Tüketici Davalarında Arabuluculuk

Tüketici davalarında arabuluculuk, dava şartı olarak getirilmiş bir alternatif uyuşmazlık çözüm yoludur. Arabuluculuk faaliyeti sırasında taraf menfaatlerinin dengeli şekilde korunması gerekmektedir. Dava şartı olarak arabuluculuk sürecinin sonunda anlaşmaya varılan konular hakkında dava açma hakkının sona ermesi, konuya olan dikkati de beraberinde getirmektedir.

Tüketici Davalarında Dava Şartı Olarak Arabuluculuk

Tüketici davalarında dava şartı olarak arabuluculuk; tüketici mahkemelerinde dava açılabilmesi için getirilen bir ön şarttır. Arabuluculuk alternatif çözüm yoluna başvuru, her tüketici davasında zorunlu dava şartı olarak düzenlenmemiştir.

Arabuluculuğun zorunlu dava şartı olarak uygulanmayacağı tüketici uyuşmazlıkları şunlardır.

• Tüketici hakem heyetinin görevi kapsamına giren uyuşmazlıklar,
• Tüketici hakem heyeti kararlarına itirazlar,
• Bakanlıklar yahut diğer kamu kurumları tarafından açılan davalar,
• Tüketici örgütleri tarafından açılan davalar,
• Konut ve tatil amaçlı kullanılacak gayrimenkullere ilişkin tüketici uyuşmazlıkları.

Arabuluculuğun zorunlu dava şartı olarak getirildiği tüketici uyuşmazlıklarında, arabuluculuk son tutanağının dava dilekçesine eklenmesi zorunludur. İlgili tutanağın dilekçeye eklenmemesi halinde açılan davalarda taraflara belli bir süre verilip eksikliğin giderilmesi talep edilmektedir. Aksi halde dava usulden reddedilmektedir.

Tüketici Davalarında Arabuluculuk Süreci

Tüketici davalarında arabuluculuk süreci, arabuluculuk bürolarına başvuru yapılması ile başlayıp arabulucu tarafından konuya ilişkin son tutanağı düzenlenmesiyle sona ermektedir. Arabuluculuk süreçlerinde uygulanan adımlar genel olarak şunlardır:

• Arabuluculuğa başvuru
• Arabulucunun belirlenmesi
• Belirlemeden sonra arabulucunun hazırlık çalışmaları
• İlk oturumun yapılması,
• Son tutanağın düzenlenmesi
• İcra edilebilirlik şerhinin alınması 

Arabuluculuğa Başvuru ve Arabulucunun Belirlenmesi

Arabulucunun belirlenmesi arabuluculuk sürecini ilk adımını oluşturmaktadır. Hem dava şartı olarak arabuluculuk hem de ihtiyari arabuluculuk yollarında arabulucunun belirlenmesi çeşitli şekillerde yapılabilmektedir. Bu yollar şunlardır: 

• Doğrudan tarafların ortak kararıyla belirlenen, arabuluculuk siciline kayıtlı bir arabulucuya başvuruda bulunulabilir,
• Açılacak davada yetkili mahkemenin bulunduğu adliyede yer alan arabuluculuk bürosuna başvuru yapılarak uyuşmazlığa bir arabulucu atanması talep edilebilir.
• Bağımsız arabuluculuk bürolarla başvuruda bulunarak dosyaya bir arabulucu atanması talep edilebilir. 

Açılacak tüketici davasına yetkili mahkemenin bulunduğu adliyede arabuluculuk bürosunun yer almaması halinde, bu sıfatla görevlendirilen Sulh Hukuk Mahkemesi Yazı İşleri Müdürlüğüne başvuru yapılmaktadır.

Arabuluculuk bürolarına yapılan başvurularda, arabuluculuk bürosu tarafından verilen başvuru formu eksiksiz şekilde doldurularak büroya sunulmaktadır. Doldurulan başvuru formlarında genel olarak taraflara ilişkin kişisel bilgiler, iletişim bilgileri ve ortaya çıkan uyuşmazlığa ilişkin detaylar yer almaktadır.

Taraflardan birinin, yetkisiz arabuluculuk bürosuna başvuruda bulunmuş olması halinde, en geç ilk toplantıda arabuluculuk bürosunun yetkisiz olduğu ileri sürülmelidir. Yetki itirazını bulunması halinde, arabulucu dosyayı ilgili sürü Hukuk Mahkemesine gönderilmek üzere arabuluculuk bürosuna teslim etmektedir. 

Yetki itirazının mahkeme tarafından reddedilmesi halinde aynı arabulucu yeniden görevlendirilir. Yetki itirazının mahkeme tarafından kabul edilmesi halinde ise kararın taraflara tebliğinden itibaren bir hafta içerisinde yetkili büroya başvurulması gerekmektedir.

Arabuluculuk başvurusu doğrudan arabuluculuk bürolarına yapılabileceği gibi UYAP Vatandaş Portal uygulaması üzerinden online şekilde de yapılabilmektedir. Arabuluculuk başvurusu adımlarına ilişkin detaylı bilgi “arabuluculuk başvurusu nasıl yapılır?” makalesinde yer almaktadır.

Yapılan başvuru ile beraber taraflara ilişki iletişim bilgileri arabuluculuk bürosuna iletilmektedir. Tarafların doğrudan bir arabulucu üzerinde anlaşmış olması halinde iletişim bilgileri doğrudan arabulucuya verilmektedir.

Belirlenmeden Sonra Arabulucunun Yapacakları

Yapılan belirlemeden sonra arabulucu dosyaya ilişkin incelemeleri yapıp taraflara arabuluculuk sürecine ilişkin bir bilgi bilgilendirmede bulunmaktadır. Bu bilgilendirme arabuluculuk bürosuna yahut arabulucuya sunulan iletişim kanalları üzerinden yapılmaktadır. Uygulamada çoğunlukla e-posta adresleri üzerinden iletişim kurulmaktadır.

Yapılan bilgilendirmenin ardından, her iki taraf için de uygun olacak bir gün ve mekan tespit edilerek ilk oturuma ilişkin detaylar belirlenmektedir. Tarafların bu konuda herhangi bir uzlaşı sağlayamaması halinde yer ve mekan arabulucu tarafından tespit edilip taraflara bildirilir.

İlk Oturum

İlk oturum, taraflar ve arabulucu tarafından belirlenen yer ve zamanda yapılır. İlk toplantıda taraflar uyuşmazlık konusuna ilişkin taleplerini belirtirler. Her iki taraf da konuya ilişkin görüşlerini bildirdikten sonra müzakere aşamasına geçilir.

Müzakere aşamasında taraflar arabulucu eşliğinde uzlaşmaya çalışır. Bu noktada uyuşmazlığa ilişkin her türlü belge de tartışmaya açılmaktadır. Tarafların ilk toplantıda uzlaşıya varamaması halinde yeni bir toplantı planı yapılır.

Tarafların ilk toplantıya katılımı zorunludur. Taraflardan herhangi birinin ilk toplantıya katılmaması halinde, arabulucu tarafından son tutanak düzenlenip süreç sona erdirilmektedir. İlk toplantıya katılım sağlamayan tarafın sunduğu mazeretler ise yine arabulucu tarafından değerlendirmeye alınmaktadır.

Son Tutanağın Düzenlenmesi

Yapılan görüşmeler sonucunda tarafların uzlaşı sağlaması, hakların uzlaşamayacakları konusunda anlaşmaları halinde arabulucu tarafından, yazılı şekilde son tutanak düzenlenip taraftarca imzalanmaktadır. İmzalanan arabuluculuk son tutanağı, arabulucu tarafından arabuluculuk bürosuna teslim edilmektedir.

Aynı şekilde, tüketici davalarında arabuluculuk süresinin dolması yahut arabulucunun, tarafların anlaşamayacağı konusunda kanaat geliştirmesi hallerinde de son tutanak düzenlenip süreç sona erdirilmektedir. 

Son tutanakta yer alan uzlaşı konuları hakkında yeniden dava açılamamaktadır. Bu itibarla, son tutanak imzalanırken yer verilen hususlar detaylıca incelenmelidir.

İcra Edilebilirlik Şerhi

Arabuluculuk sürecinin sonunda imzalanan anlaşma belgesinin icra edilebilmesi için mahkemeden icra edilebilirlik şerhinin alınması zorunludur. İcra edilebilirlik şerhi, arabulucunu görev yaptığı yer sulh hukuk mahkemesine yapılan başvuru sonucu alınmaktadır.

Arabuluculuk Toplantısında Avukatla Temsil

Arabuluculuk toplantısında avukatla temsil zorunlu değildir. Ancak tarafların hak ve yükümlülüklerinin tespitinin hukuka uygun şekilde yapılabilmesi adına görüşmelerin bir avukat danışmanlığında sürdürülmesi oldukça fayda sağlamaktadır.

Bu noktada taraf avukatlarının tüketici davalarında arabuluculuk görüşmelerine katılmaları konusunda herhangi bir kanuni kısıtlama getirilmemiştir.

Arabuluculukta Hak ve Yükümlülükler

Arabuluculukta hak ve yükümlülükler, tarafların müzakere süreçlerinin hakkaniyete uygun şekilde yürütülmesi için getirilen hükümlerdir. Bu süreçte tarafların sahip oldukları haklar ve yükümlülükler şunlardır:

• Dava şartı olarak arabuluculuk yoluna tabi olan uyuşmazlık türleri hariç, arabuluculuk yoluna başvuru tarafların iradelerine bırakılmıştır. İhtiyari arabuluculuk yolunun uygulanacağı uyuşmazlıklarda taraflar, arabulucuya başvurmak, süreci devam ettirmek yahut sonlandırmak hususlarında serbesttir.
• Taraflar ve arabulucu, tüketici davalarında arabuluculuk sürecinde ileri sürülen bilgi ve belgelerin gizli tutulmasıyla yükümlüdür.
• Açılacak davalarda, arabuluculuk faaliyetleri sırasında tarafların birbirine sunduğu öneriler, teklifler yahut beyan edilenler ileri sürülemez ve delil olarak kullanılamaz.
• Arabuluculuk sürecini başlatan tarafın hangi taraf olduğuna ilişkin bilgiler gizli tutulmaktadır.
• Taraflar, arabulucu ile aralarında imzalanan arabulucu sözleşmesinde ücret ve ödemeye ilişkin detaylara karar verme hakkına sahiptir.

Arabuluculukta Süreler

Tüketici davalarında arabuluculuk süreci kural olarak 3 hafta içinde tamamlanmaktadır. Zorunluluk halinde, bu süre 1 hafta daha uzatılmakta ve toplamda en fazla 4 hafta içinde süreç sonuçlanmaktadır. 

Arabuluculuk süreci tarafların arabuluculuk bürosuna gerekli bilgi ve belgeleri sunmasıyla başlamaktadır. 

Bu konuda dikkat edilmesi gereken bir diğer husus dava zamanaşımı süresi ve hak düşürücü sürelere ilişkindir.  Arabuluculuk başvurusu yapılmasıyla beraber dava zamanaşımı süresi durmaktadır ve arabuluculuk süreci sonuçlanana kadar işlememektedir. Son tutanağın düzenlenip imzalandığı tarihten itibaren ise zamanaşımı ve hak düşürücü süreleri işlemeye devam etmektedir.

Tüketici Davalarında Arabuluculuk Ücreti

Tüketici davalarında arabuluculuk ücreti, tarafların anlaşma sağlaması halinde asgari 12.0000 liradır. Bu ihtimalde arabuluculuk bedeli, arabulucu anlaşmasında aksi kararlaştırılmadığı müddetçe taraflarca eşit olarak ödenir.

Taraflara ulaşılamaması yahut ilk oturuma taraflardan herhangi bir tanesinin katılmaması sebebiyle sürecin sona ermesi sebebiyle anlaşma sağlanamaması hallerinde arabuluculuk bedeli Adalet Bakanlığı bütçesinden karşılanmaktadır. Aynı şekilde, 2 saatten az süren görüşmeler sonucunda sürecin olumsuz sonuçlanması halinde bedel Adalet Bakanlığı bütçesinden karşılanmaktadır.

2 saati aşan ve olumsuz sonuçlanan tüketici davalarında arabuluculuk görüşmelerinde ücret her taraf için saatlik asgari 520 liradır. 3-5 kişinin uyuşmazlığa taraf olması halinde, taraf sayısı gözetilmeden saatlik 1100 lira; 6-10 kişinin taraf olması halinde 1200 lira, 11 ve daha fazla kişinin taraf olması halinde ise saatlik 1300 liradır. 

Belirtilen ücretler asgari ücret tarifesine ilişkin olup arabuluculuk sözleşmesinde taraflarca daha yüksek ücretler belirlenebilmektedir. 

Tüketici Davalarında Arabuluculuk Sürecinin Sona Ermesi

Tüketici davalarında arabuluculuk sürecinin sona ermesi şu hallerde söz konusudur:

• Uzlaşı sağlanması,
• Arabuluculuk süresi içinde uzlaşı sağlanamaması,
• Taraflara ulaşılamaması,
• Tarafların toplantıya katılmaması,
• Taraflardan birinin ölmesi

Arabuluculuk sürecini sona erdiren sebeplerden herhangi birinin söz konusu olması halinde, arabulucu tarafından son tutanak, anlaşma belgesi hazırlanmaktadır. Hazırlanan bu tutanak taraflar ve arabulucu tarafından imzalandıktan sonra arabuluculuk bürosuna sunulmaktadır. 

Arabuluculuk Sonrası Tüketici Davası Açılması

Arabuluculuk sonrası tüketici davası açılması tarafların uyuşmazlık hakkında anlaşılmaması halinde söz konusu olabilmektedir. 

Açılacak tüketici davasını ilişkin dava dilekçesinde son tutanağın yahut arabulucu tarafından onaylanmış bir örneğinin eklenmesi zorunludur. Dava dilekçesine son tutanağın eklenmemesi halinde, mahkeme tarafından 1 haftalık süre verilip eksikliğin giderilmesi talep edilmektedir. Aksi halde dava usulden reddedilmektedir.

Tarafların uzlaşmasıyla birlikte, tüketici davalarında arabuluculuk sürecinin sona ermesi halinde, üzerinde anlaşılan hususlar hakkında dava açılması mümkün değildir.

Sonuç

Tüketici davalarında arabuluculuk ilgili kanunda yapılan düzenleme ile zorunlu hale gelmiştir. Arabuluculuk sürecinin takibi, tarafların menfaatlerinin hakkaniyetli şekilde korunması adına oldukça önemlidir. Tarafların uzlaşma sağladığı konular hakkında yeniden dava açma imkanı bulunmadığından, bu sürecin alanında uzman bir avukat danışmanlığında yürütülmesi oldukça önemlidir.