Soybağının Reddi Davası

Soybağının reddi davası ile birlikte çocuk ile hukuken baba olarak kabul edilen kişi arasındaki soybağı ilişkisi ortadan kaldırılır. Buna bağlı olarak mirasçılık durumları ve nüfus bilgileri de değişecektir.

Soybağının Reddi Davası Nedir?

Soybağının reddi davası, baba ve çocuk arasındaki soybağının ortadan kaldırılmasını sağlayan dava türüdür. Babalık karinesi ile kurulan soybağının, bu dava dışında ortadan kaldırılma imkanı bulunmamaktadır.

Soybağının reddi davasının konusunu, babalık karinesi ile kurulan soybağının ortadan kaldırılması oluşturur. Yani bu dava, annenin çocuk ile olan soybağının ortadan kaldırılması için açılamaz.

Soybağının Reddi Davasını Kimler Açabilir?

Soybağının reddi davasını; koca, çocuk ve belirli şartların varlığı halinde kocanın altsoyu, anası, babası veya baba olduğunu iddia eden kişi açabilir. Soybağının reddi davasını açabilecek kişiler kanunda sınırlı olarak belirtildiğinden, bu kişiler dışındakilerin bu davayı açabilmesine imkan yoktur.

Kocanın Soybağının Reddi Davası Açma Hakkı

TMK m.286/1 uyarınca, kocanın soybağının (nesebin) reddi davasını açma hakkı bulunmaktadır. Hükme göre koca, nesebin reddi davasını açarak babalık karinesini çürütebilir. 

Soybağının reddi davasını açacak olan koca, evlilik devam ederken veya evliliğin sona ermesinden başlayarak 300 içinde doğan çocuğun babası kabul edilen kişidir.

Soybağının reddi davası açma hakkı, kişiye sıkı sıkıya bağlı haklardan olduğu için koca hakkında kısıtlılık kararı bile olsa davayı tek başına açabilir. Kocanın dava açma süresi, çocuğun doğduğu veya annenin hamile kaldığı dönemde başkasıyla cinsel ilişkiye girdiğinin öğrenildiği tarihten itibaren 1 yıldır.

Çocuğun Soybağının Reddi Davası Açma Hakkı

Türk Medeni Kanunu m.286/2 uyarınca, çocuğun soybağının reddi davasını açma hakkı mevcuttur. Hükme göre, çocuk da soybağının (nesebin) reddi davasını açarak babalık karinesini çürütebilir. 

Nesebin reddi davasını açacak olan çocuk, evlilik devam ederken veya evliliğin sona ermesinden başlayarak 300 gün içinde doğan ve babası koca kabul edilen kişidir. Bu dava ergin olmayan çocuk için açılacaksa, TMK m. 291/II uyarınca davanın çocuk adına kayyım tarafından açılacaktır.

Diğer İlgililerin Soybağının Reddi Davası Açma Hakkı

TMK m.291 uyarınca, dava açma süresinin geçmesinden önce kocanın ölmesi veya gaipliğine karar verilmesi ya da sürekli olarak ayırt etme gücünü kaybetmesi hâllerinde kocanın altsoyu, anası, babası veya baba olduğunu iddia eden kişinin soybağının (nesebin) reddi davasını açma hakkı bulunmaktadır. 

Yukarıda sayılan ilgililer, doğumu ve kocanın ölümünü, sürekli olarak ayırt etme gücünü kaybettiğini veya hakkında gaiplik kararı alındığını öğrenmelerinden başlayarak 1 yıl içinde soybağının (nesebin) reddi davasını açabilir.

İlgililerin bu davayı açabilmesi, bazı şartlara bağlanmıştır. Kanunda belirtilen ilk şart; kocanın ölmesi, gaipliğine karar verilmesi ya da sürekli ayırt etme gücünü kaybetmesi sebeplerinden biriyle dava açma olanağının kaybedilmesidir. İkinci şart ise kocanın dava açma süresinin geçmemiş olmasıdır. Bu koşullar bulunmadan açılacak dava reddedilir.

Soybağının Reddi Davası Kime Karşı Açılır?

Soybağının reddi davası, koca tarafından açılacaksa çocuk ve anneye karşı açılır. Çocuk tarafından açılan davalar ise koca ve anneye karşı açılır. Dava diğer ilgililerden olan kocanın altsoyu, anası ve babası tarafından açılacaksa çocuk ve anneye karşı açılır. Diğer ilgililerden baba olduğunu iddia eden kişi davacı ise davayı çocuk, ana ve kocaya karşı açar.

Davalı çocuk ergin değilse bu davada çocuk ile annenin menfaatleri çatışabileceğinden çocuğu davada temsil etmek üzere mahkeme tarafından bir kayyım atanmalıdır. (Y. 18. H.D., 2014/20429 E., 2015/11555 K., 30.6.2015 T.)

Dava açılmadan önce anne ölmüşse Yargıtay’ın görüşüne göre davanın yalnızca çocuğa karşı açılması yeterli değildir. Davada çocukla beraber annenin mirasçıları da davalı olarak gösterilmelidir. Dava açılmadan önce çocuk ölmüşse dava çocuğun mirasçıları ile anneye karşı açılmalıdır. (Y. 18. H.D., 2015/12017 E., 2016/8731 K., 31.5.2016 T.)

Soybağının Reddi Davası Dava Açma Süresi

Soybağının reddi davası dava açma süresi, 1 yıldır. Bu sürenin başlangıcı ise davayı kimin açacağına göre şekillenir.

Bu davayı koca, doğumu ve baba olmadığını veya ananın gebe kaldığı sırada başka bir erkek ile cinsel ilişkide bulunduğunu öğrendiği tarihten başlayarak 1 yıl içinde açabilir. Soybağının (nesebin) reddi davasını çocuk açacaksa ergin olduğu tarihten başlayarak en geç 1 yıl içinde açabilir.

Çocuğa kayyım atanmışsa kayyım, atama kararının kendisine tebliğinden başlayarak 1 yıl içinde soybağı reddi davasını açmalıdır. Diğer ilgililer ise doğumu ve kocanın ölümünü, sürekli olarak ayırt etme gücünü kaybettiğini veya hakkında gaiplik kararı alındığını öğrenmelerinden başlayarak 1 yıl içinde dava açabilir.

Soybağının Reddi Davası Dava Açma Süresinin Uzaması

TMK m. 289/3 uyarınca, davanın vaktinde açılamaması ve gecikmenin haklı bir sebebe dayanması durumunda, 1 yıllık dava açma süresi bu sebebin ortadan kalktığı tarihte işlemeye başlar. Dolayısıyla gecikmenin haklı bir sebebe dayanması durumunda, soybağının (nesebin) reddi davası açma süresi uzayacaktır.

Hangi durumların haklı sebep teşkil edeceği kanunda belirlenmemiş ve hakimin takdirine bırakılmıştır. Haklı neden olarak kabul edilen bazı durumlara örnek olarak kişinin hastalıktan dolayı tedavi altında olması yahut yurt dışında çalışıyor olması gibi hususlar ifade edilebilir.

Yargıtay, baba tarafından açılan davalarda çocuğun ana tarafından nüfusa geç tescil edilmesinin gecikmeye haklı sebep teşkil ettiğini kabul etmiştir. (Y. 18. H.D., 2014/10280 E., 2014/18065 K., 11.12.2014 T.)

Yine Yargıtay’a göre, çocuk tarafından açılan davalarda çocuğun çeşitli nedenlerle kocanın baba olmadığını geç yaşta öğrenmesi, gecikmenin haklı sebebidir. (Y. 2. H.D., 2011/22344 E., 2012/31297 K., 24.12.2012 T.)

Soybağının (nesebin) reddi davasının usulden reddedilmesi halinde, bu süreç içinde dava süresi dolarsa davacı 60 günlük ek süre içinde dava açabilir.

Soybağının (nesebin) reddi davasını açarken ve süreci yürütürken dava dilekçesinde eksiklik gösterilmemelidir. Buna dikkat edilmediği takdirde, dava sürecinin uzaması ve buna bağlı olarak gereksiz masrafların artması söz konusu olacaktır. Dolayısıyla, uzman aile hukuku avukatına danışarak adım atmakta yarar vardır.

Soybağının Reddi Davasında Deliller ve İspat 

Soybağının (nesebin) reddi davasında, deliller yoluyla ispat faaliyeti gerçekleştirilir. Bu davada kural olarak her türlü delile başvurulabilir. Ancak deliller arasında ispat açısından en değerli olanı, soybağı tespiti için yapılan tıbbi incelemelerdir.

Soybağının (nesebin) reddi davasında; çocuğun evlilik birliği dışında doğduğu, evlilik birliği içinde fakat annenin bir başkasından hamile kalması sonucu doğduğu gibi çeşitli durumlar ileri sürülebilir. Fakat bu iddiaların inandırıcı ve hukuka uygun delillerle desteklenmesi gerekir.

Soybağının (nesebin) reddi davasında, taraflar yargılamanın her aşamasında delil ileri sürebilir. Ayrıca, tıbbi inceleme yöntemine taraflardan birinin talebi olmasa bile hâkim tarafından başvurulabilir.

Soybağı tespiti için kan muayenesi ve DNA incelemesi yöntemleri kullanılabilir.  Bu inceleme yöntemleri arasında en sık kullanılan ve en güvenilir yöntem, DNA incelemesidir. Bu yöntemde kan, saç, tükürük, idrar, sperm gibi her türlü örnek kullanılabilir.

Taraflardan birisi soybağı araştırması için kullanılacak olan tıbbi yönteme rıza göstermezse hakim incelemenin zor kullanılarak yapılmasına karar verir. Zor kullanarak tıbbi incelemenin yapılabilmesi için incelemenin uyuşmazlığın çözümü bakımından zorunlu ve bilimsel verilere uygun olması ve sağlık yönünden bir tehlike oluşturmaması gerekir. 

Soybağının tespiti açısından DNA incelemesi gerekli ise hâkim, ilgililer üzerinde tıbbi incelemelerin yapılmasına ilişkin bir ara karar verir. Ayrıca bu ara karara binaen taraflara meşruhatlı davetiye çıkartılır ve davetiyede, “DNA testi için gerekli kan ve doku örneklerini vermeleri gerektiği, aksi takdirde zor kullanılarak bu incelemenin yaptırılacağı” belirtilir.

Tarafların bu karara uyması zorunludur. Karara rıza göstermeyen kişiye, ilgili testler zor kullanarak yapılabileceği gibi mahkeme tarafından tarafın aleyhine karar da verilebilir.

Diğer Deliller

Soybağının reddi davalarında, tıbbi delillerin yanında HMK m.199’da belirtilen belgeler ile de deliller ortaya konulabilir. Bu belgeler, ispata elverişli yazılı veya basılı metin, senet, çizim, plan, kroki, fotoğraf, film, görüntü veya ses kaydı gibi veriler ile elektronik ortamdaki veriler ve bunlara benzer bilgi taşıyıcılarıdır.

Kadının gebe kalabileceği zaman zarfı içerisinde olan dönemde, kocasıyla cinsel ilişkide bulunmasının maddi olarak imkânsız olduğu bu belgelerle ispatlanabilir. Bunun için kocanın ilgili zaman zarfında askerde, cezaevinde veya hastanede bulunmasına ilişkin olarak ilgili kurumlardan belgeler alınabilir. 

Soybağının (nesebin) reddi davasında başvurulabilecek delillerden diğeri tanık delilidir. Yine çocuğun doğum anı esas alınarak kadının gebe kalabileceği dönemde karı kocanın fiilen ayrı olduğuna dair tanık beyanları önemli olacaktır.

Bu davada keşif deliline de başvurulabilir. Zira, mevcut durumda yaşamayan bir kişiden kan veya doku örneği alınması gerekiyorsa, mezar yerinin tespiti, mezarının açtırılması vb. gibi pek çok  işlem keşif niteliğinde olacaktır.

Soybağının Reddi Davasının Sonuçları

Soybağının reddi davası sonucunda dava reddedilirse çocuk ile koca arasındaki soybağı ilişkisi devam eder. Davanın kabul edilmesi halinde ise kararın kesinleşmesiyle birlikte çocuk ile koca arasındaki soybağı, çocuğun doğumundan itibaren ortadan kalkmış olur.

Soybağının (nesebin) reddi davasının diğer sonuçları, aşağıda liste halinde verilmiştir. 

• Çocuk, artık kocanın soyadını taşıyamaz. Velayet altında ise velayet artık anneye ait olur.
• Çocuk, artık kocaya mirasçı olamayacaktır. Koca da aynı şekilde çocuğa mirasçı olamaz.
• Koca, kendisinden olmadığını öğrendiği çocukların, doğumlarından velayetlerinin anneye verildiği tarihe kadar bakım ve yetiştirilmesi için masrafı yapmış olacaktır. Dolayısıyla bu masraflar nedeniyle uğramış olduğu maddi zararı, biyolojik babadan ve anneden tahsil edebilir. (Y.H.G.K, 2019/4-85 E., 2019/314 K., 19.03.2019 T.)

Yargıtay’a göre soybağı reddedilmiş çocuk, kocadan miras olarak intikal eden hakları ve malvarlıklarını kocanın mirasçılarına iade etmekle yükümlüdür. (Y. 2. H.D., 2012/1800 E., 2013/9011 K., 2.4.2013 T.)

Soybağının reddi davasının en belirleyici ve etkili sonuçları, nüfus bilgilerinin ve mirasçılık durumlarının değişmesi kapsamında gündeme gelir. Bu nedenle, sürecin neticeleri mutlaka gözetilmelidir.

Soybağının Reddi Davası Ne Kadar Sürer?

Soybağının reddi davası, ortalama 1-1.5 yıl sürer.

Fakat bu sürenin çeşitli etmenlere bağlı olarak uzaması veya kısalması mümkündür. Mahkemenin yoğunluğu fazla ise, diğer tarafların tutumu davayı uzatacak minvalde ise veya tıbbi testlerin sonucu hemen çıkmıyorsa süreç uzayabilir. Buna karşın, dilekçe ve usul işlemlerinin eksiksiz biçimde yerine getirilmesi ise süreyi kısaltacaktır.

Soybağının Reddi Davası Yetkili ve Görevli Mahkeme

Soybağının reddi davasında görevli ve yetkili mahkeme, taraflardan birinin dava veya doğum sırasındaki yerleşim yerinde bulunan aile mahkemeleridir. Aile mahkemelerinin bulunmadığı yerlerde, asliye hukuk mahkemeleri görevli olacaktır.

Soybağının Reddi Davası İstinaf ve Yargıtay Süreci

Soybağının reddi davası aile mahkemesinde açılacağından, aile mahkemesinin kararının tebliğinden itibaren 2 hafta içinde istinaf mahkemesine başvurulabilir. Bunun için kararı veren mahkemeye istinaf dilekçesi sunulmalıdır. Sonrasında dosyayı inceleyecek olan istinaf mercii, bölge adliye mahkemesidir.

Nesebin (soybağının) reddi davası bakımından, istinaf merciinin verdiği karara karşı temyiz başvurusunda bulunmak da mümkündür. Bunun için kararın tebliğinden itibaren 2 hafta içinde bölge adliye mahkemesine temyiz dilekçesi sunulmalıdır. Sonrasında dosyayı inceleyecek olan temyiz mercii ise Yargıtaydır.

Tanıma Öncesi Soybağının Reddi Davası

Bir çocuğun hukuken tanınarak soybağı ilişkisinin kurulabilmesi için çocuğun başka bir erkek ile soybağının bulunmaması gerekir. Zira, TMK 295/3 hükmü şöyledir:

“Başka bir erkek ile soybağı bulunan çocuk, bu bağ geçersiz kılınmadıkça tanınamaz.

Soybağının reddi davası kabul edilir ve karar kesinleşirse çocuk ile koca arasındaki soybağı ortadan kalkar. Artık hukuken tanıma işleminin gerçekleştirilmesi ve çocuk ile soybağı ilişkisi kurulabilmesinin önünde hiçbir engel kalmayacaktır. Tanıma ile ilgili ayrıntılı bilgi, “evlilik dışı doğan çocuğun tanınması” yazımızda bulunmaktadır.

Soybağının Reddi Davası Dilekçe Örneği

Soybağının (nesebin) reddi davasının en önemli aşamalarından biri, dava dilekçesinin hazırlanmasıdır. Dilekçenin öncelikle HMK’da belirlenen usule uygun olması ve içeriğinde doğru hukuki argümanların yer alması gerekir. 

Soybağının (nesebin) reddi davası için hazırlanacak olan dava dilekçesi hakkında dikkat edilmesi gereken hususların ve bir dilekçe örneğinin yer aldığı “soybağının reddi davası dilekçe örneği” yazımızı inceleyerek konu hakkında detaylı bilgi sahibi olabilirsiniz.

Sonuç

Soybağının (nesebin) reddi davası, koca ile çocuk arasındaki soybağını ortadan kaldırır. Dolayısıyla, dava sonucunda çıkan karar kesinleştiğinde, mirasçılık ve nüfus kayıtları yeniden düzenlenir. Bu neticelerin elde edilebilmesi için sürecin sağlıklı biçimde yürütülmesi ve delillerin hukuki zeminde ortaya konulması gerekir. Bunun için alanında uzman bir aile avukatına danışılması faydalı olacaktır.