Güvenlik Soruşturması ve Arşiv Araştırması

Yazımızda güvenlik soruşturması nedir, nasıl yapılır, neler araştırılır, kimlere yapılır, kaç gün sürer, olumsuz çıkma nedenleri nelerdir, olumsuz sonuçlanma halinde neler yapılabilir, hangi davalar açılır ve nelere dikkat edilmelidir gibi önemli konuları hukuki zeminde değerlendireceğiz.

Ayrıca güvenlik soruşturması ile ilgili Anayasa Mahkemesinin iptal kararını, değişen mevzuatı ve güncel yapılmaya çalışılan değişiklikleri inceleyeceğiz. Önemli bir konudan bahsediyor olduğumuz için yazımızı dikkatli okumanızı tavsiye ederiz.

Güvenlik Soruşturması Nedir?

Çok genel bir tanımlama ile güvenlik soruşturması, bir kişinin kamu hizmetine alınmasında herhangi bir sakınca bulunup bulunmadığına ilişkin yapılan soruşturma ve araştırmaya denir. O kişinin kamu hizmeti görebilme bakımından yeterli güvenilirliğe sahip olup olmadığı araştırılır.

Güvenlik Soruşturması ve Arşiv Araştırması

Güvenlik soruşturması arşiv araştırmasını kapsayan bir husustur. Kamu görevine geçişte yapılan soruşturmaya arşiv araştırması da dahildir. Ancak önemli olduğu için Kanunda arşiv araştırması güvenlik soruşturmasının yanında yer almıştır.

ÖNEMLİ: Şu an için kamuya alımlarda güvenlik soruşturması yapılmıyor. Çünkü Anayasa Mahkemesi tarafından alınan bir iptal kararı var. Bu karar kısmen geçmişe de etki ediyor. Güvenlik soruşturması ve arşiv araştırmasının hukuki zeminine, sebep ve sonuçlarına, dava yollarına vs. geçmeden önce bu iptal kararına, şu an ki mevcut duruma ve geçmiş kararlara nasıl etki ettiğine değineceğiz.

Güvenlik Soruşturması Kalktı mı? (2023)

Malum olduğu üzere 15 Temmuz 2016 darbe girişimi sonrası kamuya personel alımı işlemleri çok ciddiye alınmaya başlandı. 676 sayılı KHK düzenlemesi ile 656 sayılı Devlet Memurları Kanunu madde 48 hükmüne her türlü devlet memuru olabilme yolunda kesin surette güvenlik soruşturması şartı getirildi.

Bu çerçevede güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması işlemleri hukuki sınırlarını aşacak şekilde yorumlandı ve bir kısım insanlar bu durumdan mağdur oldular. Ancak 29.11.2019 tarihinde Resmi Gazetede yayınlanan Anayasa Mahkemesi kararı ile KHK’nın getirdiği bu güvenlik soruşturması şartı iptal edildi. Bugün gelinen noktada kamuya alımlarda güvenlik soruşturması yapılmıyor.
Anayasa Mahkemesinin ilgili kararını şu adreste bulabilirsiniz: https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2019/11/20191129-7.pdf

ÖNEMLİ!: TBMM, bu konuda yeni çalışmalarına devam ediyor. Şu an için kesinleşen bir yasa metni söz konusu değil. Bir takım taslak öneriler söz konusu olsa da henüz Mecliste görüşülen bir düzenleme mevcut değil. Bu konuda çıkan her düzenlemeden sonra biz de yazımızı güncellemeye devam edeceğiz.

Güvenlik Soruşturması Kimlere Yapılır?

Öncelikle yukarıda da belirttiğimiz üzere tüm memurlar için inceleme şartı kalkmış durumda. Yani kimlere güvenlik soruşturması yapılır sorusuna artık tüm memurlar şeklinde cevap verilemez.

Güvenlik Soruşturması Ne Zaman Başlar ve Kaç Gün Sürer?

İlgili kişinin kamu personeli olmasının ardından hemen güvenlik soruşturması süreci başlar. Bunun için kişiye herhangi bir bildirim vs. yapılmasına gerek yoktur. Kurumlar arası birtakım evrak teatisi sonrasında bu süreç başlar.

Güvenlik soruşturmasının ne kadar süreceği ile ilgili net bir şey söylemek zor. Bu tamamen ilgili kuruma, göreve, kişi hakkındaki bilgilere ulaşmaya, alınacak personel sayısına vs. bağlıdır. Genellikle birkaç ayda sonuçlansa da daha uzun sürdüğü de görülmektedir.

Güvenlik Soruşturmasında Nelere Bakılır?

Güvenlik soruşturmasına nelere bakılacağı yukarıda bahsettiğimiz yönetmelik madde 11 hükmünde yer alır. Buna göre şu hususlara dikkat edilir:

• Terör örgütlerine veya Milli Güvenlik Kurulunca Devletin milli güvenliğine karşı faaliyette bulunduğuna karar verilen yapı, oluşum veya gruplara üyeliği, mensubiyeti veya iltisakının bulunup bulunmadığı ve 5816 sayılı Atatürk Aleyhine İşlenen Suçlar Hakkında Kanuna ve Atatürk ilke ve inkılaplarına aykırı davranıp davranmadığı
• Şeref ve haysiyetini ihlal edecek ve görevine yansıyacak şekilde kumara, uyuşturucuya, içkiye, paraya ve aşırı bir şekilde menfaatine düşkün olup olmadığı, ahlak ve adaba aykırı davranıp davranmadığı,
• Yabancılarla, özellikle hasım ve hasım olması muhtemel Devlet mensupları ve temsilcileriyle ilgili derecesinin iç yüzü ve nedeni, araştırılır.

Güvenlik Soruşturması Olumsuz Çıkma Nedenleri

Güvenlik soruşturmasının olumsuz çıkma nedenleri arasında temelde yukarıda bahsettiğimiz hallere aykırılıklar yer alır. Ancak 2016 yılından itibaren uygulanan KHK düzenlemesi ile birlikte yukarıda bahsettiğimiz hususlar geniş bir yorum ile uygulanmış ve dolayısıyla bu durumdan bazı kişiler mağdur olmuştur.

Güvenlik Soruşturması Olumsuz Çıkanlar Ne Yapabilir?

Güvenlik soruşturması olumsuz çıkan kişiler bunun hukuki denetimini isteyebilir. Çünkü güvenlik soruşturması sonuç olarak bir idari işlemdir ve idarenin tüm işlemleri yargıya konu edilebilir. Bu kapsamda Anayasa mahkemesinin iptal kararı olmasaydı dahi bu konuda idare mahkemesinde iptal davası açılabilir.  Bu konuda “idari işlem iptal davası” başlıklı yazımızı mutlaka okuyunuz.

AYM’nin iptal kararı verildiği sırada güvenlik soruşturması devam eden kişilerin bu soruşturmasının sonlandırılması gerekirdi. Bu şekilde sonuçlanmayan kişiler de iptal davası açarak hakkını arayabilir.

Ancak geçmişte hakkında güvenlik soruşturması yapılıp da olumsuz sonuçlanan kişiler AYM’nin iptal kararının geçmişe etkili olarak yorumlanmasını talep edemez. Onların talepleri reddedilecektir.

ÖNEMLİ!: Burada henüz yeni ve siyasi iklimden etkilenmiş bir hukuki süreçten bahsediyoruz. Dolayısıyla bu sürecin tecrübeli idare hukuku avukatları ile takip edilmesi önem taşır. Aksi halde hatalı yahut ihmali işlemlerle telafisi güç zararlar doğabilir.

Araştırma Tekrar Yapılır mı veya Kaç Kere Yapılabilir?

Güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması yönetmeliği, gerekli görülen durumlarda güvenlik soruşturmasının tekrar yapılabileceğinden bahsediyor. Kaç kere yapılabileceği ile ilgili bir üst sınır yoktur. Gerekli görüldükçe tekrar tekrar yapılabilir. İlgili bakanlık veya kamu kurumları bu tekrarı talep eder.

İdari Süreçlerde Avukat Desteği

Yukarıda bu konu ile ilgili bilinmesi gereken önemli noktalara ve en çok merak edilen soruların cevaplarına değindik. Şu an için belirsiz diyebileceğimiz bir süreç söz konusu. Yeni düzenlemeler yapılmaya çalışılıyor. Ancak hukuki süreç başlatacak olan kişilerin yeni düzenlemeleri beklememesi gerekir çünkü idare hukukunda süreler ve bunların uzatılması imkanlar çok önemlidir.