İhtiyati Haciz

Borçlu hakkında henüz icra takibi başlatılmadan borçlunun mal kaçırmasını engellemek amacıyla alınan ihtiyati haciz (İH) kararı uygulamada sıklıkla görülür. Ancak belirtmemiz gerekir ki bu konu icra hukuku bakımından oldukça önemli detaylar içerir.

Yazımızda ihtiyati haciz nedir, nasıl alınır, nelere dikkat edilmelidir, sonuçları nelerdir gibi soruları ve en çok merak edilen diğer konuları ele aldık. Bunu yaparken kanuni düzenlemeleri ve mahkeme uygulamasını referans aldık. Dikkatli okumanızı tavsiye ederiz.

İhtiyati Haciz Nedir?

Vadesi gelmiş olan bir para borcu eğer rehin ile teminat altına alınmamışsa, borçlunun mal kaçırmasının önüne geçmek amacıyla taşınır veya taşınmaz mallara mahkeme kararı ile konan hacze ihtiyati haciz (İH) denir. Görüldüğü üzere burada henüz bir icra takibi başlamamışken mahkeme kararı ile hızlı bir şekilde mallara haciz koyma işlemi söz konusudur.

İhtiyati haciz nedir denildiği zaman 2004 sayılı İcra İflas Kanunu madde 257 ve devamına bakılmalıdır. Ayrıca bu konu HMK (Hukuk Muhakemeleri Kanununda) da yer yer geçmektedir. Burada önemli şartlar vardır. Bunlara aşağıda yer verdik.

İhtiyati haciz nedir sorusu ve diğer ayrıntılar elbette önemlidir. Ancak bunların somut olaya sağlıklı bir şekilde uyarlanması ve uygulanması için muhakkak hukuki yardım alınmalıdır. Bu nedenle icra avukatı yardımı almak önem taşır.

Kısmi İhtiyati Haciz

Esasen kanunda kısmi ihtiyati haciz diye bir kavram yoktur. Uygulamada somut olayın özelliklerine göre şöyle bir yola gidildiği görülür, alacak miktarı çok fazla ise bunun tamamı üzerinden değil de bir kısmı üzerinden (İH) talep edilir ki süreç daha kolay olsun ve daha az masraf ödensin.

Borçlunun ihtiyaten haczedilecek malı da borca göre çok az ise kısmi (İH) talep etmek mantıklı olabilir. Bunun değerlendirmesi de avukat yardımı alınarak yapılmalıdır.

İhtiyati Tedbir’den Farkı

Hukuk Muhakemeleri Kanununda (İH)’e benzer  bir kurum ihtiyati tedbirdir. Bu ikisinin arasındaki farklara ve benzerliklere kısaca değinecek olursak:

İhtiyati Haciz	İhtiyati Tedbir
İİK 257’de yer alır, haciz kararıdır	HMK 389’da yer alır, tedbir kararıdır
Mal ihtiyati hacze rağmen devredilebilir ama devir hak kaybı doğurmaz	Taşınır veya taşınmaz malın devrini önler
Yalnızca para alacakları için söz konusu olur	Her türlü alacaktan ötürü ihtiyati tedbir kararı alınabilir
Alacağın temini amacıyla her türlü mala haciz konabilir	Yalnızca uyuşmazlığa konu mal üzerinde tedbir uygulanabilir
Alacaklı haklı çıkarsa malın satışı sağlanır ve borç ödenir	Davacı haklı çıkarsa mal kendisine devredilir

İhtiyati Haciz Şartları

İhtiyati haciz şartları İİK madde 257/1 ve 257/2 düzenlemelerinde yer almıştır. Bunları şu şekilde izah edebiliriz:

• Para borcu söz konusu olmalı
• Para borcunun vadesi gelmiş olmalı
• Mahkemeden (İH) talep edilmeli
• Alacaklı talepte bulunmalı
• İlgili borç icra takibine konu olabilecek bir borç olmalı
• Mahkeme alacağa ilişkin tatmin edici deliller sunmalıdır

İhtiyati haciz şartları bu şekildedir. Borcun vadesi gelmiş olmalıdır dedik. Ancak bir hal vardır ki borcun vadesi henüz gelmeden de ihtiyaten borçlunun malları haczedilebiliyor. Bu halleri şu şekilde sıralayabiliriz:

• Borçlunun belirli bir yerleşim yeri yoksa veya
• Borçlu kaçmaya, mallarını gizlemeye veya kaçırmaya hazırlanıyorsa yahut kaçmışsa veya başka hileli işler yaparsa
• İlgili borç icra takibine konu olabilecek bir borç olmalı
• Para borcu olmalı
• Mahkemeye alacağa ilişkin tatmin edici deliller sunulmalıdır

Borçludan kaynaklanan sebeplerle alacağın tahsil edilme imkanı zayıflıyorsa bu sefer vadesi beklemeden (İH) yoluna gidilebilir.

İhtiyati Haciz Dilekçesi

Kararı aşağıda izah edeceğimiz görevli ve yetkili mahkeme karar verir. Bu nedenle ihtiyati haciz dilekçesi mahkemeye sunulmalıdır. Yukarıda da belirttiğimiz üzere mahkemeye alacaklı olunduğuna ilişkin tatmin edici deliller sunulmalıdır. Burada bir yargılama olmaz. Hızlıca verilen bir tedbir kararı söz konusudur.

İnternet ortamında veya benzer toplu dilekçe ortamlarında ‘ihtiyati haciz dilekçesi’ veya ‘ihtiyati haciz başvuru dilekçesi’ adı altında boşluk doldurmalı taslak metinler bulunur. Bu metinler çoğu zaman somut olayın özelliklerinden, güncel mevzuattan uzaktır.

Bu taslak metinlerin önemli bir anda hak kaybı doğurma ihtimalleri yüksektir. Hele ki alacak hakkının (İH) ile teminat altına alınması meselesi çok önemli iken bu tür bir riske girilmemelidir. Bu nedenle ihtiyati haciz dilekçesi deneyimli avukatlardan yardım alınarak hazırlanmalıdır.

İhtiyati Haciz Yetkili Mahkeme

(İH) kararını kim verir sorusu da bu konuda önemli yer edinir. Burada ihtiyati haciz yetkili mahkeme tarafından verilmelidir. Bu konuda görevli ve yetkili mahkemeyi şu şekilde gösterebiliriz:

İhtiyati Haciz Kararını Kim Verir?
Görevli Mahkeme	Yetkili Mahkeme
Borç ilişkisinin tarafları tacir ise asliye ticaret mahkemesi, tacir değilse asliye hukuk mahkemesi görevlidir.	Alacağın takibi bakımından yetkili icra dairesinin bulunduğu yerdeki mahkemesi yetkilidir.

Görevli mahkeme ile ilgili esasen şunu belirtmekte fayda var: alacağa ilişkin uyuşmazlık hangi mahkemede ise o mahkeme (İH) kararı verme konusunda görev sahibidir. Bu kimi durumda aile mahkemesi bile olabilir. Tabloda belirttiğimiz mahkemeler uygulamada en sık görülen mahkemelerdir.

Talep Reddedilirse

Mahkeme, talep üzerine bir karar verecektir. Bu kararını verirken ister tarafları dinler, ister dinlemeden karar verir. Mahkeme yukarıda saydığımız şartlardan birinin yokluğu veya başvurunun usulüne uygun olmadığı durumlarda başvuruyu reddedebilir.

Bu red kararı gerekçeli olur ve kişiye tebliğ edilir. Bu karara karşı istinafa gitmek mümkündür. İstinaf incelemesini yapacak olan Bölge Adliye Mahkemesi bu başvuruyu öncelikle inceler ve bu konuda vereceği karar kesindir. Yani bunun üzerine temyize gidilemez.

İhtiyati Haciz Talebinin Reddi İstinaf Dilekçesi: Burada hazırlanacak dilekçe de en az yukarıda bahsettiğimiz ihtiyati haciz dilekçesi kadar önemlidir. Uygulamada gene ‘ihtiyati haciz talebinin reddi istinaf dilekçesi’ adı altında taslak metinler görebiliyoruz. Bunlardan uzak durulması gerekir ki başvuru olumlu sonuçlanabilsin.

İhtiyati Haciz Masrafı

Burada bir takım masraflar olacaktır. Bunlar başvuru sırasında ödenecek harç ve diğer giderlerdir. Harç haricinde ufak tefek kırtasiye giderleri olacaktır. Sürecin avukat yardımı ile takip edilmesi zorunlu değildir. Ancak avukat yardımı alınacak olursa bunun da bir gideri olacaktır. Tüm bunları tablo ile gösterecek olursak;

	İhtiyati Haciz Masrafı
Başvuru Harcı	Sulh mahkemesi ve icra tetkik mercilerinde 25 TL, Asliye ve idare mahkemelerinde 54 TL
Maktu Harç	89 TL
Kırtasiye ve Diğer Giderler	Somut olayın şartlarına göre değişir

İhtiyati Haciz Harç Hesaplama: Genellikle ihtiyati haciz harç hesaplama nasıl yapılır şeklinde sorular gelebiliyor. Bunun için net bir hesaplama yöntemi yoktur. Somut olayın özelliklerine göre masraflar değişebilir. Bununla ilgili olarak avukat yardımı almak en sağlıklısı olacaktır.

Son olarak ihtiyati hacizde teminat gerekecektir. Çünkü burada borca ilişkin kuvvetle muhtemel bir durum üzerine hızla alınan bir karar söz konusudur. Haksız olması halinde kişilerin zarara uğratılma ihtimali vardır. Şimdi bu teminatın ayrıntısına değineceğiz.

İhtiyati Hacizde Teminat

(İH) talep eden alacaklı, haksız çıkması halince borçlu veya diğer kişilerin bu durumdan ötürü uğrayacakları zararlardan ötürü teminat gösterir. Bu teminat (İH) henüz konarken gösterilmek durumundadır. İhtiyati haczin haklı olması durumunda teminat iade edilecektir. Teminata ilişkin Hukuk Muhakemeleri Kanunu kuralları uygulanır.

ÖNEMLİ: Eğer söz konusu alacak bir ilama dayanıyorsa, yani bir mahkeme kararı ile sabit ise o zaman kesin surette teminat yatırmak gerekmez. Ancak alacak ilam değil ama ilam niteliğinde belgeye dayanıyorsa o zaman teminata gerek olup olmadığına mahkeme karar verir.

İhtiyati hacizde teminatın gerekliliği ile ilgili olarak şu tabloyu inceleyebilirsiniz:

İhtiyati Hacizde Teminat
Alacak ilama dayanmıyorsa	Teminat gerekir
Alacak ilama dayanıyorsa	Teminat gerekmez
Alacak ilam niteliğinde belgeye dayanıyorsa	Teminat gerekip gerekmediğini mahkeme takdir eder

Teminat İadesi

Yukarıda da belirttiğimiz üzere ihtiyati haciz teminat iadesi HMK kurallarına göre gerçekleşir. Buna göre teminat gösterilmesini gerektiren sebep ortadan kalktığında, ilgili kişinin talebi üzerine (İH) kararı veren mahkeme, teminatın da iadesine karar verecektir.

Teminat Ödenmezse

Mahkeme (İH) talebinden sonra ilgiliye süre tanır. Bu süre içerisinde teminatın ödenmemesi halinde (İH) kararı kalkar. Bu nedenle teminatın ödenmesi önemlidir.

Teminat Miktarı

Hakim bu miktarı serbest şekilde kararlaştırır. Eğer taraflar önceden sözleşme ile bunu belirlemişse hakim buna uyar. Somut olayda gerçekleşen değişikliklere göre teminatta da değişiklik yapılabilir. Genellikle mahkeme %15 oranında teminat talep eder. Ancak somut olayın özelliklerine göre bu oran %60 dahi olabilir.

Borçlunun Göstereceği Teminat

Eğer (İH) taşınır mallar için yapılıyorsa, borçlu muteber bir banka kefaleti göstererek bu malların kendinde kalmasını sağlayabilir. Aynı şekilde mal üçüncü kişi elindeyken haczolunmuşsa gene borçlu teminat göstererek bu malın teslim alınmadan haczedilmesini sağlayabilir. Borçludan göstermesi istenen teminat hiçbir şekilde borç tutarını geçemez.

İhtiyati Haciz Nasıl Uygulanır?

Mahkeme yukarıda bahsettiğimiz usulde (İH) kararı verdikten sonra alacaklının yapacağı iş, 10 gün içerisinde icra dairesine başvurmak olacaktır. Burada icra dairesinden kararın icrası talep edilir.

Yani ilgili taşınırın veya taşınmazın haczedilmesi söz konusu olur. Eğer bu şekilde icra dairesine başvuru yapılmazsa karar kendiliğinden kalkar. Kararın uygulanması ile ilgili şikayetler kararı uygulayan icra dairesinin bağlı olduğu icra mahkemesine yapılır.

Alacaklı ihtiyati haczi dava açmadan veya icra takibine başlamadan önce talep etmişse haczin uygulanmasından itibaren (eğer haciz gıyabında yapılmışsa haciz tutanağının kendisine tebliğinden itibaren) 7 gün içerisinde ya icra takibi başlatmalı ya da dava açmalıdır. Bu takip veya dava alacağa ilişkindir.

Başlatılacak icra takibine borçlu kişi itiraz ederse bu itiraz derhal alacaklıya tebliğ edilir. Alacaklı tebliğin üzerinden 7 gün içinde icra mahkemesinden itirazın kaldırılmasını istemeye veya dava açmaya mecburdur. İcra mahkemesi itirazın kaldırılması talebini reddederse alacaklı bunun üzerine 7 gün içinde dava açmalıdır.

İhtiyati haciz alacak davası mahkemede görülürken de konulabilir. Eğer böyle olursa veya yukarıda bahsettiğimiz şekilde alacaklı dava açarsa esas hakkında verilecek hükmün mahkeme tarafından tebliğ edilmesinden sonra 1 ay içerisinde alacaklı takip talebinde bulunmalıdır.

Bu süreçte ihtiyati haczin hükümsüz kaldığı bazı haller vardır. Buna göre şu hallerde karar hükümsüz kalır:

• Alacaklı yukarıda bahsettiğimiz 1 aylık süreyi geçirir
• Davadan / takipten vazgeçerse
• Takip talebi yasal sürelerden ötürü düşerse
• Dava dosyası muameleden kaldırılır da bir ay içerisinde dava yenilenmezse
• Davada alacaklı haksız çıkarsa

Bazı hallerde de ihtiyati haciz icrai hacze dönüşür. İhtiyati haciz kesin hacze çevirme süresi de bu işlemlerin süresidir doğal olarak. Buna göre şu hallerde icrai hacze dönüşme söz konusu olur:

• Borçlu süresi içerisinde ödeme emrine itiraz etmezse
• İtiraz etse dahi bu itiraz mahkemece kesin olarak kaldırılırsa veya iptal edilirse

Görüldüğü üzere ihtiyati haciz kararının uygulanması oldukça özellik arzeden ve hassas bir süreçtir. Kesin surette sıkı takip edilmesi gerekir. Aksi halde telafisi güç zararlar doğabilir. Dolayısıyla sürecin tecrübeli icra hukuku avukatlarından yardım alınarak takip edilmesi önemlidir.

İhtiyati Haciz Süresi

(İH) süresi genel olarak yukarıda izah ettiğimiz gibidir. İhtiyati haciz süresini şöyle bir tablo ile gösterebiliriz:

	İhtiyati Haciz Süresi
Mahkeme İH kararı verdikten sonra	10 gün içinde icra dairesine başvurulmalıdır
Takip başlatmadan / dava açmadan İH kararı alınmışsa	7 gün içinde takip başlatılmalı veya dava açılmalı
İcra takibine itiraz üzerine	7 gün içinde itirazın kaldırılması veya iptali talep edilmelidir
İtirazın kaldırılması reddedilirse	7 gün içinde dava açılmalı
İH dava sürerken konmuşsa	Mahkeme hükmünün tebliğinden itibaren 1 ay içinde takip başlatılmalı

İcra Takibi Yapılabilir mi?

(İH) ile icra takibi arasındaki ilişkiyi aslında izah ettik. Eklememiz gerekirse; bir taşınmaz üzerinde ihtiyati haciz olması o taşınmaza başka kişilerinin haciz koymasına engel değildir. Normal takip hukuku kurallarına göre başkaları da haciz koyabilir, satış isteyebilir.

İhtiyati haciz kesin hacze dönüşme süresi içerisinde bir başka kişi de o borçlu hakkında ihtiyati haciz yolu işletirse halihazırdaki ihacze iştirak etmiş olur. Başka türlü iştirak mümkün değildir. Masraflar da satış tutarından alınır.

İhtiyati Haciz Satışa Engel mi: Burada satışa engel bir durum yoktur. O taşınmaz satılabilir, bağışlanabilir, başka herhangi bir hukuki işleme konu edilebilir. Ancak bu devir esnasında tapu memuru ilgili kişiye taşınmaz üzerinde (İH) olduğunu hatırlatır.

İhtiyati Haciz Nasıl Kalkar?

İhtiyati haczin kaldırılması İİK madde 266’da yer almıştır. Buna göre borçlu, para veya mahkemece kabul edilecek rehin / esham / tahvilat depo etmek veya taşınmaz rehin yahut muteber bir banka kefaleti göstermek suretiyle kararın kaldırılması talebinde bulunabilir.

Çünkü borçlu bunu yaptığı zaman ihtiyati haciz amaçsız kalacaktır. Eğer takip başlamışsa ihtiyati haczin kaldırılması yetkisi mahkemede değil icra dairesindedir.

Bunun haricinde icra takibi veya dava sonucunda alacaklının haksız çıkması yani alacağın olmadığı ödendiği, mühlet verildiği vs. gibi durumlar olduğu anlaşılırsa gene karar kalkar.

Yukarıda bahsettiğimiz şekilde alacaklı (İH) talep ettikten sonra izlemesi gereken yolu izlemezse karar gene kalkar. Buna yukarıda değindik. Son olarak (İH) itiraz ile kalkabilir. İtiraz kabul edilirse karar kaldırılacaktır. Şimdi bunun ayrıntısına değineceğiz.

İhtiyati Haciz Kararına İtiraz

Karara itiraz İİK madde 265 düzenlemesinde yer almıştır. Buna göre borçlu kendisi dinlenmeden verilen verilen kararın dayandığı sebeplere, mahkemenin yetkisine, teminata, haczin uygulanmasına karşı itiraz edebilir. İtiraz üzerine mahkeme tarafları davet eder, gelenleri dinler. İki taraf ta gelmezse dosya üzerinden inceleme yapar. Mahkeme, gösterilen sebeplere göre tetkikat yapar ve itirazı kabul eder yahut reddeder.

Kimler İtiraz Edebilir: İtiraz edebilecek olan kişiler; borçlu ve menfaati ihlal edilen kişilerdir. Bunların itiraz usulleri ve nedenleri genel olarak birbirine benzer şekilde düzenlenmiştir.

İhtiyati Haciz Kararına İtiraz Süresi: Borçlu, huzurunda yapılan hacizlerde haczin uygulanması, aksi halde haciz tutanağının kendisine tebliğ edilmesinden itibaren 7 gün içinde itirazını yapmalıdır. Menfaati ihlal edilen üçüncü kişiler de durumdan haberdar olduktan sonra 7 gün içinde ihtiyati karara dayanak sebeplere ve teminata itiraz etme hakkına sahiptir.

İhtiyati Haciz Kararına İtiraz Nereye Yapılır: Hem borçlunun yapacağı itiraz hem de menfaati ihlal edilen kişilerin yapacağı itiraz, kararı veren mahkemeye yapılır.

İhtiyati Haciz Kararına İtiraz Dilekçesi: (İH) kararına itiraz dilekçesi oldukça önemlidir. Çünkü zaten kararı veren mahkeme bu dilekçede yer alan gerekçelere ve itirazlara göre itirazı kabul edecek veya reddedecektir. İtiraz eden kişinin dilekçeye dayandığı bütün belgeleri eklemesi zorunludur. Bu dilekçe de benzer şekilde hukuki yardım gerektiren önemli dilekçeler arasında yer alır.

İtiraz Sonucu Verilen Karara İtiraz:Uygulamada en önemli meselelerden biri (İH) kararına yapılan itirazlara mahkemenin verdiği karara itirazdır. Bunun dilekçesi de yukarıda bahsettiğimiz esaslar doğrultusunda taslak metinlerden uzak durarak avukat yardımı ile hazırlanmalıdır.

Bu itiraz istinaf yolu ile yapılır. İstinafa başvurulduğu zaman ihtiyati haczin icrası durmaz. Bu nedenle hızlı ve etkili şekilde işletilmesi gereken bir yoldan bahsediyoruz. İstinaf incelemesini BAM (Bölge Adliye Mahkemesi) yapar ve incelemesini öncelikli yapar.

Bu Süreçte Bilinmesi Gereken Bazı Hususlar

Bu konu mevzuatın farklı yerlerinde ilgili kısımlara bakan yönü ile düzenlenmiştir. Bunlara kısaca değinecek olursak:

• (İH) adli tatil döneminde de görülecek işler arasında yer alır (HMK 103)
• Basit yargılama usulü uygulanır (HMK 316)
• Tahkime ilişkin bir uyuşmazlık olduğu zaman ihtiyati hacizden 2 hafta sonra tahkimde dava açılmak zorundadır (HMK 426)

Sıkça Sorulan Sorular

Yukarıda konu ile ilgili bilinmesi gereken temel hususlara yer verdik. Bununla birlikte, uygulamada çokça karşılaştığımız bazı soruları burada yanıtlamak isteriz.

Sonuç Olarak Nelere Dikkat Edilmeli

Yazımızda ihtiyati haciz nedir, süreç nasıl işler ve hukuki sonuçları nelerdir gibi soruları cevaplandırdık. Görüldüğü üzere bu işlem hukuk tekniği bakımından önemli detaylar içerir. Buna ek olarak belirtmemiz gerekir ki somut olay zaman burada anlattığımızdan daha karmaşık olur.

Çünkü her somut olayın temas ettiği farklı hukuki meseleler olabilmektedir. Bu nedenle somut olayın iyi değerlendirilmesi ve ihtimalli olarak birden fazla hukuki çare üretilmesi gerekir. Bu noktada yapılacak olan en sağlıklı şey deneyimli avukatlardan yardım almak olur.

İcra hukuku alanında faaliyet gösteren avukatların çalışma sistematiği ile ilgili bilgi edinmek için ‘icra avukatı‘ başlıklı yazımızı okuabilirsiniz.