Mobbing Nedir? Mobbing Davaları

Mobbing Nedir?

Mobbing nedir sorusunun cevabı, bir kişiye karşı ahlaka aykırı olarak haksız şekilde psikolojik baskı kurulması olarak verilebilir. Kelime anlamı olarak haksız baskı uygulamayı ifade eder. Bu kavram işçi – işveren ilişkisi için de kullanılmaktadır. Genel olarak işverenin işçisine karşı, iş kanununa ve iş sözleşmesine aykırı olarak haksız şekilde psikolojik baskı uygulayarak onu bir şey yapmaya veya yapmamaya zorlaması “mobbing uygulaması” olarak ifade edilir.

Mobbing uygulaması, çokça karşılaşılan bir durumdur. İşçi hakları kapsamında ağır bir ihlaldir. Mobbing davası işveren bakımından ağır sonuçlara yol açabilir. Mobbing yapmak bu kapsamda tazminat ödenmesini gerektirir. Bununla beraber işçi diğer tazminat ve ödenmeyen haklarını elde edebilecektir. İş mahkemesi birçok davada olduğu gibi burada da kağıt üzerindeki imzalara değil gerçekteki duruma göre hüküm tesis edecektir.

Bu fiiller çoğunlukla işçiyi istifaya zorlamak şeklinde görünür. Aşağıda bu konunun önemli noktalarını anlattık. Konunun hukuk tekniği bakımından önemli ayrıntıları taşıyor olması dolayısıyla yazımızın sırasına göre ve tamamının okunmasında yarar vardır.

Mobbing Türleri

Mobbing türleri çok çeşitli olabilir. İşveren yahut işveren vekili (yönetici, müdür, sorumlu vb.) işçiye karşı;

• Sürekli bir güvensizlik göstererek rahatsız edici şekilde sorgulayabilir
• Mesleki olarak yaptığı işlerle ilgili psikolojik baskı yapacak şekilde yeterliliğini sorgulayabilir
• Verilen işi yetiştirememesi için olması gerekenden daha ağır yükler yükleyebilir
• Sindirme politikası ile işçiyi yok saymaya çalışabilir
• Küçük hataları çok büyükmüş gibi gösterip küçük düşürücü tavırlar takınabilir
• Mevcut konumundan aşağıya düşürerek bezdirebilir
• Ve en önemlisi bütün bunların amacı olan işçinin istifası için baskı kurmayı doğrudan yapabilir.

Bütün bu politikalar sonucunda kişi istifa etme psikolojisine girer. İşçinin bu havaya girmesine neden olan işveren, işçinin kendiliğinden istifa etmesini sağlamış olur. Bunlar uygulamanın görünen şekilleridir. Bunların haricinde bir tavır ile de işveren mobbing uygulayabilir. Yani mobbing uygulaması bu saydıklarımızla sınırlı değildir.

Mobbing Suç mudur?

Mobbing kavramı gerek İş Kanunu gerekse Türk Ceza Kanunu düzenlemelerinde direkt olarak geçmemektedir. Ancak bu davranışlar sırasında TCK bakımından tipik birçok suç fiili işlenmektedir. Uygulamada da bu suçlar bakımından suç soruşturması ve kovuşturması işletilebilmektedir. Bu nedenle mobbing adı altında bir suç düzenlemesine ihtiyaç görülmemektedir.

Türk Ceza Kanunu bakımından şu suç fiilleri genellikle görülmektedir:

• TCK 105 cinsel taciz suçu. Bu fiilin işyerinde işçiye karşı yapılıyor olması cezayı artırıcı etkiye sahiptir.
• TCK 109 kişiyi özgürlüğünden yoksun bırakma suçu. Burada da işçiye karşı bir yere gitmek veya bir yerde bulunma hakkı hukuka – sözleşmeye aykırı olarak elinden alınmaktadır.
• TCK 122. maddesinde kişilere yapılan ayrımcılık suç olarak düzenlenmiştir.
• TCK 94. maddesi uyarınca kişiye insan onuruyla bağdaşmayacak şekilde ruhsal veya diğer türlü gerçekleştirilen baskılar suç olarak düzenlenmiştir. Burada da mobbing ile doğrudan bağlantılı bir düzenleme söz konusudur. Cezası ve diğer sonuçları bakımından işveren için oldukça ağırdır.
• TCK kapsamında düzenlenen intihara yönlendirme, huzur ve sükunu bozma, hakaret, cebir, tehdit ve iftira suçları da kimi zaman mobbing uygulaması bakımından tipik özellik göstermektedir.

Bu saydıklarımız da gene sınırlı değildir. İşyerinde işveren dışındaki kişiler tarafından da uygulanması söz konusu olabilir. İşverenin, işyerinde gerçekleşen mobbinge karşı sessiz kalması bile TCK anlamında ceza sorumluluğu doğurabilir. Kendisine mobbing uygulanan kişi söz konusu fiillerinin ceza sorumluluğu doğurup doğurmadığı ile ilgili olarak bir avukat yardımı almalıdır.

İşçisine psikolojik baskıda bulunan işveren genellikle bunları suç fiili teşkil etmeyecek şekilde gerçekleştirmeye çalışır. İş sözleşmesi kapsamında yaptığı fiilleri hukuka uygun görür. Ancak deneyim sahibi bir iş mahkemesi avukatı burada gerçekleştiren suçların tespiti ve gerekli cezai sürecin başlatılması noktasında önemli bir işlev görür.

Mobbing Davası

Mobbing davaları farklı hukuki yararları konu edinebilir. Mobbing tazminatı bunların en yaygınıdır. Bu durum manevi tazminat sonucunu doğurabilen bir uygulamadır. Bu davanın hukuki konusu genellikle istifa eden işçinin hakları kapsamında değerlendirilir.

Mobbing Davası Nasıl Açılır?

Mobbing davası nasıl açılır sorusu uygulamada önemli bir yere sahiptir. Mobbing davası açılmadan önce hukuki sürecin nasıl işlediğine dair deneyim sahibi bir iş mahkemesi avukatına danışılmalı yahut vekalet verilerek hukuki süreç avukat tarafından takip edilmelidir.

Dava için hazırlanacak dilekçe büyük önem arz eder. Burada davacı ve davalıya ilişkin HMK anlamında dilekçede bulunması gereken bilgiler eklenmelidir. Bunun yanında aşağıda ayrıntılarına değineceğimiz üzere ispat araçları en önemli husustur. İşçilerce aksi yönde bir algı edinilmiş olsa da mobbingin ispatı çoğu zaman mümkündür.

Mobbing şikayet süresi içerisinde ve yetkili – görevli mahkemede açılmalıdır. Davacının seçimi de bu kapsamda doğru şekilde belirlenmelidir. Bu belirlemeler basit ayrıntılar gibi görünse de süreç bakımından sonuca en etkili şekilde götürecek stratejinin belirlenmesi bakımından önemlidir. Bunların ayrıntılarına aşağıda değindik.

Mobbing davaları için önemli bir husus  husumetin kime yöneltileceğidir. Bu davada davalı kişi işverendir.

Mobbing Nasıl İspatlanır?

ÖNEMLİ!: Türk hukuk düzenlemeleri içerisinde mobbing direkt olarak yer almadığı için mobbing nasıl ispatlanır sorusuna yönelik getirilmiş kurallar söz konusu değildir. Burada iş mahkemelerinde geçerli olan ispat kuralları uygulanır. Yani hukuka uygun her türlü ispat aracı yargılamada ilgili delil olabilir. Burada en önemli delil tanık delilidir. Bunu ispat etmek isteyen kişi mutlaka birbirini doğrulayacak en az 2 tanık bulmalıdır.

Belirttiğimiz üzere mobbing nasıl ispatlanır sorusuna kanuni düzenlemelerde genel geçer bir yanıt bulmak zordur. Aşağıda mobbing uygulanan kişi ne yapmalı başlığı altında kişinin ispata yönelik olarak dava öncesi yapması gereken hazırlıklara ve toplaması gereken ispat araçlarına değindik.

Mobbing Uygulanan Kişi Ne Yapmalı?

ÖNEMLİ!: Mobbingin yargılamaya konu olabilmesi için süreklilik arz ediyor olması gerekir. Bu kısım oldukça önemlidir. Sistematiklik ve süreklilik içermeyen davranış psikolojik taciz olarak değerlendirilemez. Kendisine bu şekilde mobbing uygulanan kişi öncelikle işvereninin yahut işveren vekilinin bu haksız tutumlarını sürekli not etmelidir. Bu notlar elbette delil niteliği taşımaz ancak burada yer alan bilgiler yargılamanın seyrine önemli etkiler doğurabilir. Deneyimli bir avukatın titiz çalışması sonucu kişi lehine çevrilebilir.

Bununla beraber haksız psikolojik baskı niteliği taşıyan her türlü yazışma vb. yazılı unsurlar da toplanmalıdır. Bu bir mail olabileceği gibi panoya asılan bir liste bile olabilir. Kimi durumlarda işçinin adının yer almadığı bir liste bile haksızlık içeriyor olması durumunda mobbing davasında yarayışlı olabilir.

İşverenin mesai saatlerini aşan zamanlarda sürekli kişiyi telefonla araması, whatsapp mesajları, mail, sms vb. her türlü kayıt mobbing için yeterli sayılabilir. Kişiyi bu şekilde taciz ederek yıldırma politikası izleniyor olabilir. Bu tarz deliller de kayıt altında tutulmalı ve kesinlikle silinmemelidir. Sosyal medya paylaşımlarına yapılan yorumlar da aynı kapsamda değerlendirilebilir. Yine bu mecralardan gelen mesajlar da silinmemelidir.

İşyerinde kendisine mobbing uygulanan kişi yaşadıklarını iş arkadaşları ile paylaşmalı ve onların duruma tanık olmalarını sağlamalıdır. Bu sayede önemli bir ispat aracı elde edilmiş olur. Kişi hakkında tutulan haksız tutanaklar ve uyarılar da bu kapsamda önem taşır.

Kişinin çalışma koşullarında yapılan değişiklikler mobbing ispatında büyük önem taşır. Kişi bu değişikliklerin kayıtlarını tutmalı yahut bu duruma çalışan diğer kişilerin tanık olmasını sağlamalıdır. Kişinin iş tanımında yer alan işten başka bir işte çalıştırılması ve başka şubelere gönderilmesi buna örnek olarak gösterilebilir. Esasen bu durum başlı başına çalışma şartlarında esaslı değişikliğe girer ancak yine bu durum kişiyi istifa ettirme amacını güdüyorsa mobbing olarak da değerlendirilebilir. Burada işverenin görünüşteki niyeti önemlidir.

Fiziksel, cinsel vb. her türlü şiddet anında rapor edilmeli gerekli resmi kayıtlar hazırda tutulmalıdır. Ayrıca kişi burada yazılan neyi yaşamış olursa olsun kendisine yapılan haksız baskıyı sineye çekmemeli ve bu yazıda belirttiğimiz hukuki prosedürü işletmek için acele etmelidir.

Mobbing uygulanan kişine yapmalıdır sorusuna verilecek en önemli cevap ise sürecin başından itibaren bir avukatın hukuki yardımına başvurmak olacaktır. Bu sayede kişi işten istifa bile etmiş olsa mobbing sürecini iyi yönettiği için işten haksız olarak çıkarılmış gibi kıdem tazminatı ve ihbar tazminatına hak kazanacak, ayrıca ödenmeyen diğer hakları ile beraber maddi – manevi tazminat talebinde bulunabilecektir.

Mobbing Davası Açma Süresi

Mobbing davası açma süresiYargıtay kararlarına sıklıkla konu olmaktadır. Burada yerleşik olarak kabul edilen süreler mevcuttur. Mobbing davası açma süresiYargıtay kararlarında 2 yıl olarak yer almıştır. Buna göre 2 yılı aşan durumlar mobbing davasına konu edilemeyecektir. Bununla beraber bu dava halihazırda çalışıyorken de açılabilir. Ayrıca herhangi bir ispat aracı sunulmadan açılan dava süresi içinde açılmış olsa da reddolunacaktır. Bu nedenle yukarıda yer alan hazırlıkların yapılması önem taşır.

Bu davranışlar dolayısıyla işverene suç isnat edileceği zaman ayrı bir ceza davası açılır. Yukarıda da değindiğimiz üzere kişiye yapılan haksız baskı unsurlarının suç teşkil ettiği durumlarda şikayet ve ihbar süreleri söz konusu olur.

Burada süre hangi suç tipinin söz konusu olduğuna göre değişmektedir. Soruşturma ve kovuşturmaya konu olabilmesi şikayete bağlı olan suçlar bakımından genel olarak 6 aylık bir şikayet süresi söz konusudur. Takip edilebilmesi için herhangi bir şikayet aranmayan suçlar için (ki genellikle suçların çoğu bu şekildedir) ihbar söz konusu olur. İhbar ise bir süreye tabi değildir.

Mobbing Davasında Görevli ve Yetkili Mahkeme

Mobbing davalarında görevli mahkeme iş mahkemeleridir. Bu psikolojik taciz davranışında bulunmak yukarıda değindiğimiz üzere cezai sorumluluk da doğurabilmektedir. Bu durumda ceza davasına bakacak olan mahkeme ilgili suç tipine göre değişmekle birlikte asliye ceza mahkemesi yahut ağır ceza mahkemesidir. Ancak belirttiğimiz üzere hukuki sonuçlar (maddi – manevi tazminat vb.) için dava iş mahkemesinde açılmalıdır.

Bununla beraber yetkili mahkeme konusunda seçimlik yetki söz konusudur. İşverenin ikametgahının bulunduğu yer iş mahkemeleri ile işyerinin bulunduğu yer iş mahkemeleri ortak yetkilidir. Kişi bunlardan istediğinde dava açabilir. Ceza davası bakımından suçun işlendiği yer mahkemesi görevli ve yetkilidir.

Ayrıca mobbing uygulamasının yaygınlığı dolayısıyla mobbing şikayet usulü de belirtilmiştir. Burada şikayet hukuki nitelik bakımından bir dava değildir. Sadece bunun önüne geçebilmek ve denetim sağlayabilmek maksatlı bakanlıkça gerçekleştirilen bir uygulamadır. Ancak bu şikayet işçiye tazminat sağlamaz.

Buna göre ALO 170 şikayet konusunda çalışma yapmaktadır. Bununla beraber CİMER kurumlarına yazılı olarak şikayetler dile getirilmektedir. Ayrıca Çalışma ve İş Kurumu İl Müdürlüğü de şikayetleri almaktadır. Ancak belirttiğimiz gibi bunlar dava sonucunu hiçbir zaman doğurmaz. Şikayet yolları işverene yönelik idari yaptırımlar bakımından işlevsel ancak işçiye hukuki yarar sağlama bakımından işlevsizdir.

Mobbing Davasında Avukat Desteği

İş hukuku katı ve kesin kuralları barındıran bir hukuk dalıdır. Hukuk tekniği bakımından önemli başvuruları düzenler. İhmal ile yapılması gereken bir başvurunun yapılmaması yahut hatalı işlemler sonucu telafi etmesi zor sonuçlar doğabilmektedir. Buradan doğan davalarda uzman bir hukuk bürosu veya avukat hem önleyici hem de hukuki sorunu giderici işleve sahiptir. Bu nedenle avukat desteğini gerekli kılan bir haksız muameledir.

İş mahkemesi avukatı ücretleri, mobbing davalarında davanın konusuna ve zorluğuna göre belirlenmektedir. Burada genellikle baronun belirlediği asgari ücret tarifesi ve tavsiye niteliğindeki ücret tarifesi belirleyici özelliğe sahiptir.