İşçinin Maaşının Düşürülmesi

İşçinin maaşının düşürülmesi, işçinin mevcut ücretinin düşmesine sebep olan değişikliklerdir. Bu değişiklikler kanunen esaslı değişiklik sayıldığından işverence yazılı ve usulüne uygun bir teklif ile yapılması gerekir. İşçinin, bu değişikliği kabul etmediğini belirtmesi sonucu, maaş farkını faiziyle birlikte talep etme hakkı vardır. Ayrıca eğer işveren kararında direniyorsa, işçinin iş sözleşmesini feshederek kıdem tazminatı ve diğer hak kazanılan alacaklarını talep etme imkanı da bulunur.

İşçinin Maaşının Düşürülmesi Mümkün Müdür?

İşçinin maaşının düşürülmesi, işverenin tek taraflı iradesiyle mümkün değildir. İşçinin maaşı ancak işverenin esaslı değişiklik usulüne uygun olarak yapacağı bildirim ve işçinin bunu kabul etmesi halinde düşürülebilir.

Esaslı değişiklikler arasında sayılan işçinin maaşının düşürülmesi hususu ise 4857 Sayılı İş Kanununun 62. maddesinde şu şekilde düzenlenmiştir: 

“Her türlü işte uygulanmakta olan çalışma sürelerinin yasal olarak daha aşağı sınırlara indirilmesi veya işverene düşen yasal bir yükümlülüğün yerine getirilmesi nedeniyle ya da bu Kanun hükümlerinden herhangi birinin uygulanması sonucuna dayanılarak işçi ücretlerinden her ne şekilde olursa olsun eksiltme yapılamaz.”

Yukarıda yer alan kanun maddesinden de anlaşılacağı üzere, işçinin uygulanmakta olan çalışma sürelerinin yasal olarak daha aşağı sınırlara indirilmesi veya işverene düşen yasal bir yükümlülüğün yerine getirilmesi nedeniyle ya da Kanun hükümlerinden herhangi birinin uygulanması sonucuna dayanılarak işçi ücretleri düşürülemez.

İşçinin maaşının düşürülmesi, işçinin çalışma koşullarında esaslı değişiklik sayılır. Dolayısıyla Yargıtay’ın da belirttiği üzere bu değişikliklerin esaslı değişiklik usulüne uygun olarak yapılması gerekir. İşçinin maaşının düşürülmesi dahil çalışma koşullarında esaslı değişiklik yapılması için işverenin kanunen izlemesi gereken yol şudur:

• İşverence çalışma koşullarında esaslı değişiklik sayılan, ücretin düşürülmesi teklifi yazılı olarak işçiye sunulmalıdır.
• İşçi, ücret düşürülmesi değişiklik teklifini 6 iş günü içinde yazılı olarak kabul veya reddetmelidir.

Eğer işveren yazılı olarak işçiye bunu bildirmemişse, ücret değişikliği zaten hüküm ifade etmeyecektir. Eğer yazılı olarak teklif yapılmış ve işçi tarafından söz konusu teklif reddedilmiş veya işçi sessiz kalmışsa, teklif reddedilmiş sayılır. Bu halde işçi sanki teklif hiç yapılmamış gibi işine aynı ücretten devam edebilir. Uygulamada Yargıtay’ın da bu görüşte olduğu bir kararında şu şekilde ifade edilmiştir:

“Somut olayda, davacının ücretine ilişkin iş koşulları aleyhe değişmiş davacı işçi bunu fesih nedeni yapmamıştır. Ancak 4857 sayılı İş Kanunu 22. maddesi gereğince işveren çalışma koşullarında esaslı bir değişikliği ancak durumu işçiye yazılı olarak bildirmek suretiyle yapabilir. Bu şekle uygun olarak yapılmayan ve işçi tarafından altı işgünü içinde yazılı olarak kabul edilmeyen değişiklikler işçiyi bağlamaz. Davacının değişikliği kabul ettiği işveren tarafından ispatlanamadığından çalışma şartı haline gelmesinden bahsedilemeyecektir. Davacının ücreti almaya devam etmesi örtülü olarak değişikliğe rıza verdiği iddiası yazılı şekil şartı yerine geçmez.” (Yargıtay 9. H.D. 25.05.2010 gün, 2008/28002 E., 2010/14742 K.)

Yine bu doğrultuda Yargıtay’ın 2018 tarihli bir kararında, ücret düşüklüğünü kabul etmeyen ancak buna rağmen ücret bordrosunu imzalayan işçinin yine de ücret farkını isteyebileceği şu şekilde ifade edilmiştir:

“Ücret indirimine dair esaslı değişikliğin işçi tarafından açıkça kabul edilmemesine rağmen ödeme döneminde daha az ücret ödenmesi, hatta bu ödemeye dair ücret bordrosunun işçi tarafından imzalanması durumunda dahi işçinin fark ücret alacak isteme hakkı devam eder.” (Yargıtay 9. H.D., T. 12.09.2018, E. 2015/21402, K. 2018/15587)

DİKKAT: İş sözleşmelerine ücretin işverence tek taraflı olarak düşürülebileceğine ilişkin değişiklik kayıtları konulabilmektedir. Ancak söz konusu bu kayıtların  hayata geçirilmesi için işverence yönetim hakkının kötüye kullanılmaması ve sözleşme şartları dahilinde kullanılması şartları ile mümkündür. 

Ayrıca belirtmek gerekir ki, işverenin bu sözleşme ile yan ödeme ve yardımların çalışma koşulu haline gelmeyeceğine ya da ekonomik kriz dönemlerinde söz konusu yan ödeme ve yardımların tek taraflı olarak kaldırılabileceğine ilişkin hüküm koyması mümkündür. 

Maaşı Düşürülen İşçinin Hakları Nelerdir?

Maaşı düşürülen işçinin hakları şunlardır:

• İşçi, maaşın düşürülmesi nedeniyle ortaya çıkan ücret farkını faiziyle birlikte işverenden isteyebilir,
• İşveren değişiklik teklifinde direniyorsa işçi tarafından iş sözleşmesi feshedilebilir,
• İşçi, ücret değişikliğini yazılı olarak kabul edebilir.

Ücret hususu iş sözleşmesinin ana unsurlarındandır. Dolayısıyla işçinin ücret değişikliğine karşı sessiz kalması kabul anlamına gelmez. Bu tür değişikliklerde işçi aradaki farkı işverenden alabilir. Yargıtay’a göre de işçinin yazılı kabulü yoksa ücret farkı işverenden talep edilebilir.. (Yargıtay 9. H.D. 25.05.2010 gün, 2008/28002 E., 2010/14742 K.)

Ayrıca belirtmek gerekir ki işçi işverenin teklifini reddeder ve işveren de buna karşı işçinin iş yapmasını engellerse işçi bu çalışmayı yapmadan da ücretini isteyebilir. Bu durum TBK m.408’de şu şekilde açıklanmıştır:

“İşveren, işgörme ediminin yerine getirilmesini kusuruyla engellerse veya edimi kabulde temerrüde düşerse, işçiye ücretini ödemekle yükümlü olup, işçiden bu edimini daha sonra yerine getirmesini isteyemez. Ancak, işçinin bu engelleme sebebiyle yapmaktan kurtulduğu giderler ile başka bir iş yaparak kazandığı veya kazanmaktan bilerek kaçındığı yararlar ücretinden indirilir”

İşçinin ücretinin düşürülmesi işçiye dayatılırsa, yani işçinin reddetmesine rağmen işveren değişiklikte ısrar eder veya bir emrivaki ile çalışmaya zorlarsa, işçi sözleşmeyi feshedebilir. Bu durumda iş sözleşmesine haklı nedenle son verilmiş olduğundan, İş Kanunu madde 24/2’e göre işçi kıdem tazminatı ile diğer alacaklarını işverenden talep edebilir.

Maaşı Düşürülen İşçinin Yapması Gerekenler Nelerdir?

Maaşı düşürülen işçinin yapması gerekenler hukuki haklarını usulüne uygun olarak kullanmaktır. Bu hakların başında ise işverenin değişiklik teklifini usulüne uygun olarak reddetmek gelir. Bu şekilde reddedilen teklife rağmen eğer işçinin maaşının düşürülmesi söz konusuysa, işçinin aradaki ücret farkını faiziyle birlikte istemesi mümkündür.

İlerleyen süreçte eğer işveren taraf söz konusu ücret değişikliğinde direnirse ve işçiyi bunu zorlarsa işçinin sözleşmeyi feshetme imkanı da bulunur. Bu feshin de yine kanuni haklara dayanılarak yapılması ve kıdem tazminatı ve hak kazanılan varsa diğer alacaklar için hukuki yollara başvurularak istenmesi gerekir.

İşçinin maaş farkını faiziyle birlikte talep etmesi hususu ancak hukuki yollara başvurarak mümkündür. Zira, bu durumda işçinin söz konusu maaş düşürülmesi işleminin esaslı değişiklik olduğu ve bunu kabul etmediğini işverene karşı ispatlaması gerekir. Aynı şekilde fesih hakkı kullanılacaksa, bu hakkın da hukuki olarak kullanılması gereklidir.

Tüm bu alacak ve fesih haklarının usulüne uygun yapılması son derece önemlidir. Aksi halde her ne kadar kazanılan haklar bulunsa da işçinin bu haklarını elde edememesi veya zamanında elde edememesi durumu gündeme gelebilir. Bu anlamda süreç içinde alanında uzman bir iş hukuku avukatına danışılması faydalı olacaktır.

Davada İspat ve İspat Yükü

Çalışma koşullarında esaslı değişiklik yapıldığı iddiası işçi tarafından ispatlanmalıdır. Bu kapsamda işçinin maaşının düşürülmesi hususunu işçi iddia ettiğinden, ücretin düşürüldüğü iddiasını ispat yükü işçidedir. 

Uygulamada ücret değişikliği esaslı değişiklik kabul edildiğinden, ücretin değiştirilmesi hususunda ispat yükünün işçide olduğu Yargıtay tarafından şu şekilde ifade edilmiştir:

“(…)Bu noktada çalışma koşullarının tespiti ve değişikliğin yapılıp yapılmadığı konularında ispat sorunlarını beraberinde getirmektedir. Çalışma koşullarında işçi aleyhine esaslı değişiklik yapıldığı konusunda ispat yükü işçidedir.(…)” (Yargıtay 9. Hukuk Dairesi’nin 2016/9152 E. 2019/20191 K.)

Bunlara mukabil, işçinin maaşının düşürülmesi işleminin geçerli bir sebeple yapıldığı iddiasını ise İş Kanunu m.22 gereğince işveren ispatlamalıdır.

İş Davası Avukatlık Ücreti ve Masrafları

İşçinin maaşının düşürülmesi nedeniyle açılan iş davasında avukatlık ücreti, genellikle dava sonucu elde edilecek para miktarı üzerinden yüzdelik olarak belirlenir. Bu kapsamda iş davası için genellikle %10-%25 arasında avukatlık ücreti alınır. İş davası masrafları ise 2024 yılı için ortalama olarak 4000 TL’dir. 

2024 iş davası avukatı ücreti en az 17.900 TL’dir. Bu ücret, Avukatlık Asgari Ücret Tarifesinde 2024 yılı için belirlenen asgari miktardır. Bu ücretin altında ücret belirlenmesi kanuna aykırıdır.

İş Davası Ne Kadar Sürer?

İşçinin maaşının düşürülmesi nedeniyle açılan iş davası 2024 yılı için yaklaşık olarak 1-1,5 yıl sürmektedir. Bu süre mahkemelerin iş yoğunluğu ve usuli işlemlerin doğru yapılıp yapılmamasına göre değişebilir.

Sonuç

İşçinin maaşının düşürülmesi hususu işçi ve işveren arasındaki sözleşmede esaslı değişiklik sayılır. Bu anlamda bu değişikliği kabul etmeyen işçinin maaş farkını talep etmek veya şartları sağlanıyorsa sözleşmeyi feshetmek gibi hakları bulunur. Ancak söz konusu hakların kullanılabilmesi için alanında uzman bir iş hukuk avukatına danışılması faydalı olacaktır.