Soybağının Reddi Davası

Baba ile çocuk arasındaki babalık ilişkisinin reddedilmesi amacıyla açılan soybağının reddi davası uygulamada sıklıkla görülür. Hukuki arkaplanında önemli ve biraz karmaşık ayrıntılar yer alır. Bu nedenle avukat yardımı alınarak takip edilmesi gereken bir davadan bahsediyoruz. Ayrıca konu hakkında bilgi sahibi olmak da önemlidir. Yazımızı bu amaç doğrultusunda sizler için hazırladık.

Yazımızda soybağı nedir, nasıl reddedilir, açılacak olan davanın özellikleri ve yargılama usulü nedir, dava dilekçesi nasıl olmalı, davacı ve davalılar kim olmalı, ispat araçları nelerdir, davanın sonuçları ve tazminat meselesi, dikkat edilmesi gereken süreler ve diğer önemli ayrıntılar gibi bilinmesi gereken noktalara değindik. Önemli bir konu olduğu için dikkatlice okuyunuz.

Aşağıda konunun daha iyi anlaşılabilmesi için bir infografikle konuyu açalım.

Soybağı Nedir, Nasıl Kurulur, Babalık Karinesi Nedir?

Çocuk ile ana – babası arasındaki analık – babalık ilişkisine soybağı denir. Soybağının aynı zamanda neseb ile aynı anlamı taşır. Biz de yazımızda neseb ile soybağı kavramlarını birlikte ve aynı anlamda kullanacağız. Dolayısı ile soybağının reddi ve nesebin reddi aynı anlamı taşımaktadır.

Soybağının kurulmasına ve reddine ilişkin kurallar Türk Medeni Kanunu madde 282 ve devamında yer alır. Buna göre çocuk ile ana – baba arasındaki soybağının şu şekilde kuruluduğunu söyleyebiliriz:

Çocuk İle Ana – Baba Arasında Soybağının Kurulması

Çocuk – Ana Arasında:

Çocuk ile anne arasındaki en temel soybağı ilişkisi doğum ile kurulur. Evlat edinme yolu ile de kurulabilir.

Çocuk – Baba Arasında:

Çocuk ile baba arasında ise;

• babanın anne ile evlenmesi
• babanın çocuğu tanıması
• hakimin soybağı kurulmasına ilişkin kararı (babalık davası)
• evlat edinme

hallerinde kurulur.

Peki babalık karinesi nedir? Evlilik devam ederken, kadının çocuk doğurması halinde yahut evlilik sona ermiş olsa bile 300 gün içerisinde kadının çocuk doğurması halinde bu çocuğun babasının koca olarak kabul edilmesine babalık karinesi denir.

Yani evlilik birliği içinde veya boşanma kararının kesinleşmesinden itibaren 300 gün içerisinde doğan çocuğun nesebi baba olarak kocadır.

Soybağının (Nesebin) Reddi Nedir?

Dava yolu ile babalık karinesinin çürütülmesini amaçlayan hukuki yola soybağının reddi (diğer adıyla nesebin reddi) denir. Babalık karinesine yukarıda değindik. Bunun karine olması demek aksinin ispat edilebilmesi demektir.

Yani bir çocuğun, nüfus kaydında baba olarak görünen kişiden olmadığı iddia edilerek soybağının reddi davası açabilir. Aşağıda baba ile ne şekilde kurulmuş olursa olsun nesebin reddi nasıl sağlanır onu izah edeceğiz.

Görüldüğü üzere nesebin reddi dediğimiz mesele yalnızca baba ile çocuk arasındaki soybağının sona erdirilmesi amacını taşıyor. Eğer anne ile çocuk arasındaki nüfus kaydı hataları düzeltilmek isteniyorsa nüfus kaydının düzeltilmesi davası açılır ki ona yazının sonunda değindik.

Soybağının (Nesebin) Reddi Davası

Baba ile çocuk arasındaki nesebin reddi, soybağının reddi davası ile sağlanabilir. Bu dava yenilik doğuran bir davadır. Yani mahkemenin soybağının reddi talebini kabul etmesi halinde artık baba ile çocuk arasında herhangi bir neseb ilişkisi kalmaz.

Buna bağlı olan sonuçlar da, örneğin mirasa ilişkin sonuçlar, sona erer. Mirasçılık ve miras payları ile ilgili olarak ‘miras paylaşımı ve miras payları başlıklı yazımızı inceleyebilirsiniz.

Belirtmemiz gerekir ki uygulamada nüfus kaydının düzeltilmesi davası, babalık davası, tanıma ve soybağının reddi meseleleri karıştırılmaktadır. Bunların farkını kısaca şu şekilde izah edebiliriz:

Soybağı İle İlgili Davalar

Babalık Davası: Babalık davası, gerçek baba ile çocuk arasındaki soybağını kurma amacını taşıyan bir davadır. Anne ve çocuk babaya karşı bu davayı açabilir. Eğer baba ölmüşse mirasçılarına karşı da açılabilir. Burada bu davanın ayrıntılarına girmiyoruz. Bununla ilgili olarak ‘babalık davası’ başlıklı yazımızı inceleyebilirisiniz.

Tanıma ve Tanımanın İptali: Tanıma ise babanın, hukuki olarak arasında soybağı kurulmamış olan çocuğu ile arasında neseb ilişkisi kurmak için izlemesi gereken hukuki yoldur. Baba, çocuğu nüfus müdürlüğüne veya mahkemeye başvurarak tanıyabilir veya resmi senet – vasiyetname ile tanıyabilir. Bu şekilde soybağı kurulmuş olur. Tanımanın iptali de mümkündür.

Nüfus Kaydının Düzeltilmesi Davası: Baba ile çocuk arasındaki neseb ilişkisi nüfus kaydının düzeltilmesi davaları ile değiştirilemez. Mutlaka bu tabloda yer alan diğer davaların açılması gerekir. Nüfus kaydının düzeltilmesi davası ile ancak anne – çocuk arasındaki soybağı ilişkisi düzenlenebilir. Yazının sonunda kısaca izah edeceğiz.

Sonradan Evlenme Yoluyla Kurulan Soybağına İtiraz Davası: Bu biraz soybağının reddine benzer ancak daha kısıtlıdır. Savcı, ana – babanın yasal mirasçıları ve çocuğun sonradan evlenme yoluyla kurulan soybağına itiraz davası açma hakları vardır. Ayrıca çocuğun altsoyu da eğer çocuk ölür veya ayırdetme gücünü sürekli olarak yitirirse  itiraz davası açabilir.

Soybağının Reddi (Nesebin Reddi) Davası: Soybağının reddi ise baba ile çocuk arasında halihazırda kurulmuş olan neseb ilişkisinin sona erdirilmesi, babalık karinesinin çürütülmesidir. Aşağıda nesebin reddi davasını kimler nasıl açar, dava ne şekilde ilerler, ispat nasıl sağlanır ve davanın sonuçları nelerdir gibi soruları cevaplarken konunun merak edilen diğer noktalarına değineceğiz.

Soybağının Reddi Davası ve Babalık Davası Birlikte Açılır Mı?

Uygulamada sıklıkla sorulan sorulardan birisi soybağının reddi davası ile babalık davası birlikte açılır mı sorusudur. Bunun cevabı kesinlikle hayır olacaktır.

Bu iki davanın konusu birbirinden farklı ve hatta tam tersidir. Babalık davası ile neseb ilişkisi kurulmak istenirken soybağının reddi davası ile neseb ilişkisi bozulmak istenmektedir.

Genellikle bu iki davanın birlikte açılması gibi hataların yapıldığı görülebiliyor. Bunun genel nedeni aşağıda açıklayacağımız üzere asıl baba olduğunu iddia eden kişinin istisnai hallerde nesebin reddi davası açma hakkının olmasıdır.

Ancak belirtmemiz gerekir ki bu iki davanın birlikte açılması usuli bir hatadır ve zamansal – parasal kayba yol açar.

Soybağının Reddi Davası Dilekçesi

Nesebin reddi davası için hazırlanacak olan dilekçe çok önemlidir. Aynı şekilde buna verilecek cevap dilekçesi de önem taşıyor. Çünkü Türk medeni yargılama usulünde iddia ve savunmalar dava dilekçesinde yer alır ve kural olarak genişletilemez.

Dolayısıyla soybağının reddine ilişkin iddialar hukuki zeminde yarayışlı bir şekilde delillendirilmelidir. Bunlar gelişigüzel ispat araçları ile yapılamaz. Aşağıda ayrıntılı olarak bahsedeceğimiz ispat unsurları sağlanmalıdır. Hukuka aykırı delillerden uzak durulmalıdır.

ÖNEMLİ: Belirtmemiz gerekir ki soybağının reddi davası dilekçesi tecrübeli bir avukat yardımı ile hazırlanmalıdır. Özellikle internette yer alan soybağının reddi davası dilekçe örneği şeklindeki taslaklara itibar edilmemelidir. Çünkü bunlar somut olayın özelliklerinden çok uzaktır. Her somut olay kendine has özellikler taşıdığı için o olaya özgü hukuki çare üretilmelidir. Bu noktada avukat yardımı almak en sağlıklısıdır. Bir de hukukumuzda genel olarak “aynı konuda ikinci kez dava açılamaz” kuralı olmasından ötürü bu dava mutlaka dikkatle açılmalıdır.

Nesebin Reddi Davasını Kimler Açabilir?

Türk Medeni Kanunu madde 286 ve 291 hükümlerinde soybağının reddi davasını açabilecek kişilere yer verilmiştir. Buna göre bu davayı koca veya çocuk açabilir. Yani annenin bu davayı açma hakkı yoktur.

Ayrıca diğer bazı ilgililerin de bu davayı açabileceği kabul ediliyor. Diğer ilgililerin dava açma hakkı özel bazı durumlarda söz konusu olabilir. Yani asıl kural bu davayı koca veya çocuğun açabileceğidir. Diğer kişiler ise istisnai niteliktedir.

Bu kişileri ve özel halleri şu şekilde tablo ile izah edebiliriz:

Şunu önemle belirtmemiz gerekir ki eğer koca, dava açma süresi geçmeden çocuğun kendisinden olduğuna ilişkin açık veya zımni beyanda bulunmuş, bunu belli etmişse diğer ilgililerin dava açma hakkının olmayacağı genel olarak kabul edilen bir konudur. Ancak kanunda buna ilişkin bir düzenleme olmadığı için aksinin savunulması da mümkündür.

Nesebin reddi davası açma hakkı kişiye sıkı surette bağlı haklar arasında yer alır. Bu nedenle davanın bizzat bu kişiler aracılığı ile açılması gerekir. Avukat yardımı alınması halinde avukata verilecek vekaletname “özel yetkili vekaletname” olmalıdır.

Bu davada sürelerin neler olduğuna aşağıda değineceğiz. Ancak önce bu davanın kime karşı açılacağından bahsetmemiz gerekiyor.

Nesebin Reddi Davası Kime Karşı Açılır?

Soybağının reddi davasında kimin davalı olacağı da çok önemli bir konudur. Bu noktada yapılacak hatalı yahut ihmali işlemler davanın reddine neden olur. Bu nedenle dikkatli hareket edilmeli ve avukat yardımı alınmalıdır.

Nesebin reddi davasında davalının kim olacağı davacıya bağlıdır. Bunu şu şekilde izah edebiliriz:

Çocuğun Dava Açabilmesi İçin Kayyım Tayini

Çocuğun kendi başına dava açma hakkı ergin olduktan sonra başlar. Ergin olmak demek 18 yaşını doldurmak anlamına gelir. Ayrıca mahkeme kararı ile ergin kılınma halleri de mevcuttur.

Bununla birlikte çocuk henüz ergin olmadan önce de bu davada davacı olabilir. Ancak bunun için çocuğa mahkemece kayyım atanmalıdır. Yani anne çocuk adına davayı açamaz. Muhakkak bir kayyım tayini gerekiyor.

Sulh hukuk mahkemesinden çocuğa kayyım tayin edilmesi istenir. Kayyım sırf nesebin reddi davasını çocuk adına açma görevi ile tayin edilir. Soybağının reddi davası için çocuğa kayyım atanması dilekçesi gerekçeli bir şekilde hazırlanıp mahkemeye sunulur. Mahkemenin kayyım tayini kararı kesinleştikten sonra kayyımın dava açma süresi başlar. Bu sürelere aşağıda değindik.

Burada dikkat edilmesi gereken husus internette yer alan soybağının reddi davası için çocuğa kayyım atanması dilekçe örneği adlı taslak metinlere itibar edilmemesidir. Çünkü her somut olay kendi içinde farklı hukuki özellikler taşır ve ona göre dilekçeler hazırlanmalıdır. Burada alınacak avukat yardımı hatalı yahut ihmali işlemleri önler.

Süreler ve Zamanaşımı

Buraya kadar nesebin reddi davasına ilişkin önemli bilgiler verdik. Hatırlatmakta fayda var, nesebin reddi ile soybağının reddi aynı şeydir, aynı anlamda kullanılır. Soybağının reddi süresi de çok önemlidir. Çünkü bunlar hak düşürücü sürelerdir. Bu süreler aşılırsa dava açma hakkı ortadan kalkar.

Süreleri şu şekilde izah edebiliriz:

Nesebin Reddi Davasında Sürelerin Uzaması

Yukarıda bir takım sürelerden bahsettik. Bu süreler aşılırsa dava açma hakkı sona erer. Ancak eğer sürenin aşılması haklı bir nedene dayanıyorsa yukarıda bahsettiğimiz 1 yıllık süre haklı nedenin sona ermesinden itibaren başlar.

Haklı nedenin takdiri hakime kalmıştır. Ancak uygulamada şu hallerin haklı neden teşkil ettiğini örnek olarak söyleyebiliriz:

• Kocanın ayırt etme gücünü geçici olarak kaybetmesi
• Kocanın cezaevinde bulunması
• Yurt dışında çalışıyor olma
• Ağır bir hastalıktan ötürü tedavi altında olma
• Bulaşıcı bir hastalıktan ötürü karantinada bulunma vs.

Soybağının Reddi Dava Masrafları

Nesebin reddi davasında bazı masraf kalemleri olacaktır. Bunlar somut olayın özelliklerine göre değişir. Öncelikle davanın maktu harcı bulunur. Bunlar her sene değişmekle birlikte çoğu zaman cüz’i miktarlardır. Bununla ilgili olarak ‘dava masrafı hesaplama’ başlıklı yazımızı inceleyebilirsiniz.

Ayrıca Adli Tıp tarafından yapılacak DNA incelemesi vs. de yargılama giderlerine dahildir. Bunun yanında davalının ölü olması halinde mezar açıp DNA örneği alma gibi bir durum söz konusu olabilir ve bu da bir masraf kalemi olarak çıkabilir.

Ayrıca davanın tarafları kadar tebligat gideri bulunur. Eğer davalı ölüyse mirasçılarına tebligat gönderileceği için masraf artar. Belirtmemiz gerekir ki davada haklı çıkılması halinde yargılama gideri haksız çıkan tarafa yüklenir. Yani başlangıçta ödenen yargılama giderleri karşı taraftan alınır.

Son olarak eğer dava avukat ile takip ediliyorsa avukat ücreti söz konusu olur. Avukat ile müvekkil arasında avukatlık ücreti serbest bir şekilde belirlenebilir. Burada genel olarak Baroların belirlediği ücret tarifeleri etrafında bir ücrette anlaşılır. Ancak somut olayın özelliklerine göre bu ücret daha yüksek veya daha düşük olabilir.

Soybağının Reddi Davasında Görevli ve Yetkili Mahkeme

Nesebin reddine ilişkin davalarda Aile Mahkemeleri görevlidir. Bir yerde Aile Mahkemesi yoksa bu nesebin reddi davasına bu sıfatla Asliye Hukuk Mahkemesi bakar. Ayrıca yukarıda da belirttiğimiz üzere çocuğa kayyım atanmasına ilişkin konularda görevli mahkeme sulh hukuk mahkemesi görevlidir.

Yetki bakımından da özel yetki kuralı söz konusudur. Buna göre soybağına ilişkin davalarda taraflardan birisinin dava açma zamanındaki yahut doğumu sırasındaki yerleşim yeri mahkemeleri yetkilidir (TMK m. 283).

Taraflardan Birinin Türkiye’de Yerleşim Yeri Yoksa: Bu ihtimalde Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanun madde 41 düzenlemesine bakılır. Buna göre, ilgilinin sakin olduğu yer, Türkiye’de sakin değilse Türkiye’deki son yerleşim yeri, o da yoksa Ankara – İstanbul – İzmir mahkemelerinden biri yetkilidir.

Soybağının Reddi Halleri ve İspat

Soybağının reddi hallerini iki grupta incelemek mümkün. Bunlardan birincisi çocuğun ana rahmine evlilik devam ederken düşmüş olması ikincisi ise çocuğun ana rahmine evlilikten önce ya da ayrılık sırasında düşmüş olmasıdır.

Nesebin reddi talepli açılan davada hakim tarafların getirdikleri ispat araçları ile bağlı değildir. Yani resen kendi araştırmasını yapar ve delilleri serbest şekilde değerlendirir. Ancak taraflar da kendi savunması kapsamında delil sunabilir. Nesebin reddi halleri ve ispat meselesini şu şekilde açıklamamız mümkündür:

Peki ispat olarak neler öne sürülebilir? Şöyle ki;

• Cinsel İlişkinin İmkansızlığı İspatlanabilir: Kritik dönem veya döllenme dönemi diye adlandırılan doğumdan 300 gün öncesi ve 180 gün öncesi dönem için anne ile kocanın cinsel ilişkiye girmiş olma ihtimalinin olmadığı ispatlanabilir. Kişi cezaevindedir, seyahatte veya askerdedir, hatta psikolojik olarak cinsel ilişkiden uzak olduğu vs. her türlü durum yeterlidir. Hukuk Muhakemeleri Kanununa uygun her türlü ispat aracı kabul edilecektir.
• İlliyet Bağının Yokluğu İspatlanabilir: Cinsel ilişkiye girilmiş olsa bile doğan çocuk ile koca arasında bir bağ olmadığı, doğumla koca arasında nedensellik bağı olmadığı ispat edilebilir. O dönemde annenin zaten gebe olduğu, kocanın iktidarsız olduğu, çocuk yapma yeteneğinin bulunmadığı vs. öne sürülebileceği gibi kan ve genetik testler de ispat açısından oldukça yarayışlı unsurlardır.

ÖNEMLİ: Belirtmemiz gerekir ki kocanın çocuğun kendisinden olmadığını ispat etmesi çok önemlidir. O kadar ki, koca kadının gebe kalma döneminde başka erkekle cinsel ilişkiye girdiğini ispatlasa bu tek başına yeterli olmaz. Bunun haricinde çocuğun kendisinden olmadığını ispatlamak zorundadır.

Soybağının Reddi Davasında DNA Testi

Soybağının reddi davasında taraflar ve üçüncü kişiler soybağının belirlenebilmesi için gerekli olan araştırma ve incelemelere rıza gösterme yükümlülüğü altındadır. Buna DNA testi ve buna benzer diğer testler de dahildir. Ancak burada önemli bir nokta vardır ki; bu tıbbi test ve diğer incelemeler kişinin sağlığını tehlikeye sokmayacak ölçüde olmak zorundadır.

Eğer davalı kişi, hakimin öngördüğü araştırma ve incelemeye rıza göstermezse, DNA gibi testlere yanaşmazsa, hakim durumun koşullarını gözönünde bulundurarak sanki o test yapılmış ve davalı aleyhine sonuç çıkmış gibi hüküm kurabilir. Tabi bu testi reddetmek için haklı bir neden olmaması gerekir.

Soybağının Reddi Davasında Tazminat

Soybağının reddi davasında tazminat talebi söz konusu olmaz. Soybağına ilişkin meselerde zarar doğabilir ancak tazminat talebi ayrıca öne sürülmelidir. Tabi bunun için tazminat şartları oluşmalıdır.

Soybağının reddi davasında manevi tazminat talepleri uygulamada genel olarak görülen bir durumdur. Ancak bunun ayrı bir dava olarak öne sürülmesi gerekir. Bunun için “manevi tazminat davası” başlıklı yazımızı inceleyebilirsiniz.

Nesebin Reddi Davasının Sonuçları

Soybağının reddi davasının doğrudan veya dolaylı birçok sonucu olur. Doğrudan sonucu çocuk ile koca arasındaki soybağının sona ermesidir. Mahkemenin vereceği yegane karar budur. Bunun haricindeki sonuçlar ise dolaylıdır.

Örneğin tazminat hakkının doğması, mirasçılığa ilişkin durumların değişmesi vs. gibi dolaylı sonuçlar soybağının reddi davasında verilecek kararlar değil, ona bağlı ortaya çıkacak sonuçlardır.

Soybağı Reddedildikten Sonra Çocuğun Babası Kim Olarak Görünür?

Mahkeme soybağının reddi kararı ile artık soybağı ilişkisini sona erdirmiş olur. Böyle bir durumda çocuğun baba hanesindeki kaydı iptal edilerek diğer davalı annenin nüfustaki bekarlık hanesine yine annenin beyan edeceği bir baba adının tesciline karar verilir.

Yani annenin bekarlık hanesine ve çocuğun nüfus kaydına bir baba adı yazılmak zorundadır ve bu ismi anne beyan eder. Aslında bu soyut bir kişidir. Beyan edilecek babanın yalnızca adı girilir, soyadı girilmez.

Soybağının Reddinden Sonra Nüfus Kaydının Düzeltilmesi

Mahkeme nesebin reddi kararı verdikten sonra nüfus kaydındaki değişiklik için nüfusa bildirim yapar ve nüfus kaydı düzeltilir. Yani ilgili nüfus değişikliğini mahkeme kendisi yapacaktır.

Nüfus Kaydının Düzeltilmesi Davası ile Baba – Anne Kaydının Düzeltilmesi

Nüfus kaydının düzeltilmesi davası ile baba kaydının değiştirilmesi mümkün değildir. Ancak anne ile ilgili herhangi bir soybağı davası söz konusu olmadığından nüfustaki hatalı anne kaydı nüfus kaydının düzeltilmesi davası ile sağlanır.

Bu konunun ayrıntıları için ‘anne adının düzeltilmesi (tashihi) davası’ başlıklı yazımızı inceleyebilirsiniz.

Sonuç

Yukarıda soybağının reddi davasına ilişkin hem önemli özelliklerden hem yargılama sürecinden hem de olası sonuçlardan bahsettik. Ancak belirtmemiz gerekir ki mesele burada yazdıklarımızdan ibaret değildir. Çünkü her somut olay mevzuatın farklı noktalarına temas ediyor olabilir.

Bu nedenle soybağının reddi gibi hukuki süreçler dikkatli takip edilmeli ve sürecin başında ihtimaller gözetilerek hukuki strateji oluşturulmalıdır. Bu kapsamda yapılacak en sağlıklı iş tecrübeli avukatlardan hukuki yardım almak olacaktır.