Soyadı Değiştirme Davası

Soyadı değiştirme davası, çeşitli nedenlerle soyadını değiştirme ihtiyacı duyan kimselerin başvurması gereken hukuki yoldur. E-devlet üzerinden soyadı değiştirme uygulaması, 24 Aralık 2022 itibarıyla sona ermiştir. Günümüzde, maddi hataların düzeltilmesi dışında soyadı değişikliği yalnızca asliye hukuk mahkemesinde açılan dava ile mümkün olmaktadır.

Soyadı Değişikliği Nasıl Yapılır?

Soyadı değişikliği, bu yönde dava açılması ve verilecek mahkeme kararının nüfus siciline işlenmesiyle yapılır. Soyadı, bireylerin kişiliğinin en önemli parçası olarak nitelendirilir. Bu sebeple, yalnızca mahkeme kararı ile değiştirilmesi mümkündür. Açılan davada, değişikliğin haklı nedene dayanması ve ispat edilmesi gerekir.

Bu husus, Nüfus Hizmetleri Kanunu m. 35/1’de şu şekilde düzenlenmiştir:

“Kesinleşmiş mahkeme hükmü olmadıkça nüfus kütüklerinin hiçbir kaydı düzeltilemez.”

E-Devlet Soyadı Değişikliği

E-devlet soyadı değişikliği uygulaması, 24 Aralık 2022 tarihinde son bulmuştur. Diğer bir ifade ile mevcut sistemde soyadı değişikliği yapmak isteyen vatandaşlar, e-devlet uygulaması üzerinden başvuru yapamamaktadır.

E-devlet soyadı değişikliği uygulaması üzerinden yapılabilecek tek başvuru, soyadının düzeltilmesine ilişkin başvurudur. Yalnızca kimlik belgesinde yer alan soyad ile aile kütüğünde yer alan soyad bilgisi farklı olan kişiler, bu yanlışlığın düzeltilmesine ilişkin başvuru yapabilmektedir.

Dava Açarak Soyadı Değiştirme

Dava açarak soyadı değiştirme, soyadı değişikliği taleplerinde başvurulabilecek tek hukuki imkandır. Dava, soyadının değiştirilmesi talebinin ve bu talebe dayanak oluşturan haklı nedenlerin yer aldığı dilekçe ile yetkili asliye hukuk mahkemesinde açılır. 

Soyadının değiştirilmesi için mahkemeye sunulacak olan haklı nedenler, sınırlı sayıda değildir. Bu sebeple, açılan her davada kişinin soyadının değiştirilmesi hususunda yararı olup olmadığı değerlendirilir. Kişinin soyadını değiştirmesinde haklı bir nedeninin bulunduğu hususu, tanık dahil her türlü delil ile ispat edilebilir.

Dava açarak soyadı değiştirmek için haklı neden teşkil eden durumlara örnek olarak soyadının gülünç olması, ahlaka aykırı olması, kişinin sosyal çevresinde alaya konu olması gibi durumlar ifade edilebilir.

Soyadı Değiştirme Dava Süreci

Soyadı değişikliği dava süreci, soyadı değişikliği talebine ilişkin dilekçenin mahkemeye sunulması ve gerekli harçların vezneye yatırılması ile başlatılır. Bu sürecin ardından yapılan ön inceleme ile duruşma gününe karar verilir ve bu husus davacıya veya avukatına tebliğ edilir.

Mahkeme tarafından belirlenen duruşma gününde, soyadının değişmesini isteyen kişi davacı olarak mahkemede hazır bulunur. Davalı taraf olarak belirlenen nüfus müdürlüğünü temsilen, nüfus müdürü yahut görevlendireceği bir nüfus memuru da duruşmada hazır bulunur.

Yapılacak duruşmada, soyadının değişmesi talebine gerekçe oluşturacak haklı sebeplerin çeşitli deliller ile ortaya konulması gerekir. İleri sürülen deliller ve gerekçeler doğrultusunda, değişiklik talebinin yerinde olup olmadığı mahkeme tarafından değerlendirilir. 

Davanın olumlu sonuçlanması halinde, soyadı değiştirilir. Bu aşamadan sonra, soyadın değişimine ilişkin karar öncelikle yayınlanması için Basın İlan Kurumuna ve sonrasında sicile kaydedilmesi için Nüfus Müdürlüğüne mahkeme tarafından gönderilir.

Soyadı Değiştirme Davasında Haklı Neden ve İspatı

Soyadı değişikliği davasında haklı neden ve ispatı, dikkat edilmesi gereken hususların başında gelir. Soyad, bireyin kişiliğine ilişkin en önemli verilerden biridir. Bu itibarla, soyad gibi önemli kişisel verilerin değiştirilmesi için haklı nedenin varlığı aranır. Haklı nedenler ise sınırlı sayıda belirlenmemiş olup olaya göre değerlendirilir.

Soyadı değişikliği davasında, çeşitli ispat metotları kullanılarak haklı nedenin ispatı sağlanabilir. İspat bakımından en sık başvurulan delil, tanık beyanıdır. Kişinin soyadının sosyal hayatı bakımından ne gibi zorluklar çıkardığı, çevresindeki tanıklar yoluyla ispat edilebilir.

Soyadın Gülünç ve Alay Konusu Olması Nedeniyle Soyadı Değiştirme

İçişleri Bakanlığı tarafında konu hakkında yayımlanan bir genelgede, soyadı kanununa aykırılık taşıyan kelimeler örneklendirilmiştir. Bu itibarla; hakaret olarak algılanan kelimeler, hayvan türleri yahut aşağılayıcı sözler, gülünç ve alay konusu olarak değerlendirilebilir.

Yargıtay’a göre de, “Boşgezen”, “Danayiyen” “Oturakçı” soyadları gülünç kabul edilmiş ve değiştirilmesi talebi yerinde görülmüştür. (Y.18. H.D., 2011/8762 E. , 2011/12276 K.), (Y. 17. H.D. 2013/16007 E. , 2013/13739 K.)

Telaffuzun Zor Olması Nedeniyle Soyadı Değiştirme

Telaffuzu zor olan soyadları, soyadının değiştirilmesi davası açısından haklı neden olarak kabul edilebilir. Aynı şekilde, kullanılan soyadın normalden uzun olması ve bu sebeple kullanımının zor olması da haklı neden olarak kabul edilmektedir.

Konu hakkında verilmiş bir Yargıtay kararında, kişinin soyadının telaffuzunun zor olması ve halk arasında kullanılamaması sebebiyle değiştirilmesine karar verilmiştir. (Yargıtay 18. Hukuk Dairesi, 2014/15286 E., 2015/4508 K.)

Soyadının Benimsenmemesi Nedeniyle Soyadı Değiştirme

Soyadın, kişiliğin önemli unsurlarından olması sebebiyle benimsenmesi ve özümsenerek kullanılması oldukça önemlidir. Bu itibarla; soyadın benimsenmemesi, kişilikle özdeşleşmemesi gibi durumlar, soyadın değiştirilmesi davasında haklı neden olarak kabul edilebilir.

Bunun yanında, mevcut adın yahut soyadın kişinin çevresi tarafından benimsenmemesi ve kişinin farklı bir soyisim ile çağrılması da haklı neden kabul edilmektedir. (Yargıtay 8. Hukuk Dairesi 2017/7900 E. , 2018/11597 K.)

Ailevi Nedenlerden Dolayı Soyadı Değiştirme

Ailevi nedenlerden dolayı soyadı değişikliği talebinde bulunmak mümkündür. Elbette bu durumda, ailevi nedenlerin soyadının değiştirilmesi hususunda haklı bir gerekçe oluşturması gerekir. Aynı soyadına sahip birçok akraba ile şiddetli geçimsizlik yaşanması ve bu durumun aile bağlarını tamamen koparması, soyadı değişikliği için haklı gerekçe olarak kabul edilebilir.

Uygulamada Bölge Adliye Mahkemesinin; esnaf olan, aynı soyadına sahip akrabalar ile şiddetli geçimsizlik yaşayan ve bu sebeple çevresinde bu soyadı ile bilinmek istemeyen davacının gerekçesini haklı bulduğu görülmektedir. (Gaziantep BAM, 1. HD., E. 2017/30 K. 2017/34 T. 11.1.2017)

Din Değiştirme Nedeniyle Soyadı Değiştirme

Din değiştirme nedeniyle soyadı değişikliği talebinde bulunmak mümkündür. Ancak bu durumda, din değiştirdikten sonra soyadının değiştirilmesinin hangi gerekçelerle haklı bir argüman oluşturduğu kanıtlanmalıdır.

Ayrıca, talep edilecek soyadının Türk dilinden alınması ve içerisinde yabancı ırk ve millet isimlerinin bulunmaması gerekir. (Y.H.G.K, 10/07/2013 T. 2013/18-122 E., 2013/1059 K.)

Vatandaşlık Değiştirme Nedeniyle Soyadı Değiştirme

Vatandaşlık değiştirme nedeniyle soyadı değiştirme isteminde bulunulabilir. Bu durumda, yeni soyadının yabancı ırk ve millet isimleri taşımaması ve soyadının Türk dilinden alınması gerekir. (Yargıtay 18. Hukuk Dairesi E. 2013/21051 K. 2014/2756 T. 20.02.2014)

Diğer Nedenler

Soyadı değiştirme davası bakımından haklı neden teşkil edebilecek birçok farklı durum daha söz konusu olabilir. Somut olayın koşullarına göre mahkeme, her olay bakımından ayrıca değerlendirme yapacaktır.

Kişinin kimlikte yazılan soyadı ile tanınmaması ve bu durumun hayatın akışında karmaşaya yol açması sebebiyle soyadı değişikliği yapıldığı görülmektedir. Aynı şekilde soyadının milli kültüre, adaba yahut benzeri değerlere uygun olmaması sebebiyle değiştirilmesi de mümkündür. Uygulamada, yaygın kullanılan soyadlarına benzer olan soyadlarının karıştırılması sebebiyle de soyad değişikliği yapıldığı görülmektedir.

Cinsiyet değişikliğinin yapılması, soyadın kişinin mesleği bakımından zorluk yaratması ve boşanma gibi durumlar da haklı neden olarak kabul edilmektedir.

Soyadı değiştirme davasında haklı gerekçeler, tanık beyanlarıyla ve diğer delillerle ispat edilmelidir. Aksi takdirde, mahkeme gerekçeleri haklı bulmayarak davayı reddedebilir. Bu noktada süreci doğru hukuki zeminde yürütebilmek adına, uzman aile hukuku avukatından destek almakta fayda vardır.

Soyadı Değiştirme Davasının Tarafları

Soyadı değişikliği davasının tarafları, soyadının değiştirilmesi talep eden kişi ve nüfus müdürlüğüdür. Mahkemeye sunulmak üzere hazırlanan dava dilekçesinde, davalı taraf olarak ilgili nüfus müdürlüğü gösterilir. 

Soyadı Değiştirme Davası Görevli ve Yetkili Mahkeme

Soyadı değişikliği davasında görevli ve yetkili mahkeme, soyadını değiştirmek isteyen kişinin yerleşim yeri adresinin bulunduğu yerdeki asliye hukuk mahkemeleridir. Yerleşim yerinin bulunduğu yer, kişinin fiilen yaşadığı yer değil nüfus sistemine kayıtlı adresidir.

Bu husus, 5490 sayılı Nüfus Hizmetleri Kanunu m.36/1 hükmünde şu şekilde düzenlenmektedir:

“Nüfus kayıtlarına ilişkin düzeltme davaları…yerleşim yeri adresinin bulunduğu yerdeki görevli asliye hukuk mahkemesinde açılır”

Kararın Kesinleşmesi ve Gazete İlanı

Soyadı değiştirme davasında olumlu yönde verilen kararın kesinleşmesinin ardından, bu değişiklik mahkeme tarafından Basın İlan Kurumuna gönderilip gazetede yayınlanır. Bu aşamadan sonra ise konuya ilişkin karar, mahkeme tarafından nüfus müdürlüğüne gönderilir. Son olarak nüfus müdürlüğü tarafından, nüfus kütüğünde yer alan bilgiler resmi olarak değiştirilir.

Soyadı Değiştirme Davasında İstinaf ve Yargıtay Süreci

Soyadı değişikliği davasında istinaf yoluna başvuru imkanı bulunmaktadır. Asliye hukuk mahkemesinde, konu hakkında verilen kararın tebliğinden itibaren 2 hafta içinde istinaf yoluna başvurulabilir. İstinaf yoluna başvuru, dilekçenin kararı veren asliye hukuk mahkemesine sunulması ile yapılır. 

İstinaf incelemesi, bölge adliye mahkemelerinde görülür. Bu konuda temyiz yolu kapalıdır. Diğer bir ifade ile bölge adliye mahkemesi tarafından yapılan istinaf incelemesi sonucu verilen karar kesindir. Bu karar, temyiz için Yargıtaya götürülemez.

Soyadı Değiştirme Davası Ne Kadar Sürer?

Soyadı değişikliği davası yaklaşık 6 ay sürer.

Fakat davada ileri sürülen gerekçelerin ispat kolaylığı, sürecin hatasız biçimde yürütülüp yürütülmediği ve mahkemelerin yoğunluğu gibi çeşitli etmenlere bağlı olarak süre değişkenlik gösterebilir. Uygulamada, gerekçelerin tanık beyanlarıyla ve diğer delillerle ispat edilmesi ve sürecin hukuki hata yapmadan yürütülmesi halinde tek celsede sonuç alındığı görülmektedir.

Soyadı Değişikliği Halinde Eş ve Çocukların Durumu

Soyadı değişikliği davası sonucunda soyadını değiştiren erkek kişinin eşinin ve ergin olmayan çocuklarının da soyadı değişir. Ergin çocuklar için soyadı değişikliği davasının ayrıca açılması gerekir. Soyadı değişikliği yapan kişinin kadın olması halinde ise ergin olmayan evlilik dışı çocuklarının soyadı da kendiliğinden değiştirilir.

Soyadı Değişikliği Sonrası Yapılacak İşlemler

Soyadı değişikliği sonrası yapılacak işlemler, yetkili makam tarafından yapılacak işlemler ve soyadı değiştirilen kişi tarafından yapılacak işlemler olarak ikiye ayrılır. Mahkeme tarafından soyadının değiştirilmesine ilişkin karar verilmesinin ardından bu değişiklik gazetede yayımlanır. Bu aşamadan sonra, karar nüfus müdürlüklerine mahkeme tarafından bildirilir. Yapılan bildirim sonucunda, nüfus kütüğünde yer alan bilgiler değiştirilir. 

Nüfus kütüğünde yer alan bilgilerin değiştirilmesinin ardından; eski TC kimlik kartı, pasaport, ehliyet gibi tüm resmi belgelerin de ayrıca değiştirilmesi gerekir. Bu belgeler, nüfus müdürlüklerine yapılan başvuru ve gerekli belgelerin ibrazı ile mümkün olmaktadır.

Soyadı Değiştirme Davası Avukat Vekaletnamesi

Soyadı değişikliği davası avukat vekaletnamesi, konu hakkında özel olarak düzenlenmiş özel yetkili vekaletname olmak zorundadır. Soyad, kişiliğe ilişkin haklardan olduğundan bu bilginin değiştirilmesine ilişkin davalar, genel vekalet ile açılamazr. Oluşturulan vekalette, avukatın soyadı değiştirme davası açmaya yetkili olduğuna dair ibare yer almalıdır.

Avukatsız Soyisim Değiştirme Davası

Avukatsız soyisim değiştirme davasının açılması mümkündür. Dava dilekçesinin mahkemeye sunulması ve gerekli harçların yatırılması halinde dava açılmış sayılır.

Ancak avukatsız soyisim değiştirme davasının açılması halinde, soyadının değiştirilmesine gerekçe oluşturan sebeplerin usulüne uygun şekilde ortaya konulmasına dikkat edilmelidir. Bu hususun gözetilmemesi, açılan davaların reddi sonucunu doğurabileceğinden son derece titiz davranılmalıdır. 

Soyadı Değiştirme Davası Dilekçesi Örneği

Soyadı değiştirme davası dilekçesi örneği hazırlanırken haklı gerekçelerin ve bunlara ilişkin delillerin dilekçede yer bulması önem arz eder. Ayrıca dilekçede bulunması gereken zorunlu unsurlar da gözetilmelidir. Bu noktada, “soyadı değiştirme davası dilekçe örneği” yazımızda örnek dilekçe taslakları ve bilinmesi gereken diğer ayrıntılar bulunmaktadır.

Sonuç

Soyadı değiştirme davasında değişiklik talebi ileri sürülürken bunun dayandırıldığı gerekçelerin doğru hukuki zeminde ileri sürülmesi gerekir. Gerekçe olarak ileri sürülen durumların ispatı da ayrıca önem arz eder. Bu noktada bir sorun yaşamamak adına, süreci uzman aile hukuku avukatıyla yürütmekte yarar vardır.