Bölge İdare Mahkemesi

İdari yargıda ilk derece mahkemesi olan idare ve vergi mahkemelerinin verdikleri kararların hukuka uygun olması esastır. Ancak her zaman hukuka uygun ya da tarafları tatmin eden karar verdikleri söylenemez.

İstinaf kanun yolu ile birlikte ilk derece idari yargı mercilerinin vermiş olduğu kararların hatalı ya da eksik olduğu düşünülüyorsa, bu kararların maddi ve hukuki yönden bir kez daha incelenmesi amaçlanır. Böylece adalete duyulan güven artar, kararların büyük kısmı istinaf incelemesinde kesinleştiğinden yargılama süresi kısalır ve Danıştay’ın iş yükü hafifler.

Bu amaçlar doğrultusunda istinaf kanun yolu incelemesini yapmakla görevli mahkeme Bölge İdare Mahkemeleri’dir.

Yazımızda bölge idare mahkemesinin ne olduğu, yargı çevresi, bölge idare mahkemesindeki yargılama usulü, bölge idare mahkemesinin yapmış olduğu istinaf incelemesi gibi önemli hususları açıklayacağız.

Bölge İdare Mahkemesi Nedir?

İlk derece mahkemesi olan vergi mahkemeleri ve idare mahkemelerinin hatalı ya da eksik bulunan kararlarına karşı gidilen istinaf kanun yolu başvurularını inceleyip karara bağlayan idari yargıda genel görevli olan bir üst derece mahkemesidir.

Bölge idare mahkemelerinde en az bir vergi bir de idare olmak üzere daireler bulunur.

Bölge İdare Mahkemelerinin Kuruluşu

Bölge idare mahkemeleri, bölgelerin coğrafi durumu ve iş yoğunluğu dikkate alınarak Adalet Bakanlığı tarafından kurulur. Bölge idare mahkemelerinin görev yapacağı yargı çevresinin belirlenmesinde çeşitli bakanlıkların görüşü alınır. Bu bakanlıklar; İçişleri Bakanlığı, Hazine ve Maliye Bakanlığı ile Gümrük ve Ticaret Bakanlığı’dır.

Bölge idare mahkemelerinin kaldırılmasında ya da görevli olduğu yargı çevresinde değişiklik yapılması için yukarıda sayılan bakanlıkların görüşü alınır. Bunu üzerine Adalet Bakanlığı kaldırılma ya da değişiklik önerisinde bulunarak Hakimler ve Savcılar Kurulu tarafından işlem gerçekleşir.

Bölge İdare Mahkemelerinin Yargı Çevresi

Türkiye’ de 8 ilde kurulan Bölge İdare Mahkemeleri ve Hakimler ve Savcılar Kurulu tarafından belirlenmiş yargı çevreleri aşağıda belirtilmiştir.

Bu doğrultuda, ilk derece idari yargı yerlerince verilen nihai kararlara ilişkin istinaf kanun yoluna başvurmak isteyen taraflar, kararı veren mahkemenin hangi BİM’in yargı çevresine bağlı olduğunu bilmesi gerekmektedir.

İstinaf kanun yolu için, ilk derece idari yargı merciinin bulunduğu yerdeki bölge idare mahkemesine başvurulur. Aleyhine istinaf kanun yoluna başvurulan ilk derece idari yargı merci hangi BİM’in yargı çevresinde ise o BİM’e başvuru yapılır. Yetkisiz BİM’e yapılan istinaf başvuruları hakkında “yetki yönünden” ret kararı verileceğinden yetkili mahkemenin doğru tayin edilmesi için hukuki destek almakta yarar vardır.

Bölge İdare Mahkemelerinin Görevleri

Bölge idare mahkemelerine doğrudan dava açılmaz. Bu sebeple istinaf kanun yolu gereği özel görevler verilmiştir. Bunlar;

• İlk derece yargı mercilerince (vergi mahkemesi veya idare mahkemesi) verilen nihai kararlara ilişkin gerçekleştirilen istinaf kanun yolu başvurularını inceleyerek karar vermek
• “Yürütmenin Durdurulması” taleplerine ilişkin verilen kararlara ilişkin yapılan itirazlar hakkında karar vermek
• İlk derece yargı mercileri olan idare-vergi mahkemeleri arasında oluşabilecek muhtemel görev-yetki anlaşmazlıklarını çözmek
• Diğer yasal mevzuat ile verilen görevleri ifa etmek

Bölge İdare Mahkemesi Yargılama Usulü

İdari Yargılama Usulü Kanunu’na göre bölge idare mahkemeleri yazılı yargılama usulüne tabidir. Yapılacak incelemeler evrak üzerinden yapılır. Dolayısıyla tanık dinlenilmesi ya da ifade alınması gibi yöntemlere başvurulmaz.

Uyuşmazlık için gerekli görülen her türlü belgeyi bölge idare mahkemesi re’sen ilgililerinden isteyebilir. Mahkeme gerekli olan bütün bilgi ve belgeleri toplamasının ardında keşif yahut bilirkişiye başvurulabilir.

İstinaf Kanun Yoluna Başvuru

İstinaf kanun yoluna başvurmakta hukuki menfaati olan ve ilk derece mahkemelerinde aleyhine karar verilen taraflar bu nihai kararın kendilerine tebliğinden itibaren 30 gün içerisinde bir dilekçe ile istinaf kanun yoluna başvurur.

İstinaf dilekçesinde; başvuranın adı, soyadı, TC kimlik numarası, adresi gibi unsurların yanında talep sonucunu, başvuru sebeplerini, neden istinafa başvurduğunu, yürütmenin durdurulması talep ediliyor olması halinde buna ilişkin talep, ilk derece mahkemesinin yargılamasında esas veya usule ilişkin nasıl bir hata olduğunu gerekçesiyle birlikte yazmalıdır.

İstinaf dilekçesinin hazırlanmasında hukuki yardım almak ve kanun yolu sürecinin avukat yardımıyla yürütülmesi daha sağlıklı ve hızlı sonuç elde etmek için oldukça önemlidir.

İstinaf dilekçesi kararı veren ilk derece mahkemesine sunulur ve istinaf başvurusunun kanunda belirtilen şekli ve hukuki şartlara sahip olması halinde kararı veren ilk derece mahkemesi istinaf dilekçesini yetkili bölge idare mahkemesine gönderir.

İstinaf Kanun Yolunun Kapalı Olduğu Kararlar

Aşağıda belirtilen durumların varlığı halinde istinaf kanun yoluna başvurulamaz.

• İlk derece mahkemelerinin kesin olarak verdikleri kararlar

5.000 TL’yi geçmeyen idari uyuşmazlıklar hakkında tesis edilen ilk derece idari yargı mercileri kararları kesin nitelikte olup istinaf yoluna başvuru mümkün değildir.

• Özel yargılama usulü ile görülen davalarda verilen kararlar
• Danıştay’da ilk derece mahkemesi olarak görülen davalar

Bölge İdare Mahkemesi İstinaf İncelemesi

Ön inceleme aşamasında istinaf dilekçesi, aleyhine istinaf kanun yoluna başvurulan kararın istinaf incelemesini yapacak olan bölge idare mahkemesinin yargı çevresinde bulunup bulunmadığı incelenir. Bu aşamadan sonra maddi ve hukuki yönden esas incelemesi yapılmaktadır.

İlk derece idari yargı mercilerinde gerçekleşen yargılamanın yanında, uyuşmazlık konusu bölge idare mahkemesinde dilekçede gösterilen sebeplere bağlı kalınmaksızın yeniden incelenir, ilk derece mahkemesinin maddi vakıaları doğru tespit edip etmediği, hukuk kurallarının uyuşmazlık konusuna doğru uygulanıp uygulanmadığı araştırılır ve sonucunda bölge idare mahkemesi yeni bir karar verebilir.

Bölge İdare Mahkemesinin Verebileceği Kararlar

• İlk derece yargılamasını yapan mahkemenin vermiş olduğu karar hukuka uygun bulunursa bölge idare mahkemesi istinaf başvurusunun reddi yönünde karar verir.
• İlk derece mahkemesinin vermiş olduğu karardaki maddi hataları düzelterek aynı kararı verir.
• İlk derece mahkemesinin kararı hukuka aykırı bulunursa istinaf başvurusu kabul edilir. Bölge idare mahkemesi, ilk derece yargılaması sonucunda verilmiş olan kararı kaldırıp yeniden esastan inceleme yaparak yeni bir karar verir.
• Uyuşmazlığa ilişkin yargılamanın görevsiz/yetkisiz mahkemece ya da reddedilmiş/yasaklanmış hakim tarafından gerçekleştirilmiş olması halinde istinaf başvurusu kabul edilir. Bu durumda bölge idare mahkemesi ilk derece yargılaması sonucunda verilmiş olan kararı kaldırarak dosyayı ilgili alt derece mahkemesine geri gönderir.

Bölge idare mahkemelerinin temyize kapalı olan kararları kesin olup bu kararlara karşı temyiz kanun yoluna başvurulamaz.

BİM Kararına Karşı Kanun Yoluna Başvurma

İstinaf incelemesi neticesinde bölge idare mahkemesinin vermiş olduğu kararlara karşı başvurulacak kanun yolu temyizdir. Bölge idare mahkemeleri tarafından verilen bazı kararlar kesin nitelikte olup bunlara karşı temyiz kanun yoluna başvurma imkanı bulunmamakta bazı kararlarına ilişkin ise temyize başvurma imkanı bulunmaktadır.

Buna göre; bölge idare mahkemesinin temyizi mümkün kararları şunlardır;

• İdarelerin düzenleyici nitelikli işlemlerine ilişkin iptal davaları,
• Dava konusu 100.000 TL’yi aşan idari davalar,
• Bir meslek, kamu görevi yahut öğrencilik statüsünden çıkarma idari işlemlerine ilişkin iptal davaları,
• Bir ticari faaliyetin gerçekleştirilmesini otuz gün ve daha fazla yahut süresiz yasaklayan idari işlemlere ilişkin iptal davaları,
• Müşterek kararname ile gerçekleştirilen atama-naklen atama-görevden alma ile daire başkanı veya daha üst konumda görev icra eden kamu görevlilerine ilişkin atama-naklen atama-görevden alma idari işlemlerine ilişkin iptal davaları,
• İmar planı veya parselasyon hakkında açılan davalar,
• “Kültür Varlıklarını Koruma Yüksek Kurulu” ve“Tabiat Varlıklarını Koruma Merkez Komisyonu” tarafından itirazen tesis edilen kararlar ile “Boğaziçi Kanunu” uygulamasına ilişkin davalar,
• Madenler, ormanlar, taş ocakları, doğal mineralli sular ile jeotermal kaynaklara ilişkin yasal düzenlemelerin uygulanmasına ilişkin davalar,
• Ülke genelinde uygulanan öğrenim, icra edilen bir meslek/sanat yahut kamu personelliğine geçiş hakkında gerçekleştirilen sınavlara ilişkin davalar,
• Limanlar, rıhtım, marina, iskele, akaryakıt, sıvı hale dönüştürülmüş petrol boru hattı gibi kıyılarda kurulacak tesislere dair işletme yapılmasına ilişkin yasal düzenlemelerinin uygulanmasına ilişkin davalar,
• “Serbest Bölgeler Kanunu” uygulama alanına ilişkin davalar

Yukarıda sayılan temyize başvurunun mümkün olduğu davalar dışında tesis edilmiş kararlar kesin olup bunlara karşı temyiz kanun yoluna başvuru mümkün değildir.

Temyiz kanun yolu açık kararlara karşı hakkında aleyhe karar verilen taraf başka kanunlarda aksine hüküm bulunsa bile kararın tebliğinden itibaren otuz gün temyiz dilekçesi ile kararı veren bölge idare mahkemesine başvurur.

Artık bu aşamaya kadar gelen uyuşmazlığı nihayete ermesi için dilekçenin usuli hatalar barındırması çok büyük sonuçlar yaratabilir. Dolayısıyla gerek dilekçenin hazırlanması gerek kanun yolu sürecinde avukat yardımı almak oldukça önemlidir.

Temyiz dilekçesinde herhangi bir eksiklik bulunmadığının tespit edilmesi halinde bölge idare mahkemesi temyiz dilekçesini uyuşmazlık dosyası ile birlikte Danıştay’a gönderilir.

Danıştay usule ilişkin bir hatanın olmaması halinde dosyayı esastan inceler ve neticesinde şu kararları verebilir:

• Temyiz incelemesi sonunda bölge idare mahkemesinin verdiği karar hukuka uygun bulunursa onanır.
• Bölge idare mahkemesinin verdiği kararın gerekçesi yanlış ya da eksik bulunursa “gerekçe değiştirilerek onama”, kararda maddi hata yahut düzeltilmesi imkanı olan eksiklik yahut yanlışlık tespit edilirse “düzeltilerek onama” kararı verilir.
• Uyuşmazlığa görevsiz ya da yetkisiz yargı mercii tarafından bakılması, bölge idare mahkemesinin kararın hukuka aykırı olması veya yargılama sırasında uygulanan usuli kurallarda kararı etkileyen yanlışlık veya eksikliğin bulunması hallerinden birinin varlığı durumunda ise bozma kararı verilir.

Bölge İdare Mahkemesi ile İlgili Sık Sorulan Sorular

Yukarıda bölge idare mahkemesi ile ilgili olarak temel kanuni düzenlemelerden ve uygulamadaki işleyişten bahsettik. Ayrıca istinaf kanun yoluna ilişkin bazı sorular sıklıkla sorulmaktadır. Bu sorulara burada yanıtları ile birlikte yer vereceğiz.

Bölge İdare Mahkemesi Avukat Desteği

Kanun yoluyla amaçlanan ilk derece mahkemelerinin hatalı yahut eksik olarak verdikleri kararların tekrar incelenerek, tarafların adalet sistemine olan güvenlerini korumaktır.

İlk derece idare yargılamasını yapan idare mahkemeleri ile vergi mahkemelerinin vermiş oldukları kararlara karşı istinaf kanun yolu incelemesi yapan mahkeme ise bölge idare mahkemesidir.

Gerek istinaf dilekçesinin gerekse bölge idare mahkemesinin kararına karşı başvuru için temyiz dilekçesinin usuli hatalardan uzak her somut olaya göre ayrı olarak yazılması çok önemlidir. Zira hak kaybı sebebiyle kanun yoluna başvuran kişi bu tarz usuli hatalar sebebiyle uyuşmazlığın çözüme kavuşma süresi daha da uzayarak daha çok mağdur olabilir.

Bu sebeple hem dilekçelerin hazırlanması hem de kanun yolu sürecinin davanın konusuna göre alanında uzman bir idare hukuku avukatı veya vergi avukatı aracılığı ile yürütülmesi olası hak kayıplarının önüne geçerek daha hızlı ve sağlıklı sonuçlar elde edilmesini sağlayacaktır.