Devlet Memurluğundan Çıkarma Cezası ve İptali

Devlet memurluğundan çıkarma cezası, memurun işlediği çeşitli eylemler sonucu memuriyetine son verilmesi sonucunu doğurur. Bu cezanın verilebilmesi için usulüne uygun şekilde soruşturma aşamasının tamamlanması gerekir. Memur, kendisine verilen cezaya karşı iptal davası açabilir. İptal davası kazanılırsa kişi tekrar memuriyete dönebilir.

Devlet Memurluğundan Çıkarma Cezası Nedir?

Devlet memurluğundan çıkarma cezası, bir daha devlet memurluğuna atanmamak üzere kişinin memuriyetine son verildiği disiplin cezasıdır. Söz konusu ceza, amirlerin bu yöndeki değerlendirmesi üzerine, memurun bağlı bulunduğu kurumdaki yüksek disiplin kurulunun kararı ile verilir. Cezanın verilmesi ile kişinin memurluk statüsü sona erer.

Devlet Memurluğundan Çıkarma Cezası Verilmesini Gerektiren Disiplin Suçları

Devlet memurluğundan çıkarma cezası verilmesini gerektiren disiplin suçları, DMK m.125’te sayılmıştır. İlgili hükümde belirtilen durumlar şunlardır: 

• İdeolojik veya siyasi amaçlarla kurumların huzur, sükûn ve çalışma düzenini bozmak, boykot, işgal, kamu hizmetlerinin yürütülmesini engelleme, işi yavaşlatma ve grev gibi eylemlere katılmak veya bu amaçlarla toplu olarak göreve gelmemek, bunları tahrik ve teşvik etmek veya yardımda bulunmak,
• Yasaklanmış her türlü yayını veya siyasi veya ideolojik amaçlı bildiri, afiş, pankart, bant ve benzerlerini basmak, çoğaltmak, dağıtmak veya bunları kurumların herhangi bir yerine asmak veya teşhir etmek,
• Siyasi partiye girmek,
• Özürsüz olarak bir yılda toplam 20 gün göreve gelmemek, 
• Savaş, olağanüstü hal veya genel afetlere ilişkin konularda amirlerin verdiği görev veya emirleri yapmamak,
• Amirlerine, maiyetindekilere ve iş sahiplerine fiili tecavüzde bulunmak, 
• Memurluk sıfatı ile bağdaşmayacak nitelik ve derecede yüz kızartıcı ve utanç verici hareketlerde bulunmak,
• Yetki almadan gizli bilgileri açıklamak, 
• Siyasi ve ideolojik eylemlerden arananları görev mahallinde gizlemek,
• Yurt dışında Devletin itibarını düşürecek veya görev haysiyetini zedeleyecek tutum ve davranışlarda bulunmak,
• 5816 sayılı Atatürk Aleyhine İşlenen Suçlar Hakkındaki Kanuna aykırı fiilleri işlemek,
• Terör örgütleriyle eylem birliği içerisinde olmak, bu örgütlere yardım etmek, kamu imkân ve kaynaklarını bu örgütleri desteklemeye yönelik kullanmak veya kullandırmak, bu örgütlerin propagandasını yapmak, devlet memurluğundan çıkarma cezası verilmesini gerektiren disiplin suçlarıdır.

Devlet memurluğundan çıkarma cezası verilmesi gereken haller tespit edildiğinde, memur hakkında soruşturma açılır ve süreç işlemeye devam eder. Bu noktada yapılacak herhangi bir usulsüzlüğe veya haksız yere verilen cezaya karşı iptal davası imkanı olduğu unutulmamalıdır.

Devlet memurları için Kanun’da öngörülen tüm disiplin suçları ve cezaları ile bunlara karşı atılması gereken adımlar, “memur disiplin cezaları” yazımızda bulunmaktadır. İlgili yazıdan diğer disiplin cezalarına ve bunlara neden olan eylemlere ulaşabilirsiniz.

Devlet Memurluğundan Çıkarma Cezası Verilmesini Gerektiren Adli Suçlar

Devlet memurluğundan çıkarma cezası verilmesini gerektiren adli suçlar, DMK m.48’de sayılmıştır. İlgili hükme göre, devlet memurluğundan çıkarma cezası verilmesini gerektiren adli suçlar şunlardır: 

Türk Ceza Kanununun 53. maddesinde belirtilen süreler geçmiş olsa bile;

• Kasten işlenen bir suçtan dolayı bir yıl veya daha fazla süreyle hapis cezasına hükmedilen her türlü suç,
• Affa uğramış olsa bile Devletin güvenliğine karşı işlenen suçlar, 
• Anayasal düzene ve bu düzenin işleyişine karşı işlenen suçlar, 
• Zimmet, 
• İrtikâp, 
• Rüşvet,
• Hırsızlık, 
• Dolandırıcılık, 
• Sahtecilik, 
• Güveni kötüye kullanma, 
• Hileli iflas, 
• İhaleye fesat karıştırma, 
• Edimin ifasına fesat karıştırma, 
• Suçtan kaynaklanan malvarlığı değerlerini aklama,
• Kaçakçılık suçlarını işlemiş olan kişi memur olamaz. Bu suçu işleyen memur ise memuriyetten çıkarılır. Bunun için kesinleşmiş mahkumiyet kararı aranır.

Devlet Memuru Olma Şartlarını Sonradan Sağlayamama

Devlet memuru olma şartlarını sonradan sağlayamama halinde, DMK 98 uyarınca kişinin memuriyeti sona erer. Bu durum iki şekilde ortaya çıkabilir. Memuriyet için aranan şartları taşımadığı halde memur olmuş kimsenin bu durumu sonradan anlaşılırsa kişi memuriyetten çıkarılır.

Bunun dışında, ilk etapta memuriyetin şartlarını taşıyan kişi sonradan bu şartları kaybetmiş olabilir. Bu durumda da devlet memurluğundan çıkarma cezası tatbik edilir. Bu duruma örnek olarak memuriyete engel teşkil eden bir suçun memur olduktan sonra işlenmesi gösterilebilir.

Devlet Memurluğundan Çıkarma Cezası Soruşturması Aşamaları

Devlet memurluğundan çıkarma cezası soruşturma aşaması; ihbar, denetim, şikayet veya farklı şekillerde durumun yetkili amir tarafından öğrenilmesi ile başlar. Bu aşamadan sonra, yetkili amir konu hakkında değerlendirme yapar ve bir soruşturmacı belirler. 

Soruşturmacı olarak belirlenen yetkili, konu hakkında araştırma yapar ve delillerle birlikte tüm belgeleri soruşturma dosyasına ekler. Bu noktada, memur soruşturma ile ilgili bilgilendirilir ve konu hakkında savunması alınır. Memura, savunma hazırlaması için 7 günden az olmayacak şekilde makul bir süre verilir. Memur verilen süre içinde savunma yapmazsa savunma hakkından vazgeçmiş sayılır.

Memurun savunması alınmadan ve usulüne uygun şekilde tebligat yapılmadan, memura disiplin cezası verilemez. (D.12.D., E.2016/8889, K. 2017/127.) Bu şekilde disiplin cezası uygulanırsa ceza iptale tabi olur. Memura savunma hakkı verilmeden disiplin cezası uygulanması, Anayasa m.129/2’ye de aykırılık teşkil eder.

Memurun savunmasını aldıktan sonra, soruşturmacı dosyayı tamamlar ve yüksek disiplin kuruluna gönderir. Yüksek disiplin kurulu, durumu değerlendirerek dosyanın kendisine tevdiinden itibaren en geç 6 ay içinde karar verir. Karar, memura tebliğ edilir.

Disiplin soruşturması sürecinin yürütülmesi, temel birtakım esaslara bağlıdır. Bunlara aykırılık teşkil eden durumlarda, cezanın iptali dava edilebilir. Söz konusu durumlar, aşağıda listelenmiştir.

• Bağımsız olan, üst veya denk görevde olan bir soruşturmacı atanması, 
• Tanık ve soruşturulanın ifadelerinin alınması, 
• İfade alınmadan kişiye haklarının ve soruşturma konusunun bildirilmesi, 
• Delillerin araştırılması, 
• Soruşturma sonucunda bir rapor hazırlanması 
• Raporun ilgili makama sunulması, 
• Soruşturmayı yapan kişi ile soruşturmada elde edilen delilleri değerlendirecek kişi veya kurulların aynı olmaması, 
• Yasal süre içerisinde isnat olunan fiiller bildirilerek sanığın savunmasının alınması gibi kıstaslar, memurların soruşturma aşamasında haklarını koruyan hukuki güvencelerdir.

Memurluktan çıkarma cezası soruşturma aşamaları tamamlandıktan sonra, yüksek disiplin kurulu tarafından karar verilir. Karar sonucunda memura haksız yere ceza verilmiş veya soruşturma prosedürüne aykırı davranılmış olabilir. Bu tür durumlarda, söz konusu aykırılıklar iptal davasında ileri sürülmeli ve ispatlanmalıdır. Bu noktada, uzman idare hukuku avukatına danışmakta yarar vardır.

Ceza Soruşturması ile Disiplin Soruşturmasının Bir Arada Görülmesi

Devlet memurunun disiplin cezası verilmesini gerektiren bazı fiilleri, aynı zamanda ceza soruşturması açılmasını da gerektirebilir. Ancak disiplin soruşturması, ceza soruşturması ve kovuşturmasından bağımsız bir süreçtir.

Disiplin soruşturması ve adli ceza soruşturmasından birinin sonucunda verilen karar, diğeri bakımından bağlayıcı değildir.

Disiplin Soruşturmasının Sonucu

Memurluktan çıkarma cezasına ilişkin disiplin soruşturması sonucunda yüksek disiplin kurulu, dosyanın kendisine tevdi edilmesinden itibaren en geç 6 ay içinde memur hakkında karar verir. Kararla birlikte kişinin memuriyet statüsü ve buna bağlı tüm haklar da sona erer.

Kendisine uygulanan yaptırımın haksız olduğunu veya sürecin usulüne uygun biçimde işletilmediğini iddia eden memur, karara karşı iptal davası yoluna başvurabilir.

Devlet Memurluğundan Çıkarma Cezası Zamanaşımı Süresi

Devlet memurluğundan çıkarma cezası zamanaşımı süresi disiplin soruşturması için 6 ay, ceza verilmesi için 2 yıldır. Bu sürelerin geçmesi ile birlikte disiplin cezası zamanaşımına uğrayacak ve memur hakkında ceza verilemeyecektir.

Memurluktan çıkarma cezası gerektiren eylemin işlendiğinin öğrenildiği tarihten itibaren 6 ay içinde disiplin soruşturmasına başlanmalıdır. Aksi takdirde, memur hakkında soruşturma başlatılamaz. Disiplin cezasına konu eylemin işlendiği tarihten itibaren 2 yıl içinde disiplin cezası verilmediği takdirde, memura disiplin cezası verilemez.

Devlet Memurluğundan Çıkarma Cezasına Karşı İtiraz ve İptal Davası 

Devlet memurluğundan çıkarma cezasına karşı itiraz edilmesi mümkün değildir. Ancak, idare mahkemelerinde iptal davası açılabilir. Devlet memurluğundan çıkarma cezasına karşı iptal davası, kararın tebliğinden itibaren 60 gün içinde açılmalıdır. Bu süre hak düşürücü nitelikte olduğundan, süre kaçırılması durumunda iptal davası açılamayacaktır.

Devlet Memurluğundan Çıkarma Cezasına Karşı İptal Davasında Yetkili ve Görevli Mahkeme

Devlet memurluğundan çıkarma cezasına karşı iptal davasında yetkili ve görevli mahkeme, memurun son görev yaptığı yerdeki idare mahkemesidir.

Devlet Memurluğundan Çıkarma Cezasının İptali Davasında Yürütmenin Durdurulması

Devlet memurluğundan çıkarma cezasının iptali davasında yürütmenin durdurulması talep edilebilir. Bu durumda dava dilekçesinde, cezanın iptali ve cezai işlemlerin uygulanmasının dava sonuna kadar durdurulması talep edilir.

Yürütmenin durdurulması talebinin kabul edilmesi halinde, memurluktan çıkarma cezasına ilişkin işlemler dava sonuçlanıncaya kadar durdurulur. Böylelikle, dava süreci boyunca memuriyet statüsü kaybedilmemiş olur.

Devlet Memurluğundan Çıkarma Cezasının İptali Davası İstinaf ve Danıştay Aşaması

Devlet memurluğundan çıkarma cezasının iptali davasının kaybedilmesi halinde, kararın memura tebliğini izleyen günden itibaren 30 gün içinde istinaf yoluna başvurulabilir. Bunun için kararı veren idare mahkemesine istinaf dilekçesi verilmelidir. Dosyayı inceleyecek olan istinaf mercii ise bölge idare mahkemesidir.

Bölge idare mahkemesinin vereceği karara karşı, tebliği izleyen günden itibaren 30 gün içinde temyiz yoluna başvurulabilir. Kararı inceleyecek olan temyiz mercii ise Danıştaydır. Danıştayın kararı kesin nitelikte olup bu karara karşı farklı bir mercie başvurulamaz.

Sonuç

Devlet memurluğundan çıkarma cezası verilen hallerde, mutlaka süresinde iptal davası açılmalıdır. Aksi halde, başka bir yolla cezanın kaldırılması mümkün olmayacaktır. İptal davası sürecinde ise cezanın hukuka aykırılığı konusunda doğru hukuki argümanlar ortaya konulmalıdır. Bu noktada, idare hukuku avukatına danışarak adım atmakta fayda vardır.