Boşanmada Maddi ve Manevi Tazminat

Boşanmada maddi ve manevi tazminat isteme imkanı, kusursuz veya daha az kusurlu olan eşe tanınmıştır. Fakat buna ilişkin iddia ve deliller, hukuki argümanlarla desteklenmelidir. Böylelikle, kusurlu eşten tazminat alınabilir.

Genel Olarak Maddi ve Manevi Tazminat Nedir?

Genel olarak maddi tazminat, kusurlu ve hukuka aykırı bir eylemle başkasına zarar veren kimsenin buna karşılık ödemesi gereken tutardır. Tazminat, 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu’na dayanır.

Manevi tazminat ise kusurlu ve hukuka aykırı bir eylem nedeniyle kişilik hakları ve manevi bütünlüğü zedelenen kimsenin zararı veren kişiden buna karşılık belli miktar para almasına imkan tanıyan tazminat biçimidir.

Maddi ve manevi tazminatın ortak özelliği, zararın ve hukuka aykırı eylemin gerekliliğidir. Zararın nerede ve ne şekilde ortaya çıktığına göre talep edilecek tazminat türü belli olur.

Boşanmada Maddi Tazminat

Boşanmada halinde maddi tazminat, TMK 174 hükmünde şöyle düzenlenmiştir:

“Mevcut veya beklenen menfaatleri boşanma yüzünden zedelenen kusursuz veya daha az kusurlu taraf, kusurlu taraftan uygun bir maddî tazminat isteyebilir.”

Belirtilen hükümden anlaşılacağı üzere, maddi tazminat isteme imkanı olup olmadığını belirleyen husus, boşanmanın hangi şartlarla gerçekleştiğidir. Kanun’da aranan kriterlere uygun bir durum mevcutsa maddi tazminat istenebilir.

Boşanmada Maddi Tazminatın Şartları

Boşanmada maddi tazminatın şartları, TMK 174 hükmü uyarınca şunlardır:

• Kişinin mevcut ya da beklenen menfaatleri boşanma yüzünden zedelenmiş olmalı,
• Tazminat talep eden taraf, kusursuz veya daha az kusurlu olmalı,
• Karşı tarafın mutlaka kusuru olmalıdır. 

Belirtilen şartların varlığı halinde, uygun miktarda maddi tazminat talebiyle dava açılabilir.

Kişinin mevcut ya da beklenen menfaatlerinin zedelenmesine örnek olarak evliliğin süreceği inancıyla yapılan her türlü harcama gösterilebilir. Özellikle eşlerin birbirine aldığı pahalı hediyeler, bu kapsamda talep edilebilir.

Tazminat talep eden tarafın kusursuz ya da daha az kusurlu olması ve tazminat istenen tarafın kusurlu olması bakımından en sık karşılaşılan örnek, aldatma olarak da ifade edilen zinadır. Kişi hem eşini aldatıp hem de boşanmada maddi tazminat talebinde bulunamaz.

Boşanma sürecinde kimin hangi ölçüde kusuru varsa bunlar mahkeme tarafından değerlendirilir ve kusuru daha az olan yahut hiç olmayan kişi tazminat talep etmişse bu talep kabul edilebilir.

Boşanmada Maddi Tazminat Neye Göre Belirlenir?

Boşanmada maddi tazminat; davacının talebine, davalının maddi durumuna, kusur olarak kabul edilen davranışların ağırlığına ve somut olaya özgü diğer birtakım etmenlere göre belirlenir.

Maddi tazminatın belirlenmesiyle ilgili Kanun’da yer alan kriter, “uygun” bir tazminata hükmedilmesidir. Bundan anlaşılması gereken, yukarıda belirtilen kriterleri sağlayan ve zararı karşılayan makul bir miktardır.

DİKKAT: Mahkeme, maddi tazminat olarak talep edilen tutarın üzerinde bir miktara hükmedemez. Fakat talep edilen tutarın kendisine veya daha azına hükmedebilir.

Boşanmada Manevi Tazminat

Boşanmada manevi tazminat, TMK 174/2 hükmünde şöyle düzenlenmiştir:

“Boşanmaya sebep olan olaylar yüzünden kişilik hakkı saldırıya uğrayan taraf, kusurlu olan diğer taraftan manevî tazminat olarak uygun miktarda bir para ödenmesini isteyebilir.”

Verilen hüküm uyarınca, belli durumlarda boşanmada manevi tazminat isteminde bulunulabilir. Fakat bunun için, yukarıdaki hükümden çıkan şartlar sağlanmış olmalıdır.

Boşanmada Manevi Tazminatın Şartları

Boşanmada manevi tazminatın şartları, TMK 174/2 uyarınca şunlardır:

• Bir tarafın kişilik hakları, boşanmaya sebep olan olaylar yüzünden saldırıya uğramış olmalı,
• Tazminat talep edilen taraf kusurlu olmalıdır.

Kişilik haklarının saldırıya uğramasına örnek olarak kişinin aldatılması, manevi ve psikolojik yıkım yaşaması, terapiye ihtiyaç duyması, iftiraya uğraması, çevresinde kötü anılması, ailesinin yıpranması gibi durumlar ifade edilebilir.

Bu tür manevi sorunlarla yüzleşip süreçten zarar görmüş olan taraf, diğer eşin bunda kusurunun olması halinde manevi tazminat talebinde bulunabilir.

Boşanmada Manevi Tazminat Neye Göre Belirlenir?

Boşanmada manevi tazminat; davaya konu olan manevi zararın ağırlığına, davacının talep ettiği miktara, davalının maddi imkanlarına ve somut olaya mahsus diğer etkenlere bağlı olarak belirlenir.

TMK 174/2 hükmünde, manevi tazminatın ideal miktarıyla ilgili “uygun bir miktar” ibaresi kullanılmıştır. Tazminat için uygun miktarın ne kadar olduğu belirleyecek olan ise mahkemedir. 

DİKKAT: Davada kusurlu eşten talep edilen tazminat miktarının üzerinde bir tutara hükmedilemez. Fakat hakim, talep edilen tutarda veya bundan daha az miktarda bir tazminatın ödenmesine hükmedebilir.

Boşanmada Maddi ve Manevi Tazminat Davaları ile İlgili Merak Edilenler

Boşanma sürecindeki maddi ve manevi tazminat davaları ile ilgili merak konusu olan bazı hususlar, aşağıda yanıtlandırılmıştır.

Boşanmada Maddi ve Manevi Tazminat Davaları ile Mal Paylaşımı Davası Birlikte Açılabilir mi?

Boşanmada maddi ve manevi tazminat davaları ile mal paylaşımı davası, birlikte açılabilir. Somut olayın şartlarına göre mahkeme, davaları birleştirebileceği gibi birini incelemeye başlayarak diğerini bekletici mesele de yapabilir.

Boşanma Davası ile Maddi ve Manevi Tazminat Davaları Birlikte Açılabilir mi?

Boşanma davası ile maddi ve manevi tazminat davaları birlikte açılabilir. Kişi dilerse boşanma davası sonuçlandıktan sonra tazminat davası açmayı da tercih edebilir.

Aldatan Eş Boşanmada Maddi ve Manevi Tazminat Davaları Açabilir mi?

Aldatan eş, maddi ve manevi tazminat davaları açamaz. Bu davaların açılabilmesi için tazminat talebinde bulunan kişinin kusursuz veya daha az kusurlu olması gerekir. Dolayısıyla, aldatma (zina) fiilini işleyen eş tazminat talep edemez.

Boşanmada Maddi ve Manevi Tazminat Davaları Hangi Hallerde Açılabilir?

Boşanmada maddi ve manevi tazminat davaları, bir eşin diğer eşe zarar veren ve hukuka aykırı nitelikteki davranışlarına karşı açılabilir. Eşlerin birbirini aldatması, küfür ve  hakaret etmesi, ortak maddi imkanları kötüye kullanması ve zarara yol açması gibi durumlar, buna örnek verilebilir.

Boşanmada Maddi ve Manevi Tazminat Davaları Aynı Anda Açılabilir mi?

Boşanmada maddi ve manevi tazminat davaları, aynı anda açılabilir. İki talep için de iddia ve deliller ortaya konulduktan sonra bu iki tazminat talebi, mahkeme tarafından ayrı ayrı karara bağlanır.

Boşanmada Tazminat Davalarında İspat Nasıl Yapılır?

Boşanma sürecindeki maddi ve manevi tazminat davalarında, her türlü delille ispat yapılabilir. Senet, fotoğraf, görüntü kaydı, telefon mesajları, tanık ve belge gibi çeşitli birçok ispat aracına başvurarak davada ileri sürülen hususlar delillendirilebilir. 

Boşanmada Tazminat Davaları Ne Kadar Sürer?

Boşanmada tazminat davaları, yaklaşık 1 yıl sürer. 

Fakat belirtilen süre; davada ileri sürülen vakıaların çeşitliliğine, mahkemelerin yoğunluğuna ve tarafların tutumuna göre daha uzun veya kısa olabilir.

Boşanmada Tazminat Davalarında Zamanaşımı

Boşanmada tazminat davalarında zamanaşımı süresi, boşanmaya ilişkin hükmün kesinleşmesinden itibaren 1 yıldır. Bu süre zarfında dava açılmalı ve tazminat talebinde bulunulmalıdır. Aksi takdirde, tazminat talebinde bulunma imkanı ortadan kalkar.

Boşanmada Maddi ve Manevi Tazminat Davasında İstinaf ve Temyiz

Boşanmada maddi ve manevi tazminat davasında istinaf ve temyiz yollarına başvuru imkanı, tazminatın türüne göre değişkenlik gösterir.

Maddi tazminata ilişkin mahkeme kararına karşı istinaf kanun yoluna, 2 hafta içinde başvurulabilir. Fakat bunun için 2024 itibariyle 28.250 TL üzerinde bir tutar söz konusu olmalıdır. Aksi takdirde, ilk derece mahkemesinin kararına karşı istinaf yoluna başvurulamaz.

Maddi tazminata ilişkin istinaf mercii, bölge adliye mahkemesidir. Mahkemenin kararına karşı temyiz yoluna başvurabilmek için öngörülen sınır ise 2024 itibariyle 378.290 TL’dir. Temyiz yoluna başvuru süresi 2 hafta ve temyiz mercii Yargıtaydır. Yargıtayın kararına karşı farklı bir hukuki yola başvuru imkanı yoktur.

Boşanmada manevi tazminat bakımından ise hem istinaf hem temyiz imkanı maddi tazminat ile aynı sürelere tâbidir ve dava aynı mercilerde görülür. Fakat manevi tazminat davaları, istinaf ve temyiz yolu için öngörülen parasal sınırlara tâbi değildir. Talep edilen tutara bağlı olmaksızın istinaf ve temyiz imkanı mevcuttur.

Durumu bir tablo ile özetlemekte fayda vardır.

Anlaşmalı Boşanmada Maddi ve Manevi Tazminat

Anlaşmalı boşanmada, taraflar anlaşma protokolü çerçevesinde maddi ve manevi tazminat belirleyebilir ve bu çerçevede talepte bulunabilir.

Fakat anlaşmalı boşanma gerçekleştikten sonra, boşanmayla ilgili maddi ve manevi tazminat davaları açılamaz. Yargıtay’ın tutumu da bu yöndedir. (Yargıtay HGK E: 2017/2-3067 K: 2019/512)

Sonuç

Boşanmada maddi ve manevi tazminat davalarının açılması ve yürütülmesiyle ilgili süreçte, birçok teknik ve hukuki ayrıntı bulunur. Özellikle tazminata konu hadiselerin doğru hukuki zeminde ispat edilmesi gerekir. Sürecin takibini usulüne uygun biçimde sağlayabilmek bakımından, uzman boşanma avukatına danışmakta yarar vardır.