Uçağa Alınmama (Overbooking) Tazminatı

Uçağa alınmama (overbooking) tazminatı, havayolu şirketlerinin mağdur ettiği yolcular için düzenlenen kanuni bir haktır. Uygulamada gerekli şartları yerine getirmesine rağmen uçağa alınmayan kişiler overbooking tazminatı alabilir.

Yazımızda overbooking ne demek, overbooking tazminatı hangi hallerde nasıl alınır gibi soruları cevaplayacağız ve konu ile ilgili bilinmesi gereken diğer detaylara yer vereceğiz.

Aşağıda konunun daha iyi anlaşılabilmesi için bir infografikle konuyu açalım.

Overbooking Ne Demek?

Çifte rezervazyon, yani bir uçak biletinin birden fazla kişiye satılması işlemine overbooking denir. Aslında belirli bir uçak biletinin birden fazla kere satılması değil, bir uçağın normal yolcu kapasitesinden daha fazla kişiye bilet satması anlamına gelir.

Overbooking uygulaması, havayolu şirketlerinin bir uçuştan elde ettiği karı en yüksek seviyeye çıkarmak için başvurdukları bir yoldur. Bir uçuş için fazladan bilet satılır ve uçuşa geç kalan veya uçmakdan vazgeçen kişilerden bu şekilde fazladan kar elde edilmiş olunur.

Uçuş firmaları genellikle yılın hangi dönemi, haftanın hangi günü, günün hangi saati uçuşlara kaç kişinin geç kaldığı kaç kişinin gelmediği ile ilgili istatistikler çıkarır. Bu şekilde ortalama bir sayı elde eder. Her uçuş için de o sayı kadar fazladan bilet satar.

Problem, o uçağa bilet alan kişilerin uçak kapasitesini aşacak sayıda uçuşa gelmesi halinde doğar. Kişi havaalanına vaktinde gelir, check-in işlemi için sıraya girer ve kendisine sıra geldiği zaman uçağın dolduğunu öğrenir. İşte bu tür durumlara overbooking denir.

Bu tür durumlar için overbooking tazminatı başta olmak üzere yolcuya tanınan çeşitli haklar vardır. Bunlar genel olarak 28131 Resmi Gazete sayılı Havayolu ile Seyahat Eden Yolcuların Haklarına Dair Yönetmelik düzenlemesinde yer alır.

ÖNEMLİ: Havalyolları bu yönetmelikte yer alan yolcu haklarını çoğu zaman gerektiği gibi sağlamaz ve yolculara farklı uçuşları bir şekilde kabul ettirerek gönüllü vazgeçildiğine ilişkin evraklar imzalatır. Bu tür durumlarda hak arama süreci zorlaşır. Böyle bir duruma mahal vermemek adına biranönce bu konuda deneyimli avukatlardan hukuki yardım alınmalıdır.

Aşağıda bahsedeceğimiz haklardan, herhangi ekstra bir problem olmamasına rağmen uçağa alınmayan kişiler yargılanır. Yani yolcu uçuşa 20 dk kala havaalanına gelmiş ve uçağa alınmamışsa bu haklardan yararlanamaz. Yahut güvenlik problemi varsa, yurtdışı uçuş yasağı varsa bu gibi durumlarda haklı olarak uçağa alınmaz.

Uçağa Alınmama Durumunda Yolcuya Tanınan Haklar Nelerdir?

Overbooking hali her zaman söz konusu olur. Ancak çoğu zaman uçağın tam kapasitesini aşacak kadar yolcu gelmez. Uçağın kapasitesini aşacak kadar yolcu geldiyse havayolu şirketinin izlemesi gereken bir takım yollar vardır. Bunları şu şekilde izah edebiliriz:

Uçağa Binmemeye Gönüllü Varsa

Overbooking halinde uçuşa kapasitesinden daha fazla kişi gelmişse havayolu şirketi öncelikle yolculardan bir sonraki veya başka bir uçuşa gönüllü olarak kalmak isteyen yolcuların olup olmadığını sorar. Bu yolculara tanınacak imkanları duyurur (yönetmelik madde 5). Bu şekilde bir sonraki veya daha sonraki uçuşlardan birine gönüllü olan yolcuya şu haklar tanınır:

• Yolculuğun tamamlanmayan kısım yahut kısımları ile kişinin planladığı yolculuğun yerine getirilmesinin artık bir önemi kalmaması halinde yolculuğun tamamlanan kısım veya kısımları için, bilet bedelinin hepsinin satın alındığı bedel karşılığında nakit veya banka havalesi, banka ödeme emirleri, çek ile ödenmesi yahut kişinin imzalı onayının olması halinde yolculuk fişleri ve/veya diğer hizmetler şeklinde en geç 7 günlük süre içinde iade edilmesi, bununla birlikte yolculuğun başlangıç noktasına ilk fırsatta geri dönmesini sağlayacak bir uçuşun bedelsiz sağlanması.
• Benzer şartlar altında, en yakın fırsatta son varış yerine planlanan güzergah değişikliğinin sağlanması.
• Son varış yerine, boş koltuk durumuna göre, kişinin onaylayacağı daha sonraki bir tarihte, benzer taşıma şartları altında güzergah değişikliğinin yapılması.

Yeteri Kadar Gönüllü Yoksa

Uçuşun yapılabilmesi için bu hakları tercih ederek uçuş hakkından feragat edecek yeteri kadar yolcu çıkmazsa, havayolu şirketi kendisi hangi yolcuları uçağa kabul etmeyeceğini kendisi belirler.

Burada kimi havayolu şirketi check-in işlemini önce yapanı uçağa alırken kimisi yolcunun durumuna bakarak, iş adamı, hasta, kadın, çocuklu aile vs. önceliği yapar. Ancak nihayetinde birileri uçağa vaktinde gelmiş olmasına rağmen uçağa kabul edilmeyecektir.

Bu durumda uçağa kabul edilmeyen yolcuya bazı haklar tanınır. Bunları şu şekilde sıralayabiliriz:

• Öncelikle niteliğine uygun düştüğü ölçüde yukarıda gönüllü olarak kalan kişiye tanınan hakların tamamı bu kişilere sağlanmak zorundadır.
• Kişilerin bekletildiği süre zarfında yeme – içme ve konaklama giderleri karşılaşılır. Bunun ölçüsüne aşağıda tablo olarak yer verdik.
• Ayrıca yönetmelikte miktarları yazan overbooking tazminatı ödenir. Buna da aşağıda tablo olarak yer verdik.

Belirtmemiz gerekir ki yönetmelikte yazan overbooking tazminatı sadece kanuni bir miktar ödemedir. Kişi bunun haricinde dava açarak zararının daha fazla olduğunu ispatlar ver fazlaya dair alacağını talep edebilir.

Yönetmelikte yer alan overbooking tazminatı şu şekildedir:

	Overbooking Tazminatı	%50 İndirimli Ödeme
İç hat uçuşları için	100 Avro	–
1500 km ve daha az dış hat için	250 Avro	2 saat içerisinde alternatif uçuş sunulursa
1500 – 3500 km arası dış hat için	400 Avro	3 saat içerisinde alternatif uçuş sunulursa
3500 km ve üstü dış hat için	600 Avro	4 saat içerisinde alternatif uçuş sunulursa

Tabloda yer alan avro miktarlarının TL karşılığı belirlenirken biletin satın alındığı tarihteki kur üzerinden hesaplama yapılır.

Bekleme süresine uygun olarak yolculara sunulmak zorunda olan yeme – içme ve konaklama imkanları ise şu şekildedir:

	Overbooking Tazminatına Ek Sunulacak İmkanlar
2-3 saat arası gecikmelerde	Makul ölçüde sıcak ve soğuk içecek
3-5 saat arası gecikmelerde	Sıcak ve soğuk içecekle birlikte vakte göre öğün yemek
5 saat ve üzeri gecikmede	Sıcak ve soğuk içecek + vakte göre öğün yemek + ilave soğuk sıcak içecek ve ara yemek
Konaklama gereken hallerde	Otel veya uygun bir tesiste konaklama imkanı, ulaşımın karşılanması
Tüm bu sayılan hizmetlere ek olarak telefon görüşmesi, faks ve e-posta kullanımının teklif edilmesi zorunludur.

Overbooking Tazminatı Nedir?

Yukarıda bahsettiğimiz tazminat miktarları derhal yolcuya ödenecek asgari miktarlardır. Asıl overbooking tazminatı olarak nitelendirdiğimiz husus ise genel yetkili mahkemelerde açılacak olan overbooking tazminatı davasıdır.

Kişi uçağa alınmama nedeniyle ciddi bir mağduriyet yaşamış olabilir. Maddi – manevi zarara uğramış olabilir. Yargıtay kararlarında da sıklıkla yer aldığı üzere overbooking durumunda kişi dava açabilir ve maddi manevi uğradığı zararı tazmin ettirebilir.

Belirtmemiz gerekir ki mahkemenin hükmedeceği tazminat miktarından yukarıda bahsettiğimiz asgari ödemeler düşülecektir. Yani mahkeme 30 bin TL maddi 30 bin TL manevi tazminata hükmetmişse, toplam 60 bin TL üzerinden yukarıda saydığımız rakam düşülür.

Overbooking tazminatı miktarı her somut olayda değişir. Kimi olayda kişi hiç zarara uğramaz, bu halde bile yukarıda saydığımız asgari overbooking tazminatı ödemesi yapılır. Kimi zaman sa çok ciddi bir zarar doğabilir. Önemli bir ticari anlaşma kaçırılabilir. Kişi vermiş olduğu bir taahhüdü uçağa alınmadığı için gerçekleştiremeyebilir veya önceden randevusu alınmış bir ameliyata giremeyebilir.

Ki bu saydıklarımız çoğunlukla Yargıtay kararlarında yer alan olaylardır. Tüm bu hallerde dava açarak overbooking tazminatı alınabilir. Konu ile ilgili olarak ‘manevi tazminat davası’ başlıklı yazımızı okuyabilirsiniz.

Overbooking Tazminatı Hangi Hallerde Söz Konusu Olur?

Yönetmelikte overbooking işlemi sonucunda yukarıda bahsettiğimiz haklardan yararlanabilmek için, yolcunun uçağa alınmamasında yolcunun bir kusurunun olmaması gerekir.

Örneğin yolcu kalkışa 45 dakika kalmasına rağmen check-in işlemini yapmamışsa overbooking işlemi olsa da overbooking tazminatı alamaz. Yahut uçağa alınması bakımından bir güvenlik problemi varsa, salgın hastalıkta karantina süresinde ise vs. uçağa alınmamasında haklı gerekçeler vardır.

Ayrıca uçuş için yeterli olmayan seyahat belgeleri de bu şekildedir. Örneğin TC Kimlik Kartı veya pasaportu olmadan uçmak isteyen biri uçağa alınmadığı için overbooking tazminatı alamaz.

Sonuç

Yukarıda overbooking tazminatı nedir, hangi hallerde ve nasıl alınır bunlardan bahsettik. Belirtmemiz gerekir ki bu bahsettiklerimiz asgari temel kurallardır. Süreç çoğu zaman bu anlattıklarımızı aşar ve daha karmaşık bir görünüme sahip olur.

İşte tüm bu hallerde hatalı yahut ihmali işlemlerden uzak durarak hukuki süreci gereğince başlatmak lazımdır. Sağlıklı şekilde süreci yönetmek ve istenilen sonuca ulaşabilmek için de deneyimli avukatlardan yardım alınması her zaman önerilir.