Devlet Memuru Uyarma Cezası ve İptali

Uyarma cezasına neden olan haller ve bu cezaya çarptırılan memurun atması gereken adımlar, son derece önemlidir. Bu süreçte savunma hakkının ihlal edilmemiş olması gerekir. Cezaya karşı idareye itiraz imkanı olduğu gibi idare mahkemesinde iptal davası da açılabilir.

Devlet Memuru Uyarma Cezası Nedir?

Devlet memuru uyarma cezası, devlet memuruna görevinde ve davranışlarında daha dikkatli olması gerektiğinin yazılı şekilde bildirildiği bir disiplin cezasıdır.

Bu ceza, disiplin cezaları içinde en hafif olanıdır. Uyarı cezasını gerektirecek eylemin öğrenilmesinden itibaren 1 ay içinde memur hakkında disiplin soruşturması başlatılmalıdır. Aksi takdirde ceza verilemez.

Uyarma Cezası Verilmesini Gerektiren Disiplin Suçları

Uyarma cezası verilmesini gerektiren disiplin suçları, Devlet Memurları Kanunu m.125 hükmünde sayılmıştır. İlgili kanun hükmünde sayılan fiil ve hallerin devlet memurları tarafından işlenmesi halinde, uyarı cezası verilir. Bu haller şunlardır:

• Memurun, kendisine verilen emir ve görevleri zamanında tamamlamaması,
• Yetkili kurumlar tarafından belirlenen usul ve esasların yerine getirilmemesi yahut bu hususta özensiz davranılması,
• Memurun; resmi belge, araç ve gereçlerin korunması, kullanılması ve bakımının yapılması noktasında özensiz davranması,
• Memurun, geçerli bir özrü ve izni bulunmaksızın göreve geç gelmesi, erken ayrılması yahut görev mahallini terk etmesi, 
• Kurumca belirlenen tasarruf tedbirlerine riayet edilmemesi,
• Usulsüz müracaat veya şikayette bulunulması,
• Devlet memurundan beklenen tutum ve davranışlara aykırı davranılması, 
• Memurun grevine veya iş sahiplerine karşı kayıtsız kalması yahut ilgisiz davranması,
• Yetkili makamlar tarafından belirlenen kılık kıyafet kurallarına uyulmaması,
• Görevin işbirliği içinde yapılması ilkesine aykırı davranışlarda bulunulmasıdır.

Yukarıda yer alan fiillerin devlet memurları tarafından işlenmesi sonucunda, direkt uyarma cezası verilemez. Memur hakkında ceza verilmesi için soruşturma açılması ve tamamlanması zorunludur. Ayrıca, işlenen fiilin suç teşkil etmesi durumunda ceza soruşturması da yapılır.

DMK bünyesinde, farklı disiplin cezalarına neden olan birçok ihlal daha düzenlenmiştir. Tüm disiplin cezaları ve bunlara neden olan durumlar, “memur disiplin cezaları” yazımızda ele alınmıştır.

Devlet Memuru Uyarma Cezası Soruşturması Aşamaları

Devlet memuru uyarma cezası soruşturması aşamaları, disiplin suçunun disiplin amiri tarafından öğrenilmesi ile başlar. Disiplin amiri, şikayet yahut ihbar gibi çeşitli şekillerde disiplin suçundan haberdar olabilir. Bunun yanında, yapılan denetimler sonucunda ortaya çıkan disiplin suçları hakkında da soruşturma süreci işletilir. 

Uyarma cezasının verilmesine sebep olan durumların öğrenilmesinden itibaren, disiplin amiri yazılı olarak soruşturmayı başlatır. Bu aşamada, soruşturmanın yürütülmesinden sorumlu bir soruşturma memuru atanır.

Soruşturma memuru; evrak inceleme, memurun ifadesini alma, üçüncü kişileri dinleme yollarıyla olay hakkında araştırma yapar. Soruşturmacı, elde ettiği belge ve bilgilere dayanarak bir soruşturma raporu düzenler. Eğer ilgili eylem TCK uyarınca suç teşkil ediyorsa ayrıca adli soruşturma sürecini de ilgili makamlar yürütür.

Soruşturma aşamasının sonunda, memurdan konuya ilişkin savunmasını sunması istenir. Memur, disiplin amiri tarafından verilen süre içinde savunmasını iletmek zorundadır. Memura savunmasını sunması için verilecek süre, 7 günden az olamaz. Memur, verilen süre içinde savunmasını sunmazsa bu hakkından vazgeçmiş sayılır.

Disiplin amirleri, soruşturmanın tamamlanmasının ardından, verilecek cezanın türüne ve süresine 15 gün içinde karar verir. Akabinde, verilen karar memura yazılı olarak gerekçesi ile birlikte tebliğ edilir.

Soruşturma aşamalarında yapılan her türlü usulsüzlük, cezanın iptaline neden olabilir. Bu hususların dikkatle ortaya konulması ve hukuki zeminde ileri sürülmesi gerekir. Dolayısıyla, haksız yere bir disiplin yaptırımına uğramamak adına alanında uzman idare hukuku avukatından hukuki destek almak oldukça önemlidir.

DİKKAT: Soruşturma konusu fiilin mağduru olan yahut memur ile husumeti bulunan kişinin, soruşturmacı olarak atanması yasaktır. 

Disiplin Soruşturmasının Yapılamayacağı Haller

Memur hakkında disiplin soruşturmasının yapılamayacağı haller, Adalet Bakanlığı’nın 17/1 sayılı Genelge hükümlerinde düzenlenmektedir. İlgili genelge hükümlerine göre, aşağıda liste halinde verilen hallerin varlığı halinde, disiplin soruşturması başlatılamaz.

• Disiplin suçu işlendiği iddiasının belli bir konuyu içermemesi yahut somut delile dayanmaması,
• Yapılan ihbar yahut şikayette, başvuru sahibinin adı, soyadı, imzası ve adresinin bulunmaması,
• Daha önceden, söz konusu fiile dair bir soruşturmanın tamamlanmış olması ve konuya ilişkin yeni delilin bulunmaması,
• Olayın, kanun yollarına başvurulmasını gerektiren unsurlar içermesi,
• İhbar yahut şikayetin, akıl hastalığı sebebiyle vesayet altına alınmış kişiler hakkında olması halinde disiplin soruşturması başlatılamaz.

Yukarıda sayılan hallerde, disiplin soruşturmasına konu oluşturan ihbar ve şikayetler işleme alınmaz. Bunun yanında, daha önceden disiplin cezası kararı ile sonuçlanmış bir fiil hakkında yeniden disiplin soruşturması açılamaz. Önceden verilen disiplin cezasının geri alınıp başka bir disiplin cezasının verilmesi de mümkün değildir. 

Disiplin Soruşturmasının Sonucu

Disiplin soruşturması sonucunda verilen uyarma cezası, gerekçesiyle birlikte memura tebliğ edilir. Yapılan tebliğden sonra ceza, memurun özlük dosyasına kaydedilir. Soruşturma sonucunda, memura herhangi bir ceza verilmesine gerek olmadığına da karar verilebilir. Disiplin amiri, cezayı belirlerken soruşturma raporunu, cezanın iptal sebeplerini ve olayın niteliğini dikkate alır.

Memur Uyarma Cezasının Özlük Dosyasından Silinmesi

Memura verilen uyarma cezasının özlük dosyasından silinmesi, cezanın dosyaya işlenmesinden 5 yıl sonra talep edilebilir. Bu talep, atamaya yetkili amire yöneltilir. Atamaya yetkili amir, memurun 5 yıllık süre içindeki davranışlarını inceler. Bu süre boyunca gösterilen davranışlar, disiplin cezasının silinmesini haklı çıkaracaksa ceza silinir.

Memur Uyarma Cezasının İptali 

Memur uyarma cezasının iptali, çeşitli şartların sağlanmaması halinde söz konusu olur. Bu durumda, devlet memurlarına verilen ceza iptal edilebilir. Cezanın iptali sonucunu doğuran haller şunlardır:

• Memura, savunmasını yapması için süre verilmemesi yahut 7 günden kısa süre verilmesi,
• Disiplin soruşturması yapılmadan ceza verilmesi,
• Disiplin amiri ile soruşturma sürecini yöneten soruşturmacının aynı kişi olması,
• Soruşturmaya başlama ve karar vermeye ilişkin zamanaşımı sürelerine uyulmaması,
• Disiplin cezası verilmesine gerekçe oluşturan fiil ve haller ile verilen cezanın uyumlu olmaması, cezanın iptaline yol açar.

Memura verilen cezanın iptal edilmesi gereken durumlar varsa cezaya itiraz etmek için hukuki yollara başvurulmalıdır. Bu hukuki imkanlar, yetkili makama itirazda bulunmak ve idare mahkemesinde iptal davası açmaktır. 

Memur Uyarma Cezasına İtiraz ve İptal Davası

Memur uyarma cezasına karşı itiraz ve iptal davası yollarına başvurmak mümkündür. Disiplin amirleri tarafından verilen karara karşı, kararın tebliğinden itibaren 7 gün içinde disiplin kuruluna itiraz edilebilir. İtiraz kabul edilirse disiplin amirleri cezayı kaldırır. Süresi içinde itiraz başvurusunun yapılmaması halinde ise ceza kesinleşir.

Disiplin kuruluna itiraz etme yoluna başvurmak, zorunlu bir hukuki yol değildir. İtirazda bulunmadan direkt olarak dava açılabilir. Aynı şekilde, itiraz reddedilirse yahut disiplin kurulu tarafından 30 gün içinde cevap verilmezse de idare mahkemesinde iptal davası açılabilir.

Memur uyarma kararına karşı iptal davası, kararın tebliğini izleyen günden itibaren 60 gün içinde idare mahkemesinde açılır. Bu süre içinde kişi idareye itirazda bulunacak olursa 60 günlük dava süresi durur. İdarenin itirazı reddetmesi veya 30 gün boyunca sessiz kalması halinde, süre kaldığı yerden işlemeye devam eder.

Örneğin, memur iptal davası için öngörülen 60 günlük sürenin 7. gününde idareye itirazda bulunmuş olabilir. Bu durumda, iptal davası açabilmek için itiraz süreci tamamlandıktan sonra 53 gün kalmış olacaktır.

Memur Uyarma Cezasının İptali Davası Ne Kadar Sürer?

Memur uyarma cezasının iptali davası, 1 yıl sürer.

Davanın ne kadar süreceği; somut olayın koşullarına, idarenin savunmalarına ve usul işlemlerinin doğru şekilde yerine getirilip getirilmediğine bağlı olarak değişkenlik gösterebilir.

Memura Verilen Uyarma Cezasına Karşı İptal Davasında Yetkili ve Görevli Mahkeme

Memura verilen uyarma cezasına karşı iptal davasında görevli ve yetkili mahkeme, memurun görevini icra ettiği yerde bulunan idare mahkemeleridir.

Memur Uyarma Cezası Zamanaşımı Süresi

Memur uyarma cezasında zamanaşımı süresi, soruşturmanın başlatılması için 1 ay ve cezanın verilmesi için 2 yıldır.

Disiplin cezasına konu eylemin gerçekleştirilmesinden itibaren 1 ay içinde soruşturma başlatılmalıdır. Bu süre dolduktan sonra, soruşturma başlatılamaz. Eylemin gerçekleştirilmesinden itibaren 2 yıl içinde de kişiye ceza verilmelidir. Bu süre dolduktan sonra, memura ceza verilemez.

Memur Uyarma Cezasının İptali Davasında İstinaf ve Danıştay Aşaması

Memur uyarma cezasının iptali için açılan davanın reddi halinde, istinaf yoluna başvuru mümkündür. Talebi reddedilen memur, kararın tebliğini izleyen 30 gün içinde istinaf yoluna başvurabilir. Dosyayı inceleyecek olan istinaf mercii, bölge idare mahkemesidir. Bölge idare mahkemesinin vereceği karara karşı ise Danıştayda temyiz yoluna başvurulamaz.

Sonuç

Uyarma cezasının verilmesi halinde, ilgili sürelere dikkat ederek itiraz veya iptal davası yollarına başvurmak gerekir. Kanun yollarına başvurulmaması halinde, ceza kesinleşir ve memurun özlük dosyasına kaydedilir. Başvurulacak hukuki yollarda, cezanın hukuka aykırı olduğunun açık şekilde ortaya konulması gerekir. Bu nedenle, uzman idare hukuku avukatından hukuki danışmanlık almak oldukça önemlidir.