Oturma İzni İptali

Oturma izninin iptaline neden olan durumlar, oturma izni türleri bakımından farklılık gösterir. İptal kararının kişiye tebliğ edilmesiyle birlikte, iptal sebebine göre hangi adımların atılması gerektiği gündeme gelecektir.

Oturma İzni İptali Sebepleri

Oturma izni iptali, Türkiye’de oturma hakkı kazanmış yabancıların gerekli şartları kaybetmesi veya sonradan farklı durumların gelişmesi halinde ortaya çıkar. İkamet izni türlerine göre, iptal sebepleri değişebilmektedir.

İkamet iznini kazanan yabancı, kendisine ikamet izni verildikten sonraki 6 ay içinde Türkiye’ye giriş yapmazsa kişinin izni geçerliliğini kaybedecektir. İlgili konu, YUKK m. 19/1 hükmünde şöyle düzenlenmiştir:

“…ikamet izni, altı ay içinde kullanılmaya başlanmadığında geçerliliğini kaybeder.”

Bu durum dışında, yabancının başvuru aşamasında taşıdığı şartlar ortadan kalkarsa veya kişi ikamet iznini kazandıktan sonra hukuka aykırı birtakım faaliyetler gerçekleştirirse ikamet izni iptal edilecektir. Bu çerçevede gündeme gelen genel ve özel iptal sebepleri, yazının devamında izah edilmiştir.

DİKKAT: İkamet izni iptal edilen yabancı, 10 gün içerisinde Türkiye’yi terk etmediği takdirde kişi hakkında “sınır dışı etme kararı” alınacaktır. Dolayısıyla, sürecin dikkatli biçimde yürütülmesi gerekmektedir. 

Oturma İzni İptaline Neden Olan Genel Şartlar

Oturma izni iptaline neden olan genel şartlar ortaya çıktığı takdirde, nerdeyse tüm ikamet izni türleri bakımından iznin iptal edilmesine neden olur. Bu durumlar, aşağıda listelenmiştir.

• İkamet izni sahibinin pasaportu, pasaport yerine geçen belgesi, vizesi veya ikamet ya da çalışma izni olmaması veya bu belgelerin/izinlerin hileli yollarla edinildiğinin yahut sahte olduğunun anlaşılması,
• İkamet izni sahibinin, ikamet izni süresinin bitiminden itibaren en az 60 gün süreli pasaport veya pasaport yerine geçen belgesinin olmaması,
• İkamet izni sahibinin Türkiye’ye girişi veya Türkiye’den geçişi yasaklanmış olan kişilerden olması,
• İkamet izni sahibinin, kamu düzeni ve güvenliği açısından sakıncalı görülmesi,
• İkamet izni sahibinin, kamu sağlığını tehlikeye sokacak nitelikteki hastalıklardan birini taşıyor olması,
• İkamet izni sahibi yabancının; Türkiye’nin taraf olduğu uluslararası anlaşmalar uyarınca, suçluların geri verilmesine esas olan suçlardan sanık veya hükümlü olması,
• İkamet izni sahibinin, Türkiye’de kalacağı süre boyunca geçerli olacak sağlık sigortası bulunmaması,
• İkamet izni sahibi yabancının; Türkiye’ye giriş, Türkiye’den geçiş veya Türkiye’de kalış amacını haklı kılan gerekçelerin ortadan kalkması,
• İkamet izni sahibinin, Türkiye’de kalacağı süre boyunca yeterli olacak düzeyde ve düzenli maddi imkana sahip olmadığının anlaşılması,
• İkamet izni sahibi yabancının, vize ihlalinden veya önceki alacaklardan doğan yahut mevcut durumda takip edilen borç ve cezaları ödemeyi kabul etmemesi,
• İkamet izni sahibinin, tutuklu veya hükümlü olarak cezaevinde veya geri gönderme merkezinde bulunuyor olması,
• İlgili ikamet izni bakımından başvuru aşamasında aranan ve o süreçte sağlanmış olan zorunlu bir şartın sonradan ortadan kalkmış olması ve bunun tespit edilmesi halinde, oturma izni iptali söz konusu olacaktır.

Yukarıda belirtilen durumların başvuru aşamasında bulunması halinde, oturma izni talebi reddedilir. Başvuru sürecinde mevcut olmayıp sonradan ortaya çıkması halinde ise oturma izni iptali söz konusu olur. 

Yukarıda sıralanan iptal nedenleri; uzun dönem ikamet izni, insani ikamet izni ve insan ticareti ikamet izni bakımından söz konusu değildir. Bu ikamet izinlerinin kendilerine mahsus iptal nedenleri mevcuttur ve bunlara yazının devamında değinilmiştir.

Kısa Dönem Oturma İzni İptali Sebepleri

Kısa dönem oturma izni iptali sebepleri, YUKK ve ilgili Yönetmelik kapsamında düzenlenmiştir. Buna göre; kısa dönem ikamet izninin iptaline neden olan durumlar, aşağıda listelenmiştir.

• Kısa dönem ikamet izni için gerekli şartlardan birinin veya birkaçının yerine getirilmemesi veya sonrada ortadan kalkması,
• İkamet izninin veriliş amacı dışında kullanıldığının belirlenmesi, 
• Kişi hakkında geçerli sınır dışı etme veya Türkiye’ye giriş yasağı kararı bulunması,
• Zorunlu kamu hizmeti, görev, eğitim veya sağlık nedenleri haricinde son 1 yıl içinde toplam 120 günden fazla süreyle yurt dışında kalınması halinde ikamet izni iptal edilecektir.

Kısa dönem ikamet izninin nasıl alındığı, izin şartlarının neler olduğu, bu izne başvurmak için hangi bilgi ve belgelerin hazırlanması gerektiği, izne kimlerin başvurabildiği ve iptal nedenlerinin neler olduğu hakkında daha ayrıntılı bilgiler; “kısa dönem ikamet izni” yazımızda bulunmaktadır.

Aile Oturma İzni İptali Sebepleri

Aile ikamet izni; Kanun ve Yönetmelik çerçevesinde belirtilen bazı durumların varlığı halinde iptal edilecektir. YUKK m. 36 ve 37 düzenlemelerine göre aile ikamet izninin iptaline neden olan durumlar, aşağıda liste halinde belirtilmiştir. Bu sebeplerden en az biri gerçekleştiği takdirde, yabancının aile ikamet izni iptal edilecektir.

• Aile ikamet izni alınması için aranan şartların mevcut olmaması veya sonradan ortadan kalkması,
• Aile ikamet izni şartları ortadan kalktıktan sonra, yabancıya kısa dönem ikamet izni verilmemesi,
• İkamet izni sahibi yabancı hakkında, geçerli sınır dışı etme veya Türkiye’ye giriş yasağı kararı bulunması,
• Aile ikamet izninin, veriliş amacı dışında kullanıldığının belirlenmesi,
• Zorunlu kamu hizmeti, görev, eğitim veya sağlık nedenleri haricinde son 1 yıl içerisinde toplam 180 günden fazla süreyle yurt dışında kalınması,
• Evliliğin ikamet iznini elde etmek amacıyla yapıldığının tespit edilmesi durumlarında, aile ikamet izni iptal edilir.

Aile ikamet izninin ne olduğu, bu izinden kimlerin yararlanabildiği, destekleyici ve başvurucuda aranan şartların neler olduğu, başvuru için hangi bilgi ve belgelerin hazırlanması gerektiği gibi hususlar ve iznin iptal süreci hakkında ayrıntılı bilgi; “aile ikamet izni” yazımızda bulunmaktadır.

Öğrenci Oturma İzni İptali Sebepleri

Öğrenci oturma izni iptali YUKK m. 40 çerçevesinde belirlenen aşağıdaki sebeplerden ötürü söz konusu olabilir.

• Öğrenci ikamet izni için gerekli şartların mevcut olmaması ya da sonradan ortadan kalkması,
• İkamet izni sahibi öğrenci hakkında, geçerli sınır dışı etme kararı veya Türkiye’ye giriş yasağının bulunması,
• Öğrenci ikamet izninin veriliş amacı dışında kullanıldığının belirlenmesi,
• Öğrenimin sürdürülemeyeceğine dair kanıtların ortaya çıkması durumlarında öğrenci oturma izni iptali gündeme gelir.

Öğrenci ikamet izninin şartlarının neler olduğu, bu izni kimlerin alabileceği, başvuru için gerekli bilgi ve belgelerin nelerden oluştuğu ve öğrenci ikamet izninin hangi gerekçelerle iptal edilebildiği hakkında daha ayrıntılı bilgiler, “öğrenci ikamet izni” yazımızda yer almaktadır.

Uzun Dönem Oturma İzni İptali Sebepleri

Türkiye’de kesintisiz en az 8 yıl ikamet izniyle kalmış olan ya da İçişleri Bakanlığının belirlediği şartlara uyan yabancılara, Bakanlığın onayıyla valilikler tarafından uzun dönem ikamet izni verilir. YUKK m. 45 kapsamında düzenlenen ve uzun dönem ikamet izninin iptaline neden olan durumlar ise aşağıda listelenmiştir.

• Uzun dönem ikamet izni sahibinin, kamu düzeni veya kamu güvenliği açısından ciddi tehdit oluşturması,
• Uzun dönem ikamet iznine başvuru sürecinde sağlanmış olan şartların sonradan ortadan kalkması,
• Uzun dönem ikamet izni sahibi yabancının sağlık, eğitim ve ülkesindeki zorunlu kamu hizmeti dışında bir nedenle, kesintisiz 1 yıldan fazla süreyle Türkiye dışında bulunması durumunda ikamet izni iptal edilecektir.

DİKKAT: Eğer kişinin uzun dönem ikamet izni kamu düzeni veya kamu güvenliği bakımından ciddi tehdit oluşturduğu için iptal edilmişse bu kimse artık diğer ikamet izin türleri için de başvuruda bulunamaz. Uzun dönem ikamet iznini kimlerin alabildiği, başvuru şartlarının neler olduğu, bu iznin hangi gerekçelerle iptal edilebildiği gibi konular hakkında ayrıntılı bilgi; “uzun dönem ikamet izni” yazımızda bulunmaktadır.

İnsani Oturma İzni İptali Sebepleri

İnsani ikamet izni, insani nedenlerle verilen istisnai bir ikamet izin türüdür. Bu ikamet izninin verilmesini zorunlu kılan şartların ortadan kalkıp kalkmadığı, il göç idareleri tarafından düzenli olarak kontrol edilmektedir. Bu şartların ortadan kalkması halinde ise yabancıya verilen insani ikamet izninin iptali gündeme gelmektedir.

İnsani ikamet izninin kime hangi şartlarla verileceği, izin ve iptal süreçlerinin nasıl işlediği hakkında ayrıntılı bilgiler; “insani ikamet izni” yazımızda bulunmaktadır.

İnsan Ticareti Mağduru Oturma İzni İptali Sebepleri

İnsan ticareti mağduru olduğu veya olabileceği yönünde kuvvetli şüphe duyulan yabancılara, yaşadıklarının etkisinden kurtulabilmeleri ve yetkililerle işbirliği yapıp yapmayacaklarına karar verebilmeleri amacıyla, valiliklerce 30 gün süreli ikamet izni verilebilir. Bu ikamet türüne, insan ticareti mağduru ikamet izni denilmektedir.

YUKK m. 49 ile Yönetmelik m. 46 kapsamında düzenlenen ve aşağıda sıralanan nedenlerden birinin gerçekleşmesi durumunda, insan ticareti mağduru ikamet izninin iptali söz konusu olacaktır.

• İnsan ticareti mağduru olan yabancı kişinin, kendi girişimleri sonucu suçun failleriyle yeniden bağ kurduğunun belirlenmesi,
• İnsan ticareti mağduru ikamet izni sahibinin, aslında insan ticareti mağduru olmadığının ortaya çıkması ve bunun tespit edilmesi, 
• İnsan ticareti mağduru yabancının, ikamet izninin getirdiği yükümlülüklere aykırı davranışlar sergilemesi durumlarında insan ticareti mağduru oturma izni iptali söz konusu olacaktır.

Oturma İzni İptali Halinde Ne Olur?

İkamet izni iptal edilmiş olan kişiler için nasıl bir süreç işleyeceği, YUKK ve Yönetmelik hükümlerinde belirtilmiştir. YUKK m. 54/1-f hükmüne göre, ikamet izni iptal edilenler için sınır dışı etme kararı alınacaktır. Fakat ikamet izni iptal edilmiş olan kişi 10 gün içinde çıkış yapmak üzere kendiliğinden sınır kapısına gidecek olursa bu kişi hakkında sınır dışı etme kararı alınamayacaktır.

Yabancı kimsenin, oturma izni iptali halinde itiraz ve iptal davası gibi süreçleri işletmesi halinde ise süreç tamamlanana kadar ülkede bulunma imkanı söz konusu olur. Bunlara ilişkin detaylar, yazının devamında belirtilmiştir.

İkamet İzni İptal Edilen Kişi Başka Tür İkamet İzni Alabilir Mi?

Evet. İkamet izni iptal edilen kişi başka tür ikamet izni alabilir. Fakat mevcut ikamet izninin iptaline neden olan durum, başvurulacak yeni ikamet izni bakımından da engel teşkil etmemelidir. Aynı şekilde, başvurulacak yeni ikamet izni için aranan özel birtakım şartlar mevcutsa bunlar da mutlaka sağlanmalıdır.

YUKK bünyesinde düzenlenmiş olan bütün ikamet izni çeşitlerine ve her biri için aranan koşullara, “ikamet izni” yazımızda yer verilmiştir.

Oturma İzni İptal Edilenler Ne Yapmalı?

Oturma izni iptal edilenler, iptal kararının tebliğ edildiği günü izleyen 60 gün içinde kararı veren idareye itirazda bulunmalı veya idare mahkemesinde iptal davası açmalıdır. Bu süreçlerden biri işletilmediği ve 10 gün içinde ülkeden çıkış yapılmadığı takdirde, kişi hakkında sınır dışı etme kararı alınacaktır.

İkamet İzninin İptaline İtiraz

Oturma izni iptali söz konusu olduğu takdirde, bu karara karşı idari makama itiraz edilebilir ya da direkt idare mahkemesinde kararın iptali için dava açılabilir. Bu hukuki imkanların kullanılması için ise iptal kararının tebliğini izleyen günden itibaren 60 günlük süre bulunmaktadır.

İkamet izni iptal edilen yabancı, 60 günlük zaman zarfında iptal kararına karşı Göç İdaresi Başkanlığına itirazda bulunabilir. Bu durumda, 60 günlük itiraz ve dava süresi duracaktır. İtirazı inceleyen idare, yabancının durumunu değerlendirecek ve bir karar verecektir. Eğer 30 gün boyunca yabancıya herhangi bir dönüş yapılmayacak olursa itiraz reddedilmiş sayılır.

İdari makama itirazda bulunan ve itirazı reddedilmiş olan yabancının 60 günlük dava süresi, kararın kendisine tebliğini izleyen günden itibaren kaldığı yerden işlemeye devam edecektir. Kalan sürede, idare mahkemesinde dava açma imkanı olacaktır. Bu davada, oturma izni iptalinin hukuka aykırı olduğu iddia edilecektir.

Oturma izni iptali durumunda, atılacak adımların tespit edilmesi ve süreler ile diğer usul işlemlerine uyulması gerekir. Aksi takdirde, yabancının sınır dışı edilmesi söz konusu olabilir. Dolayısıyla, sürecin yabancılar avukatıyla yürütülmesinde yarar vardır.

Oturma İzni İptaline Karşı İptal Davası

Oturma izni iptaline karşı iptal davası, idari makama itiraz edilmeksizin doğrudan açılabilir. Bununla birlikte, idari makama yapılan itirazın reddedilmesinden sonra kalan dava açma süresi içinde de iptal davası açılabilir.

İptal davasında görevli ve yetkili mahkeme, ikamet iznini iptal eden idari makamın bulunduğu yerdeki idare mahkemeleridir. Dava açma süresi ise ret kararının tebliğini izleyen günden itibaren 60 gündür. Önce idareye itirazda bulunulması halinde dava açma süresinin duracağı, yukarıda belirtilmiştir.

İptal davasında, oturma izni iptalinin hukuka aykırı olduğu somut delillerle ileri sürülmelidir. Bu doğrultuda, dilekçenin doğru ve gerekçeli biçimde yazılması hususu oldukça önem taşımaktadır. Ayrıca davanın, yürütmenin durdurulması talepli açılması gerekecektir.

İdare mahkemesinde, davacı yabancının talebi yerinde görülmezse dava reddedilir. Bu durumda, kararı istinafa götürmek gerekecektir. Bunun için, kararın tebliğinden itibaren 30 gün içinde kararı veren mahkemeye istinaf dilekçesi sunulmalıdır. Dosyayı inceleyecek olan istinaf mercii ise bölge idare mahkemesidir. Bölge idare mahkemelerinin vereceği karara karşı temyiz yoluna başvurulamaz.

İptal Davasında Yürütmenin Durdurulması

İptal davasında yürütmenin durdurulması, ikamet izni iptal edilen yabancılar için ciddi önem arz eden bir konudur. Çünkü ikamet izni iptal edilen yabancı, normal şartlarda ret kararının tebliğinden itibaren 10 gün içerisinde Türkiye’yi terk etmelidir. Aksi takdirde sınır dışı edilir.

Fakat bu süreçte iptal davası açılacak olursa ve bu dava açılırken yürütmenin durdurulması talep edilecek olursa bunun kabulü halinde yabancı kişi, dava sonuçlanıncaya kadar Türkiye’de kalmaya devam edecektir.

DİKKAT: İdare mahkemesinde dava açılması, tek başına dava konusu işlemin yürütülmesini durdurmaz. Yürütmenin durdurulması, dava dilekçesinde mahkemeden talep edilmelidir. İdare mahkemeleri, durumu değerlendirerek yürütmenin durdurulmasına karar verebilir.

Oturma İzni İptali Sonrasında Yeniden Başvuru

İkamet izni iptal edilen yabancı, 6 ay içerisinde yeniden başvuru yapacaksa mutlaka farklı bir gerekçe ileri sürerek başvuruda bulunmalıdır. Bu süre zarfında, aynı gerekçelerle tekrar başvuruda bulunmak mümkün değildir. 6 aylık süre dolduktan sonra ise gerek aynı gerekçelerle gerekse farklı gerekçelerle yeniden başvuruda bulunmak mümkündür.

Bu durum, ilgili Yönetmeliğin m. 21/10 hükmünde şöyle düzenlenmiştir:

“İkamet izni başvurusu reddedilenler ile ikamet izni iptal edilenler, altı ay içinde yeniden ikamet izni başvurusu yaptıklarında yeni bir ikamet izni talep gerekçesi sunmaları istenir.”

İkamet iznini iptali sonrasında yeniden başvuru süreciyle ilgili önemli birtakım istisnalar bulunmaktadır. Aşağıda listelenen hallerde, ikamet izni iptal edilmiş olan yabancının farklı bir gerekçe gösterme zorunluluğu olmadan yeniden ikamet izni başvurusunda bulunma imkanı olacaktır.

• Kesintisiz şekilde 1 yıldan fazla süre boyunca yurt dışında kalmaları nedeniyle uzun dönem ikamet izinleri iptal edilenler,
• Son 1 yıl içinde toplam 180 günden fazla yurt dışında kalmaları nedeniyle aile ikamet izinleri iptal edilenler,
• Son 1 yıl içinde toplam 120 günden fazla yurt dışında kalmaları nedeniyle kısa dönem ikamet izinleri iptal edilenler.

Bunlar içinden Türkiye’de bulunanlar; iptal kararının kendilerine tebliğinden itibaren 10 gün içinde ikamet izni başvurusunda bulunursa tek giriş vize harcı ve ikamet izninin iptal edildiği tarihten müracaat tarihine kadar geçirilen sürenin ikamet izni harcı, bir kat fazlasıyla kendilerinden tahsil edilecektir. Yurt dışında geçirilen süreler ise bu sürenin hesabında göz önünde bulundurulmayacaktır.

Sonuç

Oturma izni iptaline karşı yabancıların başvurabileceği hukuki yolların, kendine has özellikleri bulunmaktadır. Bu imkanlara başvururken usul boyutuna ve özellikle sürelere dikkat edilmelidir. Aksi durumda, yabancının iptal davası reddedilir ve kişi hakkında sınır dışı kararı verilir. Bu nedenle, ikamet izninin iptaline karşı itiraz ve iptal davası sürecinde yabancılar avukatına danışılması faydalı olacaktır.