Devlet Memuru Kınama Cezası ve İptali

Kınama cezası, en sık uygulanan memur disiplin cezalarından biridir. Memurlar, kınama cezasını kaldırmak için idareye itiraz edebilir veya mahkemede iptal davası açabilir. Fakat ilgili süreçlerin dikkatle yürütülmesi gerekir.

Devlet Memuru Kınama Cezası Nedir?

Devlet memuru kınama cezası, memura görevinde ve davranışlarında kusurlu olduğunun yahut kusurlu sayıldığının yazılı olarak bildirilmesidir. Kınama cezası, disiplin cezaları arasındaki en hafif ceza olan uyarma cezasına göre bir derece daha ağırdır. Memura yapılan bu bildirim, muhakkak yazılı şekilde olmalıdır.

Kınama disiplin cezasını gerektiren eylemin öğrenilmesinden itibaren, 1 ay içinde disiplin soruşturması başlatılmalıdır. Aksi takdirde, memur hakkında disiplin cezasına hükmedilemez.

Kınama Cezası Verilmesini Gerektiren Disiplin Suçları

Kınama cezası verilmesini gerektiren disiplin suçları, Devlet Memurları Kanunu m. 125 hükmünde sayılmıştır. Madde hükmünde olmayan ancak aynı ağırlıkta olan fiiller hakkında da soruşturma başlatabilir. Kınama cezası gerektiren disiplin suçları şunlardır:

• Emirlerin zamanında yerine getirilmesi, kurumun belirlediği kurallara uyulması, resmi belgelerin korunması ve araçların düzgün kullanılmasında özensiz davranmak,
• Eşlerinin, reşit olmayan veya mahcur olan çocuklarının kazanç getiren sürekli faaliyetlerini belirlenen sürede kurumuna bildirmemek,
• Görev sırasında amire hal ve hareketi ile saygısız davranmak,
• Hizmet dışında Devlet memurunun itibar ve güven duygusunu sarsacak nitelikte davranışlarda bulunmak,
• Devlete ait resmi araç, gereç ve benzeri eşyayı özel işlerinde kullanmak,
• Devlete ait resmi belge, araç, gereç ve benzeri eşyayı kaybetmek,
• İş arkadaşlarına, maiyetindeki personele ve iş sahiplerine kötü muamelede bulunmak,
• İş arkadaşlarına ve iş sahiplerine söz veya hareketle sataşmak,
• Görev yerinde ahlaka aykırı davranışlarda bulunmak ve bunları yazmak, çizmek,.
• Verilen emirlere itiraz etmek,
• Borçlarını kasten ödemeyerek hakkında yasal yollara başvurulmasına neden olmak,
• Kurumların huzur, sükûn ve çalışma düzenini bozmak.
• Yetkili olmadığı halde basına, haber ajanslarına veya radyo ve televizyon kurumlarına bilgi veya demeç vermek, kınama niteliğinde ceza verilmesi gereken hallerdendir.

Yukarıda sayılan fiillerin işlenmesi, cezanın direkt olarak verilmesi sonucunu doğurmaz. Disiplin amiri, yukarıda yer alan suçların işlendiğinden haberdar olması halinde, konuya ilişkin soruşturma başlatır. Cezanın verilebilmesi için soruşturmanın usulüne uygun yürütülmesi ve tamamlanması gerekir.

Memur disiplin cezalarına neden olan haller, yukarıda sıralananlardan ibaret değildir. Kınama dışında uyarma, aylıktan kesme, kademe ilerlemesinin durdurulması ve meslekten çıkarma gibi çeşitli disiplin cezalarına neden olan birçok davranış, DMK bünyesinde düzenlenmiştir. Her birine ilişkin detaylı izah, “memur disiplin cezaları” yazımızda yer almaktadır.

Devlet Memuru Kınama Cezası Soruşturma Aşamaları

Devlet memuru kınama cezası soruşturma aşamaları; disiplin suçunun amir tarafından öğrenilmesi, soruşturmanın başlatılması ve gerekli cezanın verilmesidir. Disiplin amiri, ihbar, şikayet yahut benzeri şekillerde disiplin suçundan haberdar olur. Memurlar tarafından yapılan denetlenmeler sonucunda da disiplin amirinin eylemden haberdar olması mümkündür.

Disiplin amiri, disiplin cezasını gerektiren fiil ve durumları öğrendikten sonra 1 ay içinde soruşturma başlatmalıdır. Soruşturma başlatıldıktan sonra, disiplin amiri tarafından soruşturmacı memur atanır.

Memurun eylemi, disiplin cezası yanında TCK uyarınca ceza soruşturması da gerektiriyorsa ilgili birimlere ihbarda bulunulur ve cezai soruşturma süreci adli makamlarca ayrıca yürütülür. İdari amirin atadığı soruşturmacı; evrak inceleme, tanık dinleme yahut talimat yoluyla ifade alma gibi yollarla soruşturma raporu hazırlar.

Hazırlanan soruşturma raporu, değerlendirme yapılması için disiplin amirine sunulur. Disiplin amiri tarafından, memura yazılı bildirim yapılır. Bu bildirimde, memura savunma yapması için en az 7 gün süre verilir. Memur, kendisine verilen sürede savunma yapmadığı takdirde bu hakkından vazgeçmiş sayılır.

Memurun savunması alındıktan sonra, dosya yetkili disiplin amirine gönderilir. Disiplin amiri, soruşturmanın tamamlanmasından itibaren 15 gün içinde memur hakkında karar verir. Söz konusu karar, memura tebliğ edilir. 

Memura savunma için 7 günden az süre verilirse veya hiç süre verilmezse ceza iptal edilebilir. Bu tür usulsüzlüklere karşı, itiraz veya iptal davası yoluna başvurulmalı ve deliller doğru hukuki zeminde ileri sürülmelidir. Bu noktada, uzman idare hukuku avukatından yardım alınmalıdır.

Disiplin Soruşturmasının Yapılamayacağı Haller

Disiplin soruşturmasının yapılamayacağı haller, Adalet Bakanlığı tarafından konu hakkında yayımlanmış genelge hükümlerinde yer almaktadır. Bu durumların varlığı halinde, disiplin cezası verilmesini gerektiren fiiller hakkında disiplin soruşturması açılamaz. Mevzubahis durumlar şunlardır:

• Disiplin suçu işlendiği iddiasının belli bir konuyu içermemesi yahut somut delile dayanmaması,
• Yapılan ihbar yahut şikayette, başvuru sahibinin adı, soyadı, imzası ve adresinin bulunmaması,
• Daha önceden, söz konusu fiile dair bir soruşturmanın tamamlanmış olması ve konuya ilişkin yeni delilin bulunmaması,
• Olayın, kanun yollarına başvurulmasını gerektiren unsurlar içermesi,
• İhbar yahut şikayetin, akıl hastalığı sebebiyle vesayet altına alınmış kişiler hakkında olması, disiplin soruşturmasının yapılamayacağı hallerdendir.

Memur hakkında disiplin soruşturması yapılamayacak haller, sayılanlardan ibaret değildir. Bunlar dışında soruşturmaya engel teşkil edecek herhangi bir durum mevcutsa bunun doğru hukuki zeminde ileri sürülmesi gerekir.

Disiplin Soruşturmasının Sonucu

Disiplin soruşturmasının sonucunda, memura ceza verilip verilmeyeceğine yahut verilecek cezanın ağırlığına disiplin amiri karar verir. Sonuç, memura tebliğ edilir. Kınama cezası, 5 yıl süre ile memurun özlük dosyasına kaydedilir. Belli şartların taşınması halinde, bir derece daha hafif yahut ağır cezaların verilmesi söz konusu olabilir.

Memurun geçmişteki hizmetleri, çalışmaları, ödülleri veya başarı belgeleri varsa hafif bir ceza verilebilir. Bu durumda, kınama niteliğinde bir ceza verilmesi yerine uyarma cezasının verilmesi mümkündür. Hafif cezanın verilmesine ilişkin kuralın uygulanmaması halinde, gerekçenin ilgili kararda yer alması gerekir.

Memur Kınama Cezasının Özlük Dosyasından Silinmesi

Memura verilen cezanın özlük dosyasından silinmesi, memurun talep etmesi halinde söz konusu olur. Ancak cezanın özlük dosyasından silinmesi için 5 yıllık sürenin dolması beklenmelidir. Atamaya yetkili amir, yapılan başvuru sonucunda memurun 5 yıllık süre içindeki fiil ve hallerine ilişkin değerlendirme yapar. Değerlendirme sonucunun olumlu olması halinde, kınama cezası memur özlük dosyasından silinir.

Memur Kınama Cezasının İptali

Memur kınama cezasının iptali, ilgili kanun hükümlerine yahut prosedüre uygun ceza verilmemesi halinde söz konusu olur. Mevzubahis hükümler, Devlet Memurları Kanunu ve Devlet Memurları Disiplin Yönetmeliği kapsamında sayılmıştır. Bunlara aykırı şekilde verilen cezaların iptali söz konusu olur.

İlgili durumlar şunlardır:

• Memura, savunmasını yapması için süre verilmemesi yahut 7 günden kısa bir süre verilmesi,
• Disiplin soruşturması yapılmadan ceza verilmesi,
• Disiplin amiri ile soruşturma sürecini yöneten soruşturmacının aynı kişi olması,
• Soruşturmaya başlanmasına ve karar verilmesine ilişkin zamanaşımı sürelerine uyulmaması,
• Disiplin cezası verilmesine gerekçe oluşturan fiil ve haller ile verilen cezanın uyumlu olmaması.

Yukarıda sayılan kural ihlallerinin söz konusu olması, cezanın direkt olarak kaldırılması sonucunu doğurmaz. Cezanın ortadan kaldırılması için idareye itiraz edilmeli veya idare mahkemesinde iptal davası açılmalıdır.

Memur Kınama Cezasına İtiraz ve İptal Davası

Memur kınama cezasına itiraz ve iptal davası, cezanın iptali için başvurulabilecek hukuki imkanlardır. Hakkında kınama cezası verilen memur, disiplin amiri tarafından verilen cezaya karşı itiraz yoluna başvurabilir. İtiraz başvurusunun yapılacağı idari makam, disiplin kuruludur. Memur, kararın kendisine tebliğinden itibaren 7 gün içinde itiraz başvurusu yapmalıdır.

Yapılan başvuru sonucunda, disiplin amiri tarafından verilen ceza hafifletilebilir yahut kaldırılabilir. İtirazdan sonuç alınamaması halinde, idare mahkemesinde iptal davası açılabilir. Yetkili makama itiraz başvurusu yapmadan direkt olarak da idare mahkemesinde iptal davası açılabilir.

İptal davasının açılabileceği süre, kararın memura tebliğini izleyen günden itibaren 60 gündür. Fakat memur önce idareye itiraz etmişse 60 günlük süre durur. İtirazın reddedilmesi veya 30 gün boyunca herhangi bir dönüş yapılmaması halinde, 60 günlük sürenin kalan kısmı işlemeye başlar.

Örneğin, memura disiplin cezası tebliğ edildikten sonra memur 4. günde idareye itirazda bulunmuş olsun. İtiraz reddedilinceye veya 30 gün yanıtsız bırakılıncaya kadar süre işlemez. Belirtilen durumlardan birinin varlığı halinde, idare mahkemesinde iptal davası açabilmek için kalan 56 günlük süre işlemeye başlar.

İtiraz veya iptal davasında yapılan inceleme sonucunda, memurun haksız yere disiplin cezasına çarptırıldığı saptanırsa ceza iptal edilir. Bu durumda, ceza ve cezaya bağlı bütün sonuçlar ortadan kalkar.

Memur Kınama Cezası Zamanaşımı Süresi

Memur kınama cezası zamanaşımı süresi, soruşturmaya başlama noktasında 1 ay ve ceza verme noktasında 2 yıldır.

Disiplin amiri, disiplin cezası verilmesine gerekçe oluşturan sebepleri öğrenmesinden itibaren 1 ay içinde disiplin soruşturmasını başlatmak zorundadır. 1 aylık süresinin dolmasından sonra, söz konusu fiil için disiplin soruşturması başlatılamaz. 

Ayrıca, eylemin gerçekleştirilmesinden itibaren 2 yıl içinde soruşturma tamamlanarak memura disiplin cezası verilmiş olmalıdır. Bu süre dolduktan sonra, memur hakkında disiplin cezasına hükmedilemez.

Memura Verilen Kınama Cezasına Karşı İptal Davasında Yetkili ve Görevli Mahkeme

Memura verilen kınama cezasına karşı iptal davasında yetkili ve görevli mahkeme, memurun görevli olduğu yerdeki idare mahkemesidir. İptal davasının farklı bir mahkemede açılması halinde, görevsizlik yahut yetkisizlik kararı verilecektir. Bu nedenle, zaman kaybı yaşamamak bakımından doğru mahkemede dava açılmalıdır.

Memur Kınama Cezasının İptali Davası İstinaf ve Danıştay Aşaması

Memur kınama cezasının iptali davasında, karara karşı istinaf yoluna başvurulabilir. Bunun için kararı veren mahkemeye kararın tebliğini izleyen günden itibaren 30 gün içinde istinaf dilekçesi sunulmalıdır. Dosyayı inceleyecek olan istinaf mercii ise bölge idare mahkemesidir.

Bölge idare mahkemesinin kararına karşı, Danıştay’da temyiz yoluna başvuru imkanı kapalıdır. Dolayısıyla, bölge idare mahkemesinin kararı kesindir.

Sonuç

Memur kınama cezası, yalnızca itiraz ve iptal davası yolları ile kaldırılabilen bir disiplin cezasıdır. Bu cezanın kaldırılmasına ilişkin başvurulabilecek yollarda, hukuka aykırılığın açık şekilde ortaya konulması gerekir. Aksi takdirde, ceza ortadan kaldırılamayabilir. Bu nedenle, alanında uzman idare hukuku avukatından yardım almakta fayda vardır.