İşçinin Zorla Ücretsiz İzne Çıkarılması

İşçinin zorla ücretsiz izne çıkarılması, işveren tarafından birtakım gerekçeler öne sürülerek işçinin iş akdinin askıya alınmasıdır. Dolayısıyla ücretsiz izne çıkarılma halinde işçi çalışmadığı gibi ücret de alamaz. Bu bağlamda zorla ücretsiz izne çıkarılarak ücret alamayan işçinin, iş sözleşmesinin feshinden kaynaklı alacak hakları bulunur. Bunun yanında, çalışırken hak kazandığı maaş dışındaki alacakları da talep edilebilir.

İşçinin Zorla Ücretsiz İzne Çıkarılması Mümkün Müdür?

İşçinin zorla ücretsiz izne çıkarılması mümkün değildir. Zira iş sözleşmesinde ücret ve çalışma hususlarındaki değişiklikler esaslı değişiklik niteliğindedir. Çalışma koşullarında esaslı nitelikteki değişiklikler ise işçi onayı gerektirdiğinden bu onay olmaksızın işçi zorla ücretsiz izne çıkarılamaz. 

Yukarıda açıklanan usulde işçiye ücretsiz izin teklif edilmiş ve işçi bunu kabul etmiş olsa bile ücretsiz izin sınırsız bir süreyle uygulanamaz. Eğer bu şekilde taraflar arasında anlaşma bulunmasına karşın ücretsiz iznin süresi belirtilmemişse işçi tarafın makul bir süre beklemesi gerekir. Uygulamada Yargıtay’a göre bu tip durumlarda, her somut olay kendi özelinde incelenerek 6-8-11 ay gibi sürelerin makul olarak kabul edildiği görülür.

Uygulamada ise işverenlerin işçiyi ücretsiz izne çıkarttıktan sonra öngörülen süre içinde işçiyi işe başlatmadığı durumlarla sıklıkla karşılaşılır. Örneğin, işveren işçinin de yazılı iznini alarak 4 aylığına ücretsiz izne çıkartmış olabilir. Bu durumda 4 ayın sonunda işverence işçi yeniden işe başlatılmamışsa, iş sözleşmesi işverence feshedilmiş sayılır. Yargıtay da bu konuyu kararlarında şu şekilde açıklamıştır: 

“Ücretsiz iznin ne kadarlık bir süre için uygulanacağı işçi ve işveren tarafından kararlaştırılmış olmasına rağmen işveren süre sonunda işçiyi işe başlatmazsa iş sözleşmesi işveren tarafından feshedilmiş sayılır.” (Yargıtay 9. H.D. 30.09.1998 gün, 1998/11114 E., 1998/13801 K.)

Zorla Ücretsiz İzne Çıkarılan İşçinin Hakları Nelerdir?

Zorla ücretsiz izne çıkarılan işçinin hakları, iş sözleşmesini feshetmektir. Zira, ücretsiz izin uygulaması, iş sözleşmesinde esaslı değişiklik sayılacağından işçinin onayına tabidir. İşçinin onayı olmaksızın zorla ücretsiz izne çıkarılma hüküm doğurmayacaktır. Ancak hüküm doğurmayan ücretsiz izin uygulamasına rağmen işe başlatılmayan işçinin bu doğrultuda iş sözleşmesini feshederek kıdem tazminatı ve diğer alacak haklarını talep etme imkanı doğar.

Eğer şartları da oluşmuşsa işçi kıdem ve ihbar tazminatı alabilir. Ödenmemiş ücret ve agi alacağı, yıllık izin alacağı, fazla mesai alacağı gibi hakları için işçi alacağı davası ile işverenden talep edebileceği alacak kalemleri de bulunur. Buna göre işçinin ücretsiz izne çıkarılması işverenin haksız feshi hükmündeyse işe iade davası da açılabilir.

Ayrıca belirtilmelidir ki işveren taraf, ücretsiz izin uygulamasını hayata geçirmek noktasında geçerli nedenleri bulunduğunu ya da iş akdini feshetmek için diğer nedenlerinin olduğunu yazılı olarak ve bildirim süresine uyarak iş sözleşmesini feshedebilir. Bu durumda da kanunen işçinin İş Kanunu m.17-22 kapsamında dava açma hakkı bulunur. Bu dava sayesinde işçi haklarını tazmin edebilir.

Hamilelik Nedeniyle İşten Çıkartılan İşçinin Yapması Gerekenler Nelerdir?

Hamilelik nedeniyle işten çıkartılan işçinin, şartları sağlanıyorsa işe iade davası açma hakkı vardır. Bu davada hakim, işverenin sözleşmeyi feshetmesini haksız bulursa tazminat ve işe iade hükmü verilir. Örneğin, hamile işçi için, işçinin  çalıştırılmayan 4 aylık süre için 4 aylık ücret tutarında tazminat, işe iade için başvuru ve başvurunun yapılması durumunda işverenin işçiyi geri almaması ihtimaline karşı 4 – 8 aylık ücret arasında tazminat hükmü verilir.

Hamile işçi işten çıkartılırsa ve işçinin kanunen kıdem ve ihbar hakkı bulunuyorsa bu tazminatlar da istenebilir. Ayrıca, tazminatlarla beraber hamile işçinin diğer işçilik hakları örneğin, ödenmemiş ücreti, fazla mesai alacağı, kullandırılmamış yıllık izin ücreti vs. gibi işçi alacakları da istenebilir.

DİKKAT: İş Kanunu ve diğer mevzuat uyarınca, bir işçinin yalnızca gebe kalmasından ötürü iş sözleşmesi feshedilemez. Bu kapsamda, hamile işçinin sözleşmesinin feshedilmesi haklı neden sayılmayacaktır. 

Tüm bu alacak ve fesih haklarının usulüne uygun yapılması son derece önemlidir. Aksi halde her ne kadar kazanılan haklar bulunsa da işçinin bu haklarını elde edememesi veya zamanında elde edememesi durumu gündeme gelebilir. Bu anlamda süreç içinde alanında uzman bir iş hukuku avukatına danışılması faydalı olacaktır.

Davada İspat ve İspat Yükü

Çalışma koşullarında esaslı değişiklik yapıldığı iddiası işçi tarafından ispatlanmalıdır. Bu kapsamda işçinin zorla ücretsiz izne çıkarıldığı veya hamilelik nedneiyle işten çıkarıldığı hususunu işçi iddia ettiğinden, bu durumun iddiasını ispat yükü işçidedir. 

Uygulamada esaslı değişikliklerde, ispat yükünün işçide olduğu Yargıtay tarafından şu şekilde ifade edilmiştir:

“(…)Bu noktada çalışma koşullarının tespiti ve değişikliğin yapılıp yapılmadığı konularında ispat sorunlarını beraberinde getirmektedir. Çalışma koşullarında işçi aleyhine esaslı değişiklik yapıldığı konusunda ispat yükü işçidedir.(…)” (Yargıtay 9. Hukuk Dairesi’nin 2016/9152 E. 2019/20191 K.)

Bunlara mukabil, söz konusu zorla ücretsiz izne çıkarma hususunun geçerli bir sebeple yapıldığı iddiasını ise İş Kanunu m.22 gereğince işveren ispatlamalıdır.

İş Davası Avukatlık Ücreti ve Masrafları

İş davası avukatlık ücreti, genellikle dava sonucu elde edilecek para miktarı üzerinden yüzdelik olarak belirlenir. Bu kapsamda iş davası için genellikle %10-%25 arasında avukatlık ücreti alınır. İş davası masrafları ise 2024 yılı için ortalama olarak 4000 TL’dir. 

2024 iş davası avukatı ücreti en az 17.900 TL’dir. Bu ücret, Avukatlık Asgari Ücret Tarifesinde 2024 yılı için belirlenen asgari miktardır. Bu ücretin altında ücret belirlenmesi kanuna aykırıdır.

İş Davası Ne Kadar Sürer?

İş davası 2024 yılı için yaklaşık olarak 1-1,5 yıl sürmektedir. Bu süre mahkemelerin iş yoğunluğu ve usuli işlemlerin doğru yapılıp yapılmamasına göre değişebilir.

Sonuç

İşçinin zorla ücretsiz izne çıkarılması durumunda, işçinin sözleşmenin feshedilmesinden doğan alacaklarını talep hakkı doğar. Bu taleplerin ileri sürülmesi içinse kanunen belirlenen usuli işlemlerin eksiksiz yapılması gerekir. Aksi halde söz konusu başvuruların sonuca ulaşma süresi uzayabilir veya başvuru reddedilebilir. Dolayısıyla süreç içinde alanında uzman bir iş hukuku avukatına danışılması önerilir.