Gerekçeli Karar

Gerekçeli Karar Nedir? Gerekçeli Karar Yazıldı Ne Demek?

Gerekçeli karar nedir sorusuyla uygulamada sıklıkla karşılaşırız. Gerekçeli karar yargılamada kişilerin muhakkak karşısına çıkacaktır. Ayrıca ciddi bir hukuki zemini vardır.

Yazımızda; gerekçeli karar nedir, süreç nasıl işler gibi konulara değindik. Bununla birlikte en çok sorulan soruları kanuna ve uygulamadaki işleyişe göre cevaplandırdık. Önemli sonuçları olduğu için dikkatli okumanızı öneririz.

Gerekçeli Karar Nedir?

Gerekçeli karar; mahkemenin, yargılama sonunda vermiş olduğu hükmü hangi hukuki nedenlere dayanarak tesis ettiğini detaylıca açıkladığı, maddi vakalar ile sonuç arasında mantıksal bir bağ kurduğu karara denir.

Mahkemenin, yargılama sonucunda davacı ve davalının istek ve sonuçları ile ilgili verdiği hükmü şüpheye yer bırakmayacak şekilde taraflara açık ve net belirtmesi gerekir.

Mahkemenin açık ve net şekilde vardığı hukuki sonucu taraflara bildirmesine hükmün tefhimi denir. Taraflara tefhim edilen bu karar tutanağa yazılır, yazılan bu karara ise kısa karar denir. Bu gerekçeli karardan önceki aşamadır.

Normal şartlarda hakimin kararını yazdırırken ve bildirirken taraflara bunu gerekçeleriyle birlikte sunması gerekir. Ancak bu durum mahkemelerin iş yoğunluğu sebebiyle mümkün olmamaktadır.

Hakim yargılamanın karar aşamasında sadece hüküm fıkrasını yani talep sonucuna karşılık gelen kısmı taraflara bildirir. Hükmün tefhiminden sonra ise hakimin gerekçeli kararı yazması gerekir.

Gerekçeli karar nedir sorusunu yukarıda cevaplandırdık. Ayrıca, mahkeme yargılama sonunda tefhim edilen kısa karara uygun olacak şekilde belirli bir süre içinde gerekçeli kararı yazmak zorunda olup mahkemelerin bu yükümlülüğü Anayasada da belirtilmiştir.

Ayrıca yazılan bu kararın, yasal ve yeterli olması gerekir. Böylece mahkemelerin keyfi hüküm vermeleri engellenir. Aksi halde adil yargılanma hakkının ihlali söz konusu olur.

Belirtmemiz gerekir ki gerekçeli kararın taraflara tebliği ancak talep halinde mümkündür. Yargılama süreci bunun gibi çeşitli usul kuralları içerir. Hak kaybı yaşamamak adına avukata sorarak yardım alınması önerilir.

Gerekçeli Karar infografik

Gerekçeli Karar Yazıldı Ne Demek?

Vatandaşlar UYAP ya da e-devlet üzerinden yaptıkları sorgulamada dosyalarının durumunu ifade eden “gerekçeli karar yazıldı” ifadesiyle karşılaşır.

Gerekçeli karar yazıldı ne demek sorusuna cevap verecek olursak; bu ifade davaya bakan hakimin mahkemede taraflara tefhim ettiği hüküm fıkrasına “hangi hukuki nedenlere” dayanarak ulaştığını gösterir. Kısa kararın gerekçeli halinin yazıldığını ifade etmektedir.

Hakim tarafından yazılan gerekçeli karar talep halinde taraflara ve ilgililere tebliğ edilir. Kararın tebliğe çıkarılması ise kararın ilgililere tebliğ edilmesi için postaya verilmesini ifade eder.

Gerekçeli kararın taraflara tebliğ edilmemesi halinde hüküm kesinleşmemiş olur. Bu kararın kesinleşmesine aşağıda değindik.

Gerekçeli karar nedir, gerekçeli karar yazıldı ne demek sorularını cevaplandırdıktan sonra bunun ne zaman yazılacağına da değinmemiz gerekir.

Gerekçeli Karar Ne Zaman Yazılır?

Dava mahkemenin usule ya da esasa ilişkin bir nihai kararı ile sona erer. Esasa ilişkin nihai karara hüküm denir. Uygulamada her zaman hükmün gerekçesiyle birlikte yazılarak bildirilmesi mümkün olmamaktadır.

Bu nedenle kararın tümü yerine hüküm sonucu okunarak tutanağa geçirilmekte ve bu şekilde mahkemenin yargılama sonucunda vermiş olduğu karar taraflara tefhim edilmektedir.

Bu durumda taraflara sadece hüküm sonucu (kısa karar) tefhim edildiğinden hükmün gerekçesi bildirilmemektedir.

Hüküm sonucunun yani kısa kararın taraflara tefhim edilmesinden sonra hakim belirli bir süre içerisinde gerekçeli kararı yazması gerekir. Bu süre ceza ve hukuk mahkemelerinde farklılık göstermektedir.

Gerekçeli Karar Yazma Süresi

Gerekçeli karar yazma süresi, yargılamanın türüne göre değişir. Gene somut olaydaki bazı aksaklıklar bu sürelere etki edebilir. Ancak genel olarak gerekçeli karar yazma süresini şu tablo ile gösterebiliriz:

Gerekçeli Karar Yazma Süresi
Ceza YargılamasındaHükmün taraflara bildirilmesinden itibaren en geç 15 gün içerisinde
Hukuk YargılamasındaTefhim tarihinden itibaren 1 ay içerisinde

Gerekçeli Kararın Yazılması

Anayasa gereği mahkemeler vermiş oldukları her türlü kararın gerekçesini yazmak zorundadır. Bu yükümlülük adil yargılanma hakkının da bir gereğidir. Böylece taraflar mahkemenin vermiş olduğu kararın hukuki dayanağını gerekçenin içeriğinde bulabilmektedirler.

Yazımızın devamında ceza ve hukuk mahkemelerinin gerekçeli kararlarının neler içermesi gerektiği ayrı ayrı açıklanacaktır.

HMK Gerekçeli Kararının İçeriği

Hukuk mahkemelerinde yargılama sonunda hükmü veren hakim, toplu mahkemelerde başkan veya başkanın seçmiş olduğu hükme katılan bir hakim tarafından gerekçeli karar yazılır. Hukuk mahkemelerinin vereceği kararının içeriğinde ise şunlar bulunur:

  • Kararı veren mahkeme, hakim ve zabıt kâtibinin ad ve soyadları
  • Taraflar ve davaya katılanlara ilişkin TC kimlik numarası ile varsa kanuni temsilci ve vekillerinin ad ve soyadları ile adresleri
  • İki tarafa ait iddia ve savunmalara ilişkin özet
  • İki tarafın anlaştığı ve anlaşmadığı durumlar
  • Çekişmeli vakıalara ilişkin deliller
  • Toplanan delillerin değerlendirilmesi
  • Delillerin reddedilme ya da kabul edilme sebepleri
  • Mahkeme tarafından sabit görülen vakıalarda çıkarılan sonuçlar
  • Hukuki sebep
  • Hüküm sonucu ve hükme ilişkin kanun yolu açıksa kanun yolunun ne olduğu ve süresi
  • Mahkemenin vermiş olduğu kararın tarihi

CMK Gerekçeli Kararın İçeriği

Ceza yargılamasında gerekçeli kararın kim tarafından yazılacağına dair bir hüküm bulunmamaktadır. Ancak uygulamada davaya bakan hakim tarafından yazılır. Ceza mahkemelerinin vereceği kararının içeriğinde ise şunlar bulunur:

  • Hükmün ‘Türk Milleti Adına’ verildiği
  • Hükmü veren mahkemenin adı ile mahkeme heyetinin, mağdur, katılan, sanık ve müdafii ve vekillerinin adı
  • Mahkeme beraat kararı vermemiş ise, suçun nerede işlendiği, işlendiği tarih, tutukluluk durumu ve süresi
  • Tarafların öne sürdüğü iddia ve savunmalarlala ilgili görüşler
  • Yargılama süresi boyunca elde edilen ispat araçlarının ele alınması
  • Toplanan delillerden kabul edilmiş ve reddedilmiş olan deliller
  • Hukuka aykırı elde edilen delillerin ayrıca belirtilmesi
  • Mahkemenin ulaştığı kanaat, sanığın suç oluşturduğu sabit görülen fiili ve ve bu fiilin nitelendirilmesi
  • Türk Ceza Kanunu’na göre cezanın belirlenmesi
  • Mahkemenin uygulacağı güvenlik tedbirlerinin belirtilmesi

Kanun Yolu ve Gerekçeli Kararın Kesinleşmesi

Mahkemenin bu kararına karşı süresi içinde kanun yoluna gitmemek veya kanun yolundan feragat edilmesi halinde ya da dava konusunun kanun yoluna başvurmak için belirlenen miktarın altında kalması halinde verilen hüküm şekli anlamda kesinleşmiş olur.

Bu ihtimallerin iki taraf için de aynı anda gerçekleşmesiyle maddi anlamda kesinleşme söz konusu olur. Şekli anlamda kesinlik her iki taraf için de gerçekleştiği anda hüküm maddi anlamda da kesinleşmiş olur.

Kanun yoluna başvuru hakkı ise ilk derece mahkemesinin verdiği kararın tefhim edilmesiyle değil gerekçeli kararın yazılıp taraflara tebliğ edilmesiyle o tebliğ tarihinden itibaren doğmaktadır. Hukuk davalarında kararın tebliğinden itibaren 2 hafta içerisinde, ceza davalarında ise 7 gün içerisinde kanun yoluna başvurulabilir.

Gerekçeli Karar Tebliğ Edilmeden İstinafa Başvuru: Gerekçeli karar tebliğ edilmeden istinaf kanun yoluna başvurulması ya da itiraz başvurusunda bulunulması durumu Anayasa Mahkemesi kararlarında yer almıştır.

Buna göre gerekçeli kararın tebliğ edilmeden itiraz dilekçesinin hazırlanması ya da süre tutum dilekçesiyle istinaf başvurusunun yapılması gibi hallerin hak ihlali olduğunu düşünmektedir. Genel olarak gerekçeli karar tebliğ edilmeden istinafa başvuru, adli yargılanma hakkının ihlali niteliğinde görülmüştür.

Gerekçeli Kararın Kısa Kararla Çelişmesi

Mahkemede taraflara tefhim edilen kısa kararın daha sonradan yazılacak olan gerekçeli karar ile çelişmemesi gerekir. Ancak böyle bir durum gerçekleşmiş ise bu durumda dikkate alınacak olan tefhim edilen kısa karar olacaktır. Çelişki barındıran gerekçeli karar ise yok hükmünde sayılacaktır.

Ceza davalarında ise sanığın lehine veya aleyhine olması fark etmeksizin kısa karar ile gerekçeli karar arasında bir çelişki olması durumunda infaz işlemleri için kısa karar dikkate alınacaktır.

Gerekçeli Karar Hakkının Önemi

Mahkemenin vermiş oldukları kararda somut olayla ilgili delillerin değerlendirilmesi, bu delillerin reddedilme veya kabul edilme sebepleri, söz konusu olayda sabit görülen vakalar ve varılan sonuçlar ile bunların hukuki sebeplerinin açık bir şekilde gösterilmesi gerekir.

Bütün mahkemeler söz konusu tüm iddia ve savunmaları inceledikten sonra ulaşılan sonucu gerekçesiyle birlikte belirtmek zorundadırlar. Mahkemelerin bu yükümlülüğü sayesinde kararların hakkaniyete uygun ölçüde verildiği anlaşılır.

Taraflar da adil yargılanmanın bir parçası olan gerekçeli karar hakkı sayesinde yargılamanın şeffaflığı konusunda şüpheye düşmeyecektirler.

Bahsettiğimiz bu karar sayesinde mahkemenin hangi gerekçelere dayanarak karar verdiği anlaşılır ve böylece yargılamada keyfiyetin önüne geçilir.

Gerekçeli karar hakkına dayanarak davanın kaybeden tarafı davayı kaybetme nedenlerini öğrenerek kanun yoluna hangi temellere dayanacağını bilerek başvurabilecektir. Bu sebeple kanun yolu aşaması için de gerekçeli karar hakkı büyük önem taşımaktadır.

Sonuç ve Değerlendirme

Yukarıda gerekçeli karar nedir, gerekçeli karar yazıldı ne demek ve konunun diğer önemli detaylarına yer verdik. Görüldüğü üzere oldukça önemli sonuçları olan bir meseledir. Ayrıca çoğu zaman bu anlattıklarımızı aşan bir süreçle karşılaşılır.

Dolayısıyla kararın kesinleşmesi veya tebliğ edilen karara karşı kanun yoluna başvurma gibi durumlarda avukat desteği oldukça önemlidir.

Zira her somut olay özelinde yazılan gerekçede hakimin dayandığı hukuki sebebi anlayıp yorumlamak, buna göre hukuki çare üretmek hukuki tecrübe ve bilgi gerektirir. Bu sebeple tüm bu süreçlerde hukuki destek almak faydalı olacaktır.