilecek İhtiyati Tedbirler

İhtiyati tedbir, uyuşmazlığın kesin çözüme bağlanmasına kadar geçen süreçte ortaya çıkması muhtemel zararların engellenmesini sağlaması sebebiyle oldukça önemli hukuki düzenlemelerdir. 

Patent hakkının ihlali durumunda tedbirler, ihlal durumunda açılmış herhangi bir dava ile talep edilebileceği gibi bağımsız başka bir dava ile de talep edilebilir. Patent hakkının ihlali halinde talep edilecek ihtiyati tedbirlere ilişkin düzenlemeler Sınai mülkiyet Kanunu madde 159’da bulunur. Bu kanunda hüküm bulunmayan durumlarda Hukuk Muhakemeleri Kanunu uygulama alanı bulur.

Madde düzenlemesine göre tedbir talep edebilmek için buluşun patent hakkını ihlal edecek şekilde kullanıldığının veya kullanılacağına ilişkin çalışmalar yapıldığının kanıtlanması gerekmektedir. 

Tedbir talep eden taraf, talep dilekçesinde tedbir talebinin sebeplerini ve türünü ayrıntılı bir şekilde göstermelidir. Tedbir talebinde yaklaşık ispat yeterli görülmüştür. Bu nedenle esas dava açısından yaklaşık olarak haklılığın sağlanması gerekmektedir. 

Tedbir gerekçelerinin açıkça gösterilmemesi ve ihlalin gerçekleştiğinin kanıtlanamaması hallerinde tedbir talepleri red ile sonuçlanacaktır. Bu nedenle tedbir talebinde bulunurken bu ayrıntılara dikkat ederek süreci takip edecek bir avukat ile çalışmak faydalı olacaktır. 

Mahkemeden tedbir talebinde bulunulması üzerine, mevcut somut durumdaki ihlal durumu gözetilerek; tecavüz eylemlerinin durdurulması, ihlal sonucu üretilen ürünlere el konulması, ihlal oluşturan araçlara el konulması gibi yaptırımlar söz konusu olabilir. 

Tedbir kararının haksız verilmesi ve tedbirin kötüye kullanılması durumları söz konusu olabilmektedir. Bu durumlarda rekabet edenler açısından büyük hak kayıpları meydana gelir. Tedbir kararının haksız olduğunu düşünen tarafın bu duruma itiraz etmesi veya ayrı bir dava konusu yaparak itiraz etmesi mümkündür. Zarara uğrayan taraf, haklılığının ortaya çıkması halinde, tedbir nedeniyle uğradığı zararların giderilmesi amacıyla tazminat davası açabilir.

Son Olarak Dikkat Edilmesi Gerekenler

Yukarıda konu ile ilgili olarak, patent hakkının ihlali hangi hallerde söz konusu olur ve ihlalin giderilmesi için başvurulabilecek hukuki yollar nelerdir gibi soruları genel hatlarıyla açıkladık. Görüldüğü üzere hakkı ihlal edilen kişinin başvurabileceği birçok hukuki yol vardır. 

Patent hakkının ihlali durumunda gecikmeksizin hukuki yollara başvurmalı ve tecavüzün devam etmesinin engellenmesi amacıyla tedbir talebinde bulunulmalıdır. Bu aşamalarda yapılacak hatalar patent hakkı sahibi açısından büyük hak kayıplarına yol açabilir. Bu nedenle sürecin deneyimli marka patent avukatları ile takip edilmesi önerilir.