Memnu Hakların İadesi

Memnu hakların iadesi konusuna girmeden önce adli sicil ve arşiv kaydının silinmesi konusunu iyi anlamak gerekecektir. Bu yazıyı okuduktan sonra bunları da mutlaka da okumanızı öneririz. Zira  sicil kayıtları ile ilgili memnu hakkın iadesi kararı alınabileceği gibi adli sicil kaydı ve şartları varsa arşiv kaydı silinebilir

Memnu Hakların İadesi Nedir?

Bazı suçlardan hüküm giyen suçluların, ceza infazından sonra topluma zararlı olabileceklerinden bahisle bazı hakları kullanmaktan ömür boyu yoksun bırakılmaları öngörülmüştür. Bu haklar kamuya dayalı olabileceği gibi belirli bir mesleğin veya sanatın icra edilmesinden yoksun bırakılmaya yönelik hak noksanlıkları olabilir.

Ancak Yargıtay kararı ışığında, ceza infazından sonra hükümlü hakkında uygulanacak olan bu haklardan ömür boyu yoksun bırakılması cezadan beklenen amacı sağlamaz. Ceza infazı sağlandıktan sonra, hükümlü ıslah olmuş ve topluma arz ettiği tehlikelilik ortadan kalkmış olabilir. Bu sebeple bir kısım haklardan mahkûm bırakılması adil olmayacaktır. Hükümlünün cezanın infaz edilmesinden sonra, belli bir süreyi iyi halli geçirmesi ve kanun diğer şartlarını sağlaması halinde “memnu hakların iadesi” söz konusu olacaktır. Bu iade mahkûmun talebi ile geleceğe yönelik olarak mahkeme tarafından yapılır.

TCK yaptırım teorisinde sürekli hak yoksunluğu benimsenmemiş olmakla beraber bunun üzerine bir düzenleme yapılmamıştır. Bu konuda bir düzenleme yapma ihtiyacı hasıl olunca 5352 sayılı Adli Sicil Kanunu 13/A maddesi eklenerek yeniden düzenleme yapılmıştır.

Memnu Hakların İadesinin Konusu Nedir?

Adli Sicil Kanunu 13/A maddesi birinci fıkrası itibari ile;

5237 sayılı Türk Ceza Kanunu dışındaki kanunların belli bir suçtan dolayı veya belli bir cezaya mahkûmiyete bağladığı hak yoksunluklarının giderilebilmesi için, yasaklanmış hakların geri verilmesi yoluna gidilebilir.

5237 sayılı Türk Ceza Kanunu, memnu hakların iadesi için saklı tutulmuştur. Çünkü 5237 sayılı TCK’nın cezaya bağladığı hak yoksunlukları sürelidir. Süreli olması durumunda memnu hakların iadesi talebi mümkün olmayacaktır.

Memnu Hakların İadesinin Şartları Nelerdir?

Adli Sicil Kanunu 13/A’da belirtildiği üzere:

• Cezanın infaz edilmiş olması. Bu durum; koşullu salıverme, adli para cezasının kısmen ödenmesi gibi olmuşsa ceza infaz edilmiş olmaz. Cezanın infazına hukuki bir sebeple son verilebilir. Genel af, etkin pişmanlık veya ceza zamanaşımı yolu ile sona eren cezanın infazı konusunda bir ayrım gözetilmemiştir.
• Mahkûm olunan cezanın infazının tamamlandığı tarihten itibaren üç yıllık bir sürenin geçmiş olması.
• Kişinin bu süre zarfında yeni bir suç işlememiş olması ve hayatını iyi halli olarak sürdürdüğü hususunda mahkemede bir kanaat oluşması gerekir.

Cezanın infazına genel af veya etkin pişmanlık dışında başka bir hukuki sebepten son verilmesi halinde iyi halli geçirilmesi gereken süre üç değil beş yıl olacaktır. Bu beş yıllık süre kararın kesinleşmesi ile başlar. Yine de bu süre kişinin mahkûm olduğu hapis cezasına üç yıl eklenmek suretiyle bulunacak süreden az olamaz. (Adli Sicil Kanunu 13/A-2)

Memnu Hakların İadesi Talebini Kimler Yapabilir?

Adli Sicil Kanunu 13/A-3 hükmüne göre, hükümlü veya vekili tarafından memnu hakların iadesi talebi yapılabilir. Bu talep üzerine, mahkeme dosya incelemesi veya hükümlünün Cumhuriyet savcısı tarafından dinlenmesi üzerine karar verir. Mahkeme dosya üzerinden karar verecek olsa da Cumhuriyet savcısının görüşünü almak zorundadır.

Memnu Hakların İadesinde Yetkili Mahkeme Neresidir?

Adli Sicil Kanunu 13/A-3 hükmünce iki mahkeme yetkili kılınmıştır. Bunlardan biri, hükmü veren mahkemedir. Diğeri ise, hükümlünün hükmü veren mahkemenin dışında bir yerde ikamet etmesi durumunda hükümlünün ikametgahının bulunduğu yerdeki aynı derecedeki mahkemedir.

Memnu Hakların İadesinde Mahkeme Kararı Sonuçları Nelerdir?

Talebin kabul edilmesi durumunda karar kesinleşince adli sicil arşivine kaydedilir. Talep, şartların gerçekleşmemesi sebebi ile mahkeme tarından esasen reddedilebilir.

Memnu Hakların İadesini Alan Hükümlü Memurluğa Atanabilir Mi?

657 sayılı Devlet Memurluğu Kanununa göre memurluğa atanma şartlarını düzenleyen 48. Maddenin beşinci fıkrasında;

“Türk Ceza Kanununun 53 üncü maddesinde belirtilen süreler geçmiş olsa bile; kasten işlenen bir suçtan dolayı bir yıl veya daha fazla süreyle hapis cezasına ya da affa uğramış olsa bile devletin güvenliğine karşı suçlar, Anayasal düzene ve bu düzenin işleyişine karşı suçlar, zimmet, irtikâp, rüşvet, hırsızlık, dolandırıcılık, sahtecilik, güveni kötüye kullanma, hileli iflas, ihaleye fesat karıştırma, edimin ifasına fesat karıştırma, suçtan kaynaklanan malvarlığı değerlerini aklama veya kaçakçılık suçlarından mahkûm olmamak.”

Danıştay idari dava dairelerinin kararında göre; Devlet Memurları Kanunu 48/A-5 madde metninde sayılan yüz kızartıcı suçlardan hüküm giymiş kişiler, affa uğramış olsalar bile memur olamazlar. Bu hükümden hareketle memnu hakların iadesi kararı, devlet memuru olabilme şartlarını yerine getirmekte yeterli olmaz.

Memnu Hakların İadesini Alan Hükümlü Milletvekili Adayı Olabilir Mi?

2839 Milletvekili Seçimi Kanunu 11. Maddesi e bendinde taksirli suçlar hariç bir yıldan fazla bir süre ile hüküm giymiş ve f bendinde belirtilen suçlardan hüküm giyenler affa uğramış olsalar bile milletvekili seçilemezler.

Bu kişilerin Adli Sicil Kanunu 13-A itibari ile sayılan şartları yerine getirmesi durumunda alının memnu hakların iadesi kararının sunulması gerekir. Bu şekilde milletvekili seçilebilirler.

Memnu Hakların İadesi Ne Kadar Sürer?

Alınacak yasaklanmış hakların sayısına göre değişmekle birlikte ortalama 3 ay civarında sürmektedir. Sürecin bir avukat ile takip edilmesi süreyi kısaltıcı etki görecektir.

 Muhakeme Masrafları Kim Tarafından Karşılanır?

Adli Sicil Kanunu md.13/A-7 hükmünce tüm masraflar hükümlü tarafından karşılanır. Talebin kabulü veya reddi olarak bir ayrıma gidilmemiştir. Ayrıca kişi bir avukat aracılığı ile süreci yürütmüşse bu avukatın ücreti de kişi tarafından sağlanacaktır.