İhbar Tazminatı Nedir? İhbar Süreleri Nelerdir?

İhbar Tazminatı Nedir?

İhbar tazminatı, belirsiz süreli iş sözleşmesi taraflarından işçi veya işverenin fesih hakkını haklı bir neden olmaksızın ve belirlenen ihbar süresine uymaksızın yapılması ile birlikte karşı tarafa ödemekle yükümlü olduğu bir tazminat türüdür. Fesih hakkını kullanmadan önce ya bu sürelere uyulması gerekir ya da bu süre zarfında işleyecek tazminatın, ihbar tazminatı şeklinde ödenmesi gerekir. İhbar tazminatı, 4857 Sayılı İş Kanunu’nun 17. maddesinde yer almaktadır.

Bu kanuna göre iş sözleşmesinin feshinden önce karşı tarafa verilmesi gereken sürelere bir bakalım.

İhbar Süreleri

İhbar tazminatı için belirlenen ihbar süreleri, işçinin deneyimine göre farklılık göstermekle birlikte bu süreler asgari tutarda süreler olup sözleşmelerle artırılması mümkündür. Aşağıda belirttiğimiz sürelerin başlangıcı, fesihe yönelik bildirimin yapıldığı gündür. Bu sürelerin bitimi ile iş sözleşmesi feshedilmiş sayılır. Buna ihbar sürelerini ve tazminat miktarlarını şöyle sıralayabiliriz

Günlük 2 Saat İş Arama İzni

İhbar süresi belirlenen fesih isteğinin ardından, sözleşme tarafı olan işçiye işveren tarafından iş arama izni verilmesi İş Kanunu’nun 27. maddesine göre mecburidir. İş arama izni, iş saatleri içerisinde verilmelidir. İş arama izni için verilen bu saat dilimleri için ücret kesintisi yapılamaz. İşçinin, işten ayrıldıktan sonra mağdur olmaması, gelir kaybı yaşamaması için düzenlenen bu hüküm gereği ücret kesintisi yapılması kanuna aykırıdır.

Ancak işverenin işçiye gerekli zamanı vermemesi veya bu zamanı eksik vermesi söz konusu ise işveren bu sürenin ücretini işçiye ödemekle yükümlüdür. Bu ücret, işçinin normal çalışma ücretinin %100 zamlı hali şeklindedir. Örneğin; 2 saatlik iş arama izni kullandırılmayan ve saatlik ücreti 50 TL olan bir işçiye ödenecek ücret 200 TL’dir.

İş arama izninin süresi en az 2 saat olarak kanunda belirlenmiştir. Daha fazla süre tayin edilebileceği gibi 2 saatten daha az süre tayin edilemez. İşçinin bir diğer hakkı ise bu süreleri birleştirip kullanabilmesidir. Yani işçi eğer isterse, tüm iş arama izinlerini birleştirerek iş aramak için bu izinleri kullanabilir.

Ancak bu hususun şöyle bir şartı vardır, izinlerini birleştirmek isteyen işçi bu izinleri işten ayrılacağı günden önceki günlere denk getirmek durumundadır. İşverene bildirim zorunluluğu da bulunan işçi, tüm bu haklarını kullanarak ve şartları yerine getirerek iş arama iznine çıkabilir.

İhbar Süresi Beklemeden İşten Çıkma veya Çıkarılma

İhbar süresinin belirlenme amacı, iş sözleşmesi taraflarının iş veya gelir kaybı yaşamamaları için fesih öncesinde süre tayin etmektir. Bu süreye riayet etmeyen taraf, ihbar tazminatı diye adlandırılan yukarıda da açıkladığımız tazminatı ödemekle yükümlü kılınır.

Bu doğrultuda, ihbar süresini beklemeden işten çıkan işçi, işverene bu tazminatı ödemekle yükümlüdür. Aynı şekilde işveren de işçiyi ihbar süresinin dolmasını beklemeden işten çıkardığı takdirde işçiye yine bu tazminatı ödemekle yükümlüdür.

DİKKAT!: Burada belirtmek gerekir ki iki taraf için de iş akdinin haklı nedenle fesih halleri bu durumdan müstesnadır. Eğer haklı nedenle bir fesih hakkı ortaya çıkmış ise çıkan taraf bakımından derhal fesih hakkı kullanılabilir. Bu durumda tazminat ödenmesi gerekmez. Bu konunun ayrıntılarına aşağıda değindik.

İhbar Tazminatı Alacak Davası

İhbar süresi tamamlanmadan feshedilen iş akitlerinden kaynaklı olarak, taraflar arasında ihbar tazminatı alacağı söz konusu olmaktadır. Bu alacak, İş Hukuku hükümleri gereğince açılacak ihbar tazminatı davasıyla edinilebilir. İhbar tazminatı davası, hak düşürücü süreye tabidir. Hak düşürücü süreye tabi olan bir hak, hak düşürücü sürenin tamamlanmasıyla birlikte kullanılması imkansız hale gelir.

İhbar tazminatı davasının hak düşürücü süresi 5 yıldır. Bu 5 yıllık hak düşürücü sürenin başlangıcı iş akdinin bitiş tarihidir. 5 yıl içerisinde açılmayan alacak davası ile birlikte bu davayı açma hakkı kaybedilir.

İhbar Tazminatı Hesaplama

İhbar tazminatının hesaplanması mevcut brüt ücret üzerinden yapılır. Brüt ücret üzerinden günlük ücret bulunarak bu ücret, ihbar süresinin gün sayısıyla çarpılır. Çıkan ücretten vergi kesintileri de yapılarak net tazminat miktarı bulunur. İhbar tazminatı hesaplanırken gelir ve damga vergisi kesintilerinin uygulanmasının yanı sıra sigorta prim kesintileri uygulanmaz. Bununla birlikte Yargıtay kararlarına göre, yol ve yemek ücreti hesaplanırken dikkate alınır.

Bir örnek ihbar tazminatı hesaplamak gerekirse;

• Brüt ücret: 3000 TL Çalışılan Süre: 1 yıl olsun. Bu durumda ihbar süresi 28 gündür.
• 3000/30=100 TL 100*28=2800 TL brüt tazminat miktarı
• Gelir Vergisi kesintisi için: 2800* %15 = 420  TL
• Damga Vergisi kesintisi için: 2800* % 0.759 =5.29 TL
• Toplam kesinti 425,29 TL’dir. Bu durumda net ihbar tazminatı 2800-425,29=2,374.71 TL’dir.

Bu konuda hesaplama aracımız için “kıdem ihbar tazminatı hesaplama” sayfamıza gidebilirsiniz.

İhbar Tazminatı Hangi Durumlarda Alınabilir?

Yukarı tabloda belirtilen ihbar süresinin tamamlanmasını beklemeden iş sözleşmesinin feshini gerçekleştiren taraf, karşı tarafın ihbar tazminatını ödemek mecburiyetindedir. Bu sebeple bunu alabilecek kişi bir işçi veya işveren olabilir. Yeter ki sözleşmenin karşı tarafı sözleşmeyi ihbar süresini beklemeden feshetmiş olsun. Yukarıda bahsedildiği gibi haklı nedenle fesih halleri müstesnadır.

İhbar Tazminatı Şartları

İhbar tazminatının alınabilmesi için İş Kanununun 17. maddesinde sayılan şartların gerçekleşmiş olması gerekmektedir. Bu şartları maddeler halinde incelemek gerekirse:

• En temel şart, ihbar sürelerine uymadan feshin gerçekleştirilmesidir.
• İşçi ile işveren arasında yapılan ve devam etmekte olan iş sözleşmesi mutlaka belirsiz süreli olmalıdır. Zira, belirli süreli iş sözleşmelerinde fesih hakkının kullanılabilmesi için bu belirtilen sürelere ihtiyaç yoktur. Kanunda açıkça, belirsiz iş sözleşmelerine uygulanacak ihbar tazminatından bahsedilmiştir.
• Haklı fesih hakkı kullanma durumu olmamalıdır. Haklı fesih ile ilgili ayrıntılı bilgi aşağıda “Haklı Nedenle Fesih Halinde İhbar Tazminatı” başlığı altında verilmiştir.

İstifa Eden İşçi İhbar Tazminatı Alabilir Mi?

İşçi, işten ayrılmadan önce ihbarda bulunarak hak kayıplarının öne geçer. Ancak bazı durumlarda ve de sık yaşanan durumlarda işçinin istifa ederek işten ayrılması söz konusu olabilmektedir. Bu durumda istifa eden işçi işten ayrılırken işverenin değil kendisinin süre vermesi gerekmesi dolayısıyla istifa eden işçi her koşulda ihbar tazminatı alamayacaktır.

Haklı Nedenle Fesih Halinde İhbar Tazminatı

İhbar tazminatının söz konusu olabilmesi için feshin haklı bir fesih olmaması gerekir. Haksız feshin karşı taraf için yaratacağı mağduriyetler öngörülmüş, ihbar süresi ve ardından tazminatı kanunen belirlenmiştir. Dolayısıyla, haklı bir sebebe dayanarak fesih hakkını kullanan taraf ihbar tazminatı ödemek zorunda değildir. İşçinin veya işverenin yaşadığı sağlık problemleri, zorlayıcı durumlar veya bulunulan ortamın düzen kurallarına aşırı aykırılık barındırması gibi sebepler haklı feshe olanak tanır.

Ayrıca, işçinin devamsızlığı, mahkum olması, iş düzen ve ahlakını bozması gibi sebepler işveren için haklı fesih sebeplerindendir. Bu durum yalnız bunlarla sınırlı olmayıp Yargıtay kararlarınca da oldukça genişletilmiştir. Ancak burada detaylarına değinmek yazıyı oldukça uzatacak ve odağından uzaklaştıracaktır. Bu nedenle bir avukat ile sürecin yürütülmesi yerinde olacaktır.

İhbar Tazminatı Talebinde Görevli – Yetkili Mahkeme ve Avukatın Önemi

İhbar tazminatı davası konusu gereği İş Hukuku Kanunu kapsamında belirlenmiştir. Dolayısıyla ihbar tazminatı talebi için açılması gereken davada görevli mahkeme İş Mahkemeleridir.

İhbar tazminatı, iş akitlerinde işçi ve işvereni koruma altına alan hukuki bir olanaktır. İş akitlerinde önemli bir yeri olan ihbar tazminatının talebi, en doğru şekilde, uygun süreler içerisinde yapılmalıdır. Aksi takdirde kazanılmış bir hakkın kaybedilmesi kaçınılmaz olacaktır.

İhbar tazminatı alacağı davasının bir avukat nezdinde açılması, karşı taraftan talep edilen kalemlerin eksiksiz ve doğru olmasına dolayısıyla da davanın kısa sürede tamamlanmasına yarar. Hukuki haklarınızı eksiksiz bir şekilde öğrenmek ve gerekirse talep etmek üzere deneyimli bir avukattan destek almanızı öneririz.