Kapıcıların Kıdem Tazminatı ve Hesaplanması

Apartman görevlilerinin (kapıcıların) kıdem tazminatı konusu diğer işçilerin kıdem tazminatından özellikle hesaplama bakımından ve bundan kimin sorumlu olacağı bakımından bir takım farklılıklar arz etmektedir. Bu nedenle bu konuyu kıdem tazminatı yazısından ayrı olarak değerlendirdik. Ancak yine de konunun iyi anlaşılması açısından kısaca kıdem tazminatı nedir bundan bahsetmek gerekecektir.

Kıdem tazminatı, en az 1 yıl çalışma süresini tamamlayan işçinin işten ayrılması veya işten çıkarılması sonucunda kendisine ödenmesi gereken bir miktar paradır. Bir nevi işçinin çalıştığı yılların karşılığı kıdem tazminatı olarak karşımıza çıkar.  İşçi ise çok genel bir kavramdır. Yani İş Kanunu anlamında çalışan herkes işçi olarak kabul edilecektir. İster bir site müdür, ister bir çay ocağı çalışanı, isterse holding yöneticisi veya bir ofis çalışanı fark etmeksizin bir iş sözleşmesi kapsamında çalışan kişiler işçidir.

Tabii ki yazımızın konusu olan kapıcılar da mevzuat gereği işçi olarak kabul edilir. İş sözleşmesi yazılı veya sözlü olabileceği için kat mülkiyeti olan herhangi bir binada apartman görevlisi – kapıcı olarak çalışan kişiler de İş Kanunu anlamında işçi sayılır. Kapıcılarla ilgili hak ve yükümlülükler ve tabii ki kıdem tazminatı ile ilgili hükümler; 4857 sayılı İş Kanunu, 634 sayılı Kat Mülkiyeti Kanununda birlikte yer almıştır. Tabi bu iki kanuna ek olarak Konut Kapıcıları Yönetmeliği de bu meseleye ilişkin özel hükümler içermektedir.

Yazımızda kapıcıların kıdem tazminatına ve bunu ne şekilde elde edeceğine, bu kıdem tazminatından kimin sorumlu olduğuna, yargılama sürecine ve mahkemenin verebileceği kararlara, Yargıtayın apartman görevlilerinin kıdem tazminatı hakkındaki yaklaşımında ve konunun diğer önemli ayrıntılarına değineceğiz. Apartman görevlilerinin kıdem tazminatı meselesi bugüne kadar hep tartışmalı bir konu olagelmiştir. Bu nedenle yazının dikkatlice okunmasını tavsiye ederiz.

Kapıcıların Kıdem Tazminatı Nedir ve Şartları Nelerdir?

Kapıcının kıdem tazminatı ve diğer giderlerinden kat malikleri sorumludur. Ancak kapıcının kıdem tazminatından sorumluluğa geçmeden önce apartman görevlilerinin kıdem tazminatı kazanabilmesi için gereken şartlara değinmek yerinde olacaktır.

Kıdem tazminatı; ister kapıcı olsun ister diğer işçiler olsun, özel sektör çalışanları için geçmişe dönük çalıştığı her yıl için 30 günlük ücret tutarında tazminat hakkını ifade eder. Kapıcılar da sözlü veya yazılı iş sözleşmesine dayalı olarak çalıştığı için kıdem tazminatı şartlarını sağladıkları zaman bu tazminata hak kazanır. Apartman görevlilerinin kıdem tazminatı talep edebilmesi için en az 1 senelik çalışma süresini tamamlamış olması gerekir. Bu senelik süreye kapıcının deneme süreli çalıştığı zaman da dahildir.

Kapıcı durduk yerde istifa ederse kıdem tazminatına hak kazanamaz. Yani apartman görevlilerinin kıdem tazminatı elde edebilmesi için iş sözleşmesinin belirli nedenlerle sona ermiş olması gerekir. İş Kanunu m. 24’te yer alan haklı nedenler mesela kapıcıya kıdem tazminatı hakkı kazanır. Esasen apartman görevlilerinin çoğu istifa hallerinde kıdem tazminatı hakkı doğarken yalnızca nedensiz olarak yaptığı fesihlerde kıdem söz konusu olmayacaktır.

Kapıcı için haklı bir fesih nedeni söz konusu iken kapıcı bu nedene dayanarak ve usulüne uygun şekilde işten ayrılmamışsa yani direkt hiçbir işlem yapmadan işi bırakmışsa kıdem tazminatı hakkını kaybeder. Esasen burada yargılama süreci başlar ve gerçekteki durumu ispat etme yükümlülüğü kapıcı üzerinde kalır. Yani apartman görevlisi kıdem tazminatı ve diğer haklarını almak istiyorsa işten ayrılmasını haklı nedenlere dayandırmalı ve usulüne uygun şekilde gerçekleştirmelidir.

İşverenin kapıcıyı işten çıkardığı her durumda kapıcı kıdem tazminatı hakkını elde eder. Ancak İş Kanunu m. 25/2 hükmünde yer alan ahlak ve iyiniyet kurallarına aykırılık dolayısıyla kapıcı işten çıkarılmışsa kıdem tazminatı alamaz. Onun haricinde apartman görevlilerinin işten çıkarıldığı her durum kendisine kıdem tazminatı hakkı sağlar.

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu çerçevesinde emeklilik şartlarını yerine getirmiş olan ve daha fazla çalışmak istemeyen kapıcı işinden emekli olarak kıdem tazminatına hak kazanır ve SGK’dan aylık alır. Bunun için 15 yıl 3600 güne karşılık gelen prim borcu ödenmiş olmalı  ve SGK’ya başvurarak emekli olunabileceğine (kıdem tazminatı alınabileceğine) ilişkin belge alınmalıdır. Bu belge işverene yani yöneticiye verilerek kıdem tazminatı talep edilebilir. Kapıcının ölümü durumunda da kıdem tazminatı şartları oluşmuşsa kapıcının mirasçıları bu kıdem tazminatı hakkını elde eder.

Son olarak belirtmemiz gerekir ki apartman görevlilerinin işvereni bütün maliklerdir ancak kanun toplu oturulan kat mülkiyetine tabi yerlerde yöneticiyi kat maliklerinin hukuki temsilcisi olarak nitelemektedir. Dolayısıyla kat maliklerini temsilen yönetici, kapıcının işvereni konumunda kabul edilir. Tabii ki apartman görevlilerinin kıdem tazminatı veya diğer alacakları yönetici üzerinde doğmaz. Burada temsilci yönetici olsa da aşağıda ayrıntılı olarak değineceğimiz üzere sorumluluk kat maliklerine aittir.

Zorla İstifa Ettirilen ve İbraname İmzalayan, Mobbing Uygulanan Kapıcının Kıdem Tazminatı

Kimi durumda kapıcıya kıdem tazminatı ödememek için istifa etmesi istenir veya kötü muamelede bulunarak kapıcıya mobbing uygulanır ve bu şekilde istifaya zorlanır. Bu şekilde istifa etmek zorunda kalan kapıcı her halükarda kıdem tazminatına hak kazanır. Burada mahkeme kapıcının istifa etmiş olmasını mobbing dolayısıyla görmezden gelecek ve kapıcının işten çıkarıldığını kabul edecektir. Tabi bunu takiben kıdem tazminatına da hükmedilir.

Ayrıca apartman görevlilerinin işten ayrılırken “bütün haklarını aldığına dair” imzaladığı ibraname niteliğindeki belgeler de gerçek durum karşısında önem taşımaz. Yani mahkeme burada da ibranameye değil gerçekteki duruma bakar. Ancak gerçekteki durumu ispat yükümlülüğü kapıcıya aittir. Kapıcı bu noktada tanık delili, her türlü yazılı belge vb. ispat araçları toplamalıdır.

Ayrıca ibranamelerin sıkı şekil şartları vardır. Bu şartların birine bile aykırı olarak hazırlanmış ibraname geçersiz sayılarak kapıcı lehine hükmedilir. Bu şartlar şunlardır:

• Öncelikle kapıcıya zorla kabul ettirilen ibraname yazılı olmak zorundadır. Ki bu şart genellikle sağlanır.
• İbranamenin imzalanması işin sona ermesini takiben 1 ay sonra yapılabilir. Bu 1 aylık süre içerisinde veya hemen işin sona ermesi sırasında kapıcıya imzalatılan ibranameler hükümsüzdür. Bunların kapıcıyı zorlama maksatlı imzalatıldıkları kabul edilir.
• Ayrıca ibranamelerdeki genel ifadeler geçersizdir. Yani kapıcıya ödenen her hak, ayrı ayrı kalemler olarak belirtilmelidir. Apartman görevlilerinin tüm haklarını aldığına dair genel ifadeler ibranameyi geçersiz kılar.
• Son olarak tüm para banka aracılığı ile ödenmelidir.

Kapıcı Kıdem Tazminatını Kim Öder?

Kapıcıların kıdem tazminatını kimin ödeyeceği meselesi hep tartışma konusu olmuş ve sürekli gündemde olan bir konudur. Ancak bu konuda mevzuatta açık düzenlemeler mevcuttur. Kat Mülkiyeti Kanunu m. 20 hükmü uyarınca kapıcıların kıdem tazminatından kiracılar değil kat malikleri sorumludur. Yani söz konusu binada daire sahibi kişiler kapıcının kıdem tazminatını ödemekle sorumlu olur.

Kat Mülkiyeti Kanunu m. 20 hükmü, kapıcı, bahçıvan ve bekçi gider ve avans ödemelerinden kat maliklerinin her birini sorumlu tutmaktadır.  Ayrıca kat malikleri, kapıcı hizmetinden yararlanma hakkından vazgeçerek veya bu hizmeti istemeyerek bunun giderlerinden kurtulmuş olmaz. Kişi o dairede oturmasa veya çöplerini kendi atıyor olsa bile kapıcının aylık giderine de kıdem tazminatına da muhatap olur.

Yeni Malikin Kapıcının Tazminatından Sorumluluğu

Eğer bina içerisindeki daire satılırsa yeni malik kapıcının kıdem tazminatından sorumlu olmadığını iddia edemez. Kapıcının kıdem tazminatı eski malikin dönemine karşılık geliyor olsa dahi bunu ödeme yükümlülüğü yeni maliktedir. Ancak kapıcı eski malik döneminde işten ayrılmış ve kıdem tazminatı borcu yeni malikten önce doğmuşsa yeni malik bundan ötürü sorumlu olmaz.

Bununla birlikte yeni malikin kapıcının kıdem tazminatını ödediği durumlarda kendisinden önceki döneme karşılık gelen kısımdan ötürü eski malike rücu ederek ondan bu kısmı talep etmesinin mümkün olduğu kabul edilmektedir.

Kapıcıların Kıdem Tazminatının Hesaplanması

Apartman görevlilerinin kıdem tazminatı geçmişe dönük olarak çalıştığı her yıl için 30 günlük brüt ücret tutarıdır. Kapıcının kıdem tazminatında esas alınacak olan bu ücreti son aldığı ücrettir. Kapıcıya yapılan ücret dışındaki düzenli yardım, ikramiye vb. ödemeler de bu hesaba ücretmiş gibi ayrıca katılacaktır.

Kıdem tazminatında esas alınacak süreye baştaki deneme süresi de dahil edilir. Apartman görevlilerinin kıdem tazminatının hesaplanmasında aynı işveren nezdinde farklı yerler çalışması da bir süre olarak kabul edilir. Yani ayrı ayrı bölünmüş çalışmalar değildir. Örneğin bir site yönetimi şirketinin yönettiği sitede kapıcılık görevi yapan birisi aynı şirketin yönettiği başka bir siteye kapıcı olarak gönderilse dahi kıdem süresi yeniden başlamaz.

Buna benzer şekilde farklı işverenler nezdinde ancak aynı yerde kapıcılık yapılması durumunda da süre yeniden başlamaz. Burada kapıcı sanki işten çıkmış da yeniden işe başlamış gibi istifa ettirilip yeniden girişi sağlansa bile mahkeme gerçek duruma bakarak süreleri birleştirir.

Sonuç olarak kapıcıya ödenecek olan kıdem tazminatı son ücretinin geçmiş yıllara çarpılması ile hesaplanır. Ama burada son ücretin hesabı biraz teknik bir konudur. Burada son ücrete etki eden birçok unsur söz konusu olabilir. Kıdem tazminatının hesaplanması ile ilgili ayrıntılı bilgi edinmek için “Kıdem ve İhbar Tazminatı Hesaplama” başlıklı yazımıza bakılabilir.

Kapıcıların Kıdem Tazminatı Hesaplanırken Bedava Oturduğu Ev Hesaba Katılır mı?

Apartman görevlilerinin ücretsiz oturduğu ev kıdem tazminatı hesaplamada önemli bir noktadır. Çünkü burada oturduğu evin kira bedeli karşılığı, faturalar vb. sabit giderler kapıcı lehine kıdem tazminatı hesabına etki edecektir. Şöyle söylemek gerekirse kapıcıya ödenecek kıdem tazminatında ek düzenli yardımlar da son ücretin belirlenmesine etki eder ve ev yardımı fatura yardımı vs. son ücrete eklenir. Yani apartman görevlilerinin kıdem tazminatı hesaplanırken bedava oturduğu ev hesaba katılır ve kapıcı lehine sonuç doğurur.

Örnek vermek gerekirse;

Kapıcının aylık ücreti brüt 3000 TL olsun. Bu kapıcı 10 yıldır çalışıyorsa kapıcının kıdem tazminatı 10 x 3000 = 30 bin TL değildir. Bu son brüt ücrete kapıcıya yapılan düzenli yardımlar da eklenir. Yani kapıcı ücretsiz evden yararlanıyorsa ve evin tahmini kira bedeli 800 TL ise ve faturaları da bina tarafından ödeniyorsa ve faturalar da ortalama 200 TL ise ve bu kapıcıya yakacak yardımı yapılıyorsa ve o da aylık 150 TL ise kapıcının aylık ücreti olan 3000 TL’ye 800+200+150 TL eklenerek bu ücret 4150 TL olur. Bunun üzerine 10 yıl x 4150 TL = 41.500 TL kıdem tazminatı doğar.

Dava Süreci

Kapıcıların Kıdem Tazminatına İlişkin Dava Kime Karşı Açılır?

Kıdem tazminatı alacağına ilişkin dava açacak olan kapıcı bu davada;

• Yalnızca kat maliklerini (ama tamamını)
• Yalnızca yöneticiyi
• Veya yönetici ile birlikte bütün kat maliklerini

davalı olarak gösterebilir. Yani bu dava bu saydığımız üç gruptan birisine karşı açılacaktır. Ancak dava kime karşı açılırsa açılsın apartman görevlilerinin kıdem tazminatında kat malikleri sorumlu olacaktır.

Apartman Görevlisinin Kıdem Tazminatını Alması Ne Kadar Sürer?

Kapıcıların kıdem tazminatını ile ilgili açacağı davanın ne kadar süreceğine ilişkin net bir bilgi vermek güçtür. Bu süreye mahkemenin yoğunluğu, somut olayın karmaşıklığı, kat maliklerinin durumu vb. birçok unsur etki eder. Tabi burada kapıcının kıdem tazminatı süresine etki edecek unsurlardan en önemlisi deneyim sahibi bir iş hukuku avukatının hukuki yardımına başvurulmasıdır. İş avukatı mevzuata ve uygulamaya hakim olduğu için somut olaya ilişkin en etkili yolu tespit ederek hızlı bir şekilde takip eder.

 Zamanaşımı Süreleri

Apartman görevlilerinin ve diğer bütün işçilerin kıdem tazminatında hak düşürücü zamanaşımı süresi 5 yıldır. Kapıcıların kıdem tazminatı zamanaşımı süresi olan bu 5 yıllık süre kıdem tazminatına hak kazanılmasından itibaren başlar. Yani iş sözleşmesinin sona ermesini takiben 5 yıllık süre içerisinde kapıcılar kıdem tazminatı talep edebilir. Kıdem tazminatı hakkı zamanaşımına uğrayabilir ancak kıdem süresinin zamanaşımına uğraması gibi bir ihtimal söz konusu olmaz. Yani kişi 20 yıl çalışıp ta kıdem tazminatı talep edeceği zaman 20 yılın tamamı için kıdeme hak kazanır.

Kapıcının Kıdem Tazminatı İçin Açacağı Davada Arabuluculuk

İş hukuku uyuşmazlıklarının önemli bir kısmında dava açmadan önce arabulucuya başvurma zorunluluğu yeni getirilen bir düzenlemedir. Buna kıdem tazminatından ötürü açılan işçi alacağı davaları da dahil edilmiştir. Bu nedenle kapıcı kıdem tazminatı alacağı davası açmadan önce zorunlu arabuluculuk başvurusu yapmış olmalıdır.

Bu görüşmelere katılmak zorunlu değildir. Ancak arabuluculuk görüşmelerine katılmayan taraf dava sonucu ne olursa olsun yargılama giderlerini ödemekle yükümlü olur. Kapıcı arabuluculuk bürosuna giderek kıdem tazminatı alacağından ötürü dava açmadan önce bu yolu tüketmelidir. Arabuluculuk görüşmeleri yapılamaz veya olumsuz sonuçlanırsa dava aşamasına geçilir. Bu başvuru mutlaka bir iş hukuku avukatı ile yapılmalıdır.

Yargıtayın Konuya Bakış Açısı

Kapıcıların kıdem tazminatı alacağı çoğu zaman Yargıtay kararlarına konu olmaktadır. Yargıtay, uygulamada gördüğümüz kadarıyla somut duruma yorum getirirken çoğu zaman kapıcı lehine yorum yapar.

Örneğin iş sözleşmesinde yer almıyor olsa da kapıcıya yapılan düzenli yardımlar kapıcı lehine yorumlanarak kıdem tazminatına esas alınacak ücrete dahil edilmektedir. Apartman görevlilerinin ücretinin düzensiz olarak yatırılması durumunda kapıcının istifasını haklı görmektedir.

Fazla çalışma ve tatil günlerine ilişkin alacak davalarında kapıcı lehine yorumlamaya gitmektedir ve hesaplama konusunda bağımsız bölüm sayısı dikkate alınmaktadır. Bunun gibi bir çok konuda İş Kanununun genel yaklaşımına uygun şekilde kapıcı lehine yorumlama yapmaktadır. Ancak tabii ki kat maliklerinin ve yöneticinin kanundan doğan haklarını ihlal edecek şekilde bir yorumlamaya gidilmemektedir.

İş Davası Sürecinde Avukatın Önemi

Apartman görevlilerinin kıdem tazminatı yukarıda ayrıntılı olarak açıkladığımız üzere net bir şekilde kapıcının hakkıdır. Ancak buna rağmen uygulamada büyük tartışmalara konu olmakta ve kat malikleri genellikle bunu ödemeye yanaşmaz. Kimi durumlarda da apartman görevlilerinin hak etmediği halde kıdem tazminatı talep etme girişimleri olabilir.

İşte tüm bu uyuşmazlıklarda zaten karmaşık olan sürecin daha da karmaşık hale getirilmemesi adına deneyim sahibi bir iş mahkemesi avukatının hukuki desteğine başvurmak oldukça büyük önem taşır.