Mazeret İzni

Mazeret izni, kanunda sayılan mazeret hallerinden birinin ortaya çıkması sonucu çalışana izin hakkı veren izin türüdür. Mazeret izinleri kural olarak ücretli izindir ve bu izinler yıllık izin sürelerinden düşülmez. Yani işçi hem bu süreler için maaşını almaya devam edecek hem de yıllık izni azalmayacaktır. Eğer mazeret izni verilmezse işçinin sözleşmeyi feshederek alacakları talep etmek dahil pek çok hakkı da bulunur.

Mazeret İzni Nedir?

Mazeret izni, işçinin izinli sayılmasını gerektirecek mazeret durumunun ortaya çıkması halinde İş Kanunu gereğince işveren tarafından işçiye kullanıdırılması zorunlu izin hakkıdır. Bu hallerde işverence işçinin mazeret iznini kullanması engellenmez.

İşçi ve işveren arasındaki iş sözleşmesi veya İş Kanununda mazeret izni verilecek durumlar dışındaki izin taleplerinde ise işverenin inisiyatifi bulunur. Yani bu tür durumlarda işverenin işçiye izin kullandırmama hakkı bulunur. 

İşçilerin mazeret izni 4857 sayılı İş Kanunu Ek Madde 2 düzenlemesinde yer alırken memurların mazeret izni 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu madde 104 düzenlemesinde yer alır.

İşçiye verilecek mazeret izinler İş Kanunu Ek m.2’de şu şekilde düzenlenmiştir:

“İşçiye; evlenmesi veya evlat edinmesi ya da ana veya babasının, eşinin, kardeşinin, çocuğunun ölümü hâlinde üç gün, eşinin doğum yapması hâlinde ise beş gün ücretli izin verilir. İşçilerin en az yüzde yetmiş oranında engelli veya süreğen hastalığı olan çocuğunun tedavisinde, hastalık raporuna dayalı olarak ve çalışan ebeveynden sadece biri tarafından kullanılması kaydıyla, bir yıl içinde toptan veya bölümler hâlinde on güne kadar ücretli izin verilir.”

Yukarıda yer verilen İş Kanunu maddesine göre mazeret izni türleri şunlardır:

• Evlilik izni,
• Evlat edinme izni,
• Ölüm izni,
• Babalık izni,
• Engelli çocuğun bakım izni,

Evlilik izni, memur ya da işçilerin evlenmesi durumunda evlenen kişiye belirli bir süre için verilen ücretli izin türüdür. Bu izin türünde işçi ya da memurun izinli sayılacağı günler için ücret kesintisi yapılmaz. Evlilik izni süresi memurlar için 7 gün, işçiler içinse 3 gündür. 

İlgili yazı: “evlilik izni kaç gündür?”

Ölüm izni, işçi veya memura ailesinden birinin vefatı halinde belirli bir süre ile çalışmama hakkı verilmesidir. Bu tür durumlarda işçi veya memur mazeretli sayılacak ve kendisine işe gelmeme hakkı tanınacaktır. Ölüm izni memurlar için 7 gün, işçiler içinse 3 gündür.

İlgili yazı: “ölüm izni kaç gündür?”

Babalık izni, eşi doğum yapmış olan çalışana, doğum sebebiyle eşi ve çocuğu ile ilgilenmesi adına belirli bir süre için verilen izin türüdür. Bu izin türünde işçi ya da memurun izinli sayılacağı günler için ücret kesintisi yapılmaz. Memurlar için babalık izni 10 gün, işçiler içinse 5 gündür.

İlgili yazı: “babalık izni kaç gündür?”

Özel Sektör Mazeret İzni Kaç Gündür?

Özel sektör mazeret izni, evlilik izninde 3 gün, ölüm izninde 3 gün, babalık izninde 5 gün, evlat edinme izninde 8 hafta ve engelli çocuk izninde ise 10 gündür.

657 s.k. Memur Mazeret İzni Kaç Gündür?

657 s.k. memur mazeret izni, evlilik izninde 7 gün, ölüm izninde 7 gün, babalık izninde 10 gün, evlat edinmede 8 haftadır. Ayrıca engelli çocuk izninde analık izni bitiminden sonra 12 aylık süre ile yarı zamanlı çalışma hakkı verilir. 

Mazeret İzni Şartları Nelerdir?

Mazeret izni şartları şunlardır:

• Kanunda sayılan mazeret sebeplerinden birine sahip olmak,
• İlgili mazeret izni için gerekli ise izin dilekçesini sunmuş olmak,
• İlgili mazeret izni için gerekli olan evrakları ibraz etmek.

Evlilik(düğün) izni alabilmek için aranan şartlar şunlardır:

• İşçinin nikah günü alınmış olmalıdır,
• Nikah gününü içeren belgenin ilgili merciye verilmesi gerekir,
• Nikah gününden birkaç hafta önce izin için ilgili merciye başvurulması gerekir.

İşçiler için ölüm izni alma şartları şunlardır:

• İşçinin anne veya babasının vefat etmesi,
• İşçinin eşinin, kardeşinin ya da çocuğunun vefat etmesi.

Memur için ölüm izni alma şartları şunlardır:

• Memurun annesinin, babasının vefat etmesi,
• Memurun kayınbabasının, kayınvalidesinin vefat etmesi,, 
• Memurun eşinin, kardeşinin ya da çocuğunun vefat etmesi.

Mazeret İzni Nasıl Kullanılır? 

Mazeret izni çalışanın kanunda sayılan mazeret hallerinden birinin ortaya çıkması sonucu ilgili merciye başvurmasıyla kullanılır. Bu kapsamda ilgili mazeret türüne göre iznin kullanım biçimi değişiklik gösterir. Örneğin, kanunda sayılan yakınlardan birinin vefatı halinde, ölüm izni dilekçesinin ilgili merciye sunulmasıyla ölüm izni kullanılabilir. Ancak hastalık halinde ilgili hekim raporunun ibrazı yeterlidir.

Ölüm izni, çalışanın yakınının vefatını bildiren ve bu sebeple ölüm izni talep ettiği dilekçesinin ilgili merciye sunulmasıyla kullanılır. Bu dilekçede ölen kişi, ölen kişinin yakınlığı ve izin talebi açıkça belirtilmelidir. Sonrasında talep dilekçesi ilgili merciye verilmeli ve dilekçe sunulduğuna dair tebliğ evrakı/alındı belgesi de alınmalıdır.

Evlilik izni, nikah tarihi alındıktan sonra ilgili merciye evlilik izni talep dilekçesinin nikah tarihinden önce sunulmasıyla kullanılır. Bu dilekçede nikah tarihi ve izin talebi açıkça belirtilmelidir. Sonrasında talep dilekçesi işverene yazılı olarak verilmeli ve verildiğine dair tebliğ evrakı/alındı belgesi de mutlaka alınmalıdır.

Babalık izni, eşin doğum yapması neticesinde ilgili merciye babalık izni talep dilekçesinin sunulmasıyla kullanılır. Bu dilekçede çocuğun doğum zamanı ve izin talebi belirtilir. Sonrasında talep dilekçesinin verildiğine dair tebliğ evrakı/alındı belgesi de ilgili merciden alınmalıdır.

Erkeklerde doğum izninin kullanılması, talebe bağlı olduğu için hem memurlarda hem de özel sektör çalışanlarında bunun bir dilekçe ile talep edilmesi gerekir. Bazen işçi – işveren ilişkisinde problemler olabilir, başka sıkıntılar mevcut olabilir. Bu tür durumlarda sonradan ispat sorunu yaşamamak ve hak kaybına uğramamak adına bu dilekçenin ispata elverişli şekilde hazırlanması gerekir.

Elbette uzun ve ayrıntılı dilekçeler yazmak mümkündür ancak yine de kısaca “… tarihinde çocuğum olması nedeniyle kanunen hakkım olan … gün izin hakkımın tarafıma verilmesini talep ediyorum” şeklinde bir yazı ile işverene başvurması, bu başvuruya dair işverenden tebliğ/alındı evrakı benzeri bir evrak alması bunu alamıyorsa noterden ihtarname çekmesi uygun olacaktır.

Özellikle izinlerin talep edilmesi ve sonrasında kullanılması aşamaları da dahil olmak üzere iznin reddi halinde de usuli işlemlerin doğru yapılmasına önem gösterilmelidir. Zira usuli işlemlerde yapılacak eksiklikler, izin alınmasında olumsuz sonuçlar doğurabileceği gibi izin verilmediği takdirde başvurulacak hukuki imkanlar için de sorun doğurabilir. Bu kapsamda sürecin başından itibaren alanında uzman bir iş hukuku avukatına danışılması önerilir.

Mazeret İzni Maaştan Kesilir Mi?

Mazeret izinleri maaştan kesilmez. Zira bu izinler ücretli izin sayıldığından, bu izinler süresince işçinin veya memurun ücretinde-maaşında eksilme olmayacaktır.

Mazeret İzni Yıllık İzinden Düşer mi?

Mazeret izni yıllık izinden düşülmez. Çünkü mazert izninin yıllık izinden düşülmeyeceği hususu İş Kanunu m.55’te açıkça düzenlenmiştir.

İş Kanunu m.55’e göre, İş Kanunu Ek 2. maddede sayılan mazeret izin süreleri, yıllık izinden düşülmez. Ek 2.maddede mazeret izinleri şu şekilde düzenlenmiştir:

“Mazeret izni:

İşçiye; evlenmesi veya evlat edinmesi ya da ana veya babasının, eşinin, kardeşinin, çocuğunun ölümü hâlinde üç gün, eşinin doğum yapması hâlinde ise beş gün ücretli izin verilir. İşçilerin en az yüzde yetmiş oranında engelli veya süreğen hastalığı olan çocuğunun tedavisinde, hastalık raporuna dayalı olarak ve çalışan ebeveynden sadece biri tarafından kullanılması kaydıyla, bir yıl içinde toptan veya bölümler hâlinde on güne kadar ücretli izin verilir.”

Mazeret İzni Verilmezse İşçi Ne Yapabilir?

Mazeret izni verilmezse işçi, iznini kullanmak için işverene başvuru yapabilir ve haklı nedenle iş sözleşmesini feshedebilir. Zira mazeret izinleri çalışan lehine İş Kanununda açıkça düzenlenen ve işçinin talep ederek kullanması esas olan izin türlerindendir. Haklı nedenle sözleşme feshedilirse, bir yıldan uzun süre çalışması varsa kıdem tazminatı alabileceği gibi varsa diğer hakları olan ücret alacağı, fazla mesai, yıllık izin, AGİ gibi haklarını da aynı davada talep edebilir. 

Ancak izin vermeyen işverenden bu izni mutlaka yazılı talep etmek işçinin mahkeme aşamasında lehine olacaktır. İşverene “… tarihinde … nedeniyle kanunen hakkım olan … gün izin hakkımın tarafıma verilmesini talep ediyorum”  şeklinde bir yazı ile başvurması, bu başvuruya dair işverenden tebliğ/alındı evrakı benzeri bir evrak alması bunu alamıyorsa noterden ihtarname çekmesi uygun olacaktır.

İşçinin haklı nedenle sözleşmeyi feshetmesi hususunda ayrıntılı bilgiler içeren “işçinin haklı feshi ve fesih sebepleri” başlıklı yazımızı inceleyerek daha fazla bilgi sahibi olabilirsiniz.

Sonuç

Mazeret izni, çalışan kişinin kanunda sayılan hallerde çalışmasını engelleyecek sebeplerin varlığı halinde başvurabileceği izin türüdür. Bu şekilde çalışan, kanunda belirtilen sürelerle çalışmayacağı gibi bu sürelere ilişkin olarak ücret de alacaktır. Ancak söz konusu izinlerle ilgilşi olarak usuli başvuru şartlarının sağlanmasına ve başvuruların hukuki şekilde yapılmasına özen gösterilmelidir. Dolayısıyla alanında uzman bir iş hukuku avukatına danışılması faydalı olacaktır.