Anonim Şirketlerde Azınlık Pay Sahiplerinin Hakları

Anonim şirketlerde çoğunluk pay sahiplerine göre zayıf konumda olan azınlık pay sahiplerine ilişkin düzenlenmiş olan azınlık pay sahiplerinin hakları oldukça önemlidir. Azınlık pay sahiplerinin haklarına ilişkin özellikler önemli ayrıntılar içerir.

Yazımızda anonim şirketlerde azınlık pay sahiplerinin hakları ve bu haklara ilişkin özelliklere genel hatlarıyla değineceğiz.  Azınlık pay sahiplerinin hakları oldukça önemli bir konu olması sebebiyle yazımızı dikkatle okumanızı öneririz.

Anonim Şirketlerde Azınlık Pay Sahiplerine Kanunen Tanınan Haklar

Şirket sermayesinin en az %10’unu, halka açık şirketler açısından ise %5’ini oluşturan pay sahipleri, 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu madde 411’de azlık/azınlık olarak tanımlanmıştır. Anonim şirketlerde bu yüzdelik diliminde bulunan hissedarlar kanunun öngördüğü sınırlar çerçevesinde kendilerine tanınmış olan hakları kullanabilirler.

Azınlığa tanınmış tüm haklar Türk Ticaret Kanununda yer almaz. Kanun dışında şirket esas sözleşmesi veya pay sahipleri arasında düzenlenen başka sözleşmeler ile de azınlıklara hak sağlanması mümkündür.

ÖNEMLİ: Anonim şirketlerde azınlık paya sahip olan kişiler haklarını iyi bilmelidir. Zira kişinin çeşitli çekilde hak kaybına uğramaması yahut bir takım sorumluluklardan ötürü sıkıntı çekmemesi adına bu önemlidir. Anonim şirketlerinde kendi kuruluş ve işleyişinde hukuki zeminini buna göre kurmaları gerekir.  Bu nedenle konuya ilişkin muhakkak avukat yardımı alınmalıdır. Bu konu ile ilgili olarak “şirketler hukuku avukatı” başlıklı yazımızı okuyabilirsiniz.

Esasen burada anonim şirketlerde azınlık pay sahiplerinin hakları ile ilgili tüm detayları vermemiz zordur. Ancak Türk Ticaret Kanunu ile azınlığa tanınan haklar genel hatları ile şu şekilde sıralanabilir:

Genel Kurul Toplantısına Çağırma ve Gündeme Madde Ekleme Hakkı

Bu hakka ilişkin düzenleme TTK madde 411 ve 412’de yer alır.Mevzuat düzenlemesi uyarınca şirket sermayesinin en az %10’unu, halka açık şirketler açısından ise %5’ini oluşturan azınlık pay sahipleri yönetim kurulundan genel kurulun toplantıya çağrılmasını talep edebilir. Kanun ile belirlenen bu oranların esas sözleşme ile düşürülmesi mümkündür.

Azınlık pay sahipleri bu talepte bulunurken toplantıya çağırma için gerekli nedenlerini ve gündemi yazılı olarak belirtmelidir. Genel kurul toplantısı zaten yapılacak ise bu durumda da gündeme madde eklenmesi için talepte bulunma imkanları doğar. Toplantı için çağrı ve gündeme madde konulmasına ilişkin talepler noter vasıtasıyla yapılır.

Yönetim kurulu azınlık pay sahiplerinin genel kurul çağrısı talebini onaylarsa toplantı en geç 45 gün içinde yapılır. Yönetim kurulunun azınlık tarafından yapılan çağrı veya gündeme madde ekleme talebini reddetme imkanı da bulunmaktadır. Talebe 7 iş günü içerisinde olumlu bir yanıt verilmemesi halinde de talep reddedilmiş kabul edilir.

Toplantı için çağrı ve gündeme madde konulmasına ilişkin azınlığın yaptığı talep yönetim kurulu tarafından reddedilirse azınlık pay sahipleri Asliye Ticaret Mahkemesine başvurarak konuya ilişkin karar verilmesi talebinde bulunabilirler. Bu konuda yetkili mahkeme şirketin merkezinin bulunduğu yerdeki mahkemedir.

Mahkeme yapılan talebi inceler ve toplantı yapılması için gösterilen nedenleri haklı bulursa çağrıyı yapması ve toplantının gündemini düzenlemesi için bir kayyum atar. Mahkemenin bu konuya ilişkin karar vermesi süreci dosya üzerinden ilerler. Zorunluluk bulunması halinde farklı durumlar söz konusu olabilir.

Genel Kurul Toplantılarında Gündeme Madde Eklenmesini veya Gündem Maddeleriyle İlişkili Karar Taslaklarının Görüşmeye Sunulmasını Talep Etme Hakkı: Türk Ticaret Kanununda yer alan genel kurul toplantısına çağırma ve gündeme madde ekleme hakkı düzenlemesine paralel olarak Sermaye Piyasası Kanununda da  azınlık pay sahiplerine gündeme madde ekleme hakkı tanınmıştır.  Bu hak halka açık ortaklıklar açısından  gündem maddelerine ilişkin karar taslaklarının görşmeye sunulmasını içerir.

Özel Denetçi Görevlendirilmesini Talep Etme Hakkı

Bu hakka ilişkin düzenleme TTK madde 438’de bulunur. İlgili madde düzenlemesi uyarınca her pay sahibinin belirli bir durumun özel bi denetimle açıklanmasını genel kuruldan talep etme hakkı bulunmaktadır. Bu hakkın doğabilmesi için o durumun özel denetimle açıklanmasının gerekli olması ve bilgi alma ve inceleme hakkının daha önce kullanılmış olması gerekir.

Genel kurulun özel denetim isteğine onay vermesi halinde 30 günlük süre içinde Asliye Ticaret Mahkemesinden özel denetçi atanması talep edilir. Bu talepte bulunabilecek kişiler şirket veya pay sahipleridir.

Genel kurulun özel denetçi talebini reddetmesi halinde şirket azınlık pay sahiplerinin Asliye Ticaret Mahkemesinden özel denetçi atanmasını talep etme hakkı bulunmaktadır. Bu hak, talebin reddinden itibaren 3 aylık süre içinde kullanılmalıdır.

Genel Kurul Toplantısının Ertelenmesini Talep Etme Hakkı

Bu hakka ilişkin düzenleme TTK madde 420’de bulunur. Bu düzenlemeye göre şirket sermayesinin en az %10’unu, halka açık şirketler açısından ise %5’ini oluşturan azınlık pay sahiplerine genel kurulu 1 ay sonraya erteleme hakkı tanınmıştır. Bu hak yalnızca finansal tabloların müzakeresi ve bununla ilişkili konularla ilgili olan toplantılar ile ilgili olarak kullanılabilir. Genel kurulun ertelemeye ilişkin bir karar vermesi gerekmez. Toplantı başkanının ertelemeye ilişkin verdiği karar yeterlidir.

Nama Yazılı Pay Senetlerinin Bastırılmasını Talep Etme Hakkı

Bu hakka ilişkin düzenleme TTK madde 486’da bulunur. Madde düzenlemesi uyarınca şirket sermayesinin en az %10’unu, halka açık şirketler açısından ise %5’ini oluşturan azınlık pay sahiplerine nama yazılı pay senetlerinin bastırılmasını ve bunları sahiplerine dağıtılmasını talep etme hakkı tanınmıştır.

Şirketin Feshi İçin Dava Açma Hakkı

Bu hakka ilişkin düzenleme TTK madde 531’de bulunur. Madde uyarınca şirket sermayesinin en az %10’unu, halka açık şirketler açısından ise %5’ini oluşturan azınlık pay sahiplerine şirketin feshine karar verilmesini isteme hakkı tanınmıştır. Ancak bu hakkın kullanılabilmesi için haklı sebebin bulunması gerekir.

Şirketin feshini gerektirecek haklı sebeplere ilişkin kanunda özel bir düzenleme bulunmamaktadır. Mahkeme mevcut durumda şirketin durumunu gözeterek haklı sebebin bulunup bulunmadığı konusunda bir kanaate ulaşır. Bu nedenle her uyuşmazlık bakımından haklı sebepler farklılık gösterebilir.

Fesih için mahkemeye başvurulması üzerine mahkeme fesih talebiyle bağlı kalmaz. Mahkemenin fesih dışında azlığın talebi doğrultusunda fesih talebinde bulunan pay sahiplerinin paylarının güncel değerlerinin ödenerek şirketten çıkarılması veya buna benzer duruma uygun başka bir çözüme karar vermesi mümkündür.

Yönetim Kurulunda Temsil Edilme Hakkı

TTK madde 360’da yer alan düzenleme uyarınca azınlık pay sahiplerine yönetim kurulunda temsil edilme hakkı tanınması mümkündür. Ancak bu durum yalnızca esas sözleşmede buna ilişkin bir maddenin eklenmiş olması halinde söz konusu olabilir.

Bilgi Alma ve İnceleme Hakkı

TTK madde 437’ye göre her pay sahibinin bilgi alma ve inceleme hakkı bulunur. Bu nedenle şirket sermayesinin en az %10’unu, halka açık şirketler açısından ise %5’ini oluşturan azınlık pay sahiplerine de bu hak tanınmıştır.

Bilgi alma ve inceleme hakkının yönetim kurulu tarafından reddedilmesi ya da cevapsız bırakılması durumunda isteği reddedilen pay sahibinin Asliye Ticaret Mahkemesine başvurarak hakkını talep etme imkanı bulunmaktadır. Mahkemeye başvurma süresi red kararından sonraki 10 gündür. Herhangi bir red kararı mevcut değilse de makul bir sürede mahkemeye başvurulmalıdır. Sürenin makul olup olmadığına ilişkin değerlendirme mahkeme tarafından yapılır.

Sermaye Piyasası Kanunu Uyarınca Azınlık Pay Sahiplerinin Hakları

Yukarıda da açıkladığımız üzere azınlık pay sahiplerinin hakları Türk Ticaret Kanununda bulunanlar ile sınırlı değildir. 6382 sayılı Sermaye Piyasası Kanununda da anonim şirketlerde azınlık pay sahiplerinin haklarına ilişkin düzenlemeler yer alır. SPK’da yer alan azınlık pay sahiplerinin hakları şu şekildedir:

Ortaklık Payını Satma Hakkı

Sermaye Piyasası Kanunu madde 27’de yer alan düzenlemeye göre Sermaye Piyasası Kurulunun yaptığı düzenlemelerde öngörülen pay sahipliği oranına ulaşılması durumunda bu pay sahiplerinin azınlık pay sahiplerinin paylarını alma hakları doğar. Yani azınlıkta kalan pay sahiplerini ortaklıktan çıkarma hakkı elde ederler.

Pay sahiplerinin azınlık paylarını alma hakkının doğmasına paralel olarak azınlık pay sahiplerinin de paylarını satma hakkı doğar.

Sonuç Olarak Dikkat Edilmesi Gerekenler

Yukarıda konu ile ilgili olarak halka kapalı ve halka açık ortaklıklarda azınlık pay sahiplerinin haklarının neler olduğu ve bu hakların özelliklerinin neler olduğunu tüm ayrıntılarıyla açıkladık.

Anonim şirketlerde çoğunluk pay sahiplerine göre zayıf konumda olan azınlık pay sahiplerine ilişkin düzenlenmiş olan haklara ilişkin özellikler oldukça önemlidir. Bu hakların kullanılması dikkat edilmesi gereken özellikler oldukça hassas konulardır. Bu nedenle konu ile ilgili olarak şirketlerin hukuki danışmanlık alması önem arzeder.