Boşanma Davası Nasıl Açılır?

Boşanma davası nasıl açılır sorusunun cevabı, boşanma dava dilekçesi ile yetkili Aile Mahkemesine başvuru yapılması gerektiğidir. Bu başvuru ile evlilik birliğini sona erdirmek isteyen eşler boşanma taleplerini Aile Mahkemesine iletmiş olurlar. Boşanma davasında hakim, dava dilekçesinde yer alan boşanma sebeplerini haklı görürse boşanmaya karar verecektir. Bununla birlikte, dava sonucunda nafaka, velayet ve tazminat gibi hususlarda da karar verilir.

Boşanma Davası Nedir?

Boşanma davası, eşlerin evlilik birliğini sona erdirmek amacıyla Aile Mahkemesine başvurarak açtığı dava türüdür. Boşanma davası, anlaşmalı veya çekişmeli olarak açılabilir. Dava hangi türde açılmış olursa olsun, velayet, tazminat, nafaka, çocukla kişisel ilişki gibi evlenmenin sonuçlarına dair kararlar verilir.

Çekişmeli boşanma davası, eşlerin boşanma ve boşanmanın sonuçlarına dair anlaşamadıkları durumda açılan davadır. Örneğin bir eş boşanmak istiyor ancak diğer eş boşanmak istemiyor olabilir. Bunun dışında eşlerin her ikisi de boşanmak istiyor ancak velayet, nafaka, mal paylaşımı gibi hususlarda anlaşamıyor olabilirler. İşte bu tür durumlarda eşlerin ne kadar süre evli olduğu farketmeksizin çekişmeli şekilde boşanmak için dava açılır. 

Anlaşmalı boşanma davası ise eşlerin boşanma ve boşanmanın sonuçları üzerinde anlaşıp mahkemeye başvurduğu dava türüdür. Bu davanın açılması için eşlerin en az 1 yıl evli olması gerekir. 

Çekişmeli Boşanma Davası Nasıl Açılır?

Çekişmeli boşanma davası, boşanma sebebinin ve diğer hukuki dayanakların yer aldığı boşanma dilekçesinin yetkili Aile Mahkemesine sunulmasıyla açılır. Boşanmaya ilişkin dava dilekçesi sunulduktan ve harçlar da yatırıldıktan sonra dava süreci başlar.

Çekişmeli boşanma davasını açabilmek için TMK’da özel olarak belirtilen veya evlilik birliğini temelden sarstığı kabul edilen boşanma sebeplerinden birinin dayanak gösterilmesi gerekir. Bu bağlamda çekişmeli boşanma davası açmak için dayanak gösterilebilecek özel boşanma sebepleri şunlardır:

• Zina (aldatma), (ilgili yazı: “zina (aldatma) nedeniyle boşanma”)
• Terk,  (ilgili yazı: “terk nedeniyle boşanma”)
• Akıl hastalığı, (ilgili yazı: “akıl hastalığı nedeniyle boşanma”)
• Hayata kast, pek kötü veya onur kırıcı davranış, (ilgili yazı: “hayata kast, pek kötü veya onur kırıcı davranış nedeniyle boşanma”)
• Fiili ayrılık, (ilgili yazı: “fiili ayrılık nedeniyle boşanma”)
• Suç işleme ve haysiyetsiz yaşam sürme, (ilgili yazı: “suç işleme ve haysiyetsiz yaşam sürme nedeniyle boşanma”)

Çekişmeli boşanma davası açmak için ortak yaşamın çekilmez hale gelmesine neden olan ve boşanmaya dayanak gösterilebilecek genel boşanma sebepleri şunlardır:

• Kıskançlık,
• Şiddet,
• Cinsel sorunlar,
• Eşin ailesine karşı saygısızlık,
• İlgisizlik ve sevgisizlik,
• Alkol ve madde bağımlılığı,
• Eşin ailesinin evliliğe müdahalesi,
• Kumar bağımlılığı,
• Hakaret ve küfür,
• Ekonomik şiddet ve cimrilik,
• Cinsel ilişkiden kaçınma,
• Aşırı borçlanma,
• Eşin ev işlerine yardımcı olmaması veya ev işlerini hiç yapmaması,
• Eşin çocuklarla ilgilenmemesi,
• Eşe karşı sevmediğinin ve boşanmak istendiğinin söylenmesi,
• Eşin uygun şartlarda yaşayabileceği bağımsız bir konutun bulunmaması.

Davayı açmak için hazırlanacak olan dilekçede boşanmaya sebep olan hususlar izah edilmeli ve hukuki sebepler dayanak gösterilmelidir. Boşanma davasında ileri sürülebilecek tüm boşanma sebeplerinin ayrıntılı şekilde incelendiği “boşanma sebepleri” yazımızı okuyarak daha fazla bilgi sahibi olabilirsiniz. 

Eşlerden her biri boşanmak talebiyle dava açmak için yukarıda yer alan sebeplere dayanabilir. Ancak, boşanma sebepleri yukarıda sayılanlarla sınırlı değildir. Örnek verilen boşanma sebeplerinin yanında, evlilik birliğini temelden sarsarak ortak yaşamı çekilmez hale getiren pek çok durum boşanma sebebi olarak kabul edilebilir.

Eşlerin çekişmeli dava sürecinde, boşanmaya sebep olan olayların meydana gelmesinde diğer eşin daha ağır kusurlu olduğunu ispatlaması gerekir. Zira mahkemece belirlenecek kusur oranı nafaka gibi boşanmanın sonuçları üzerinde etkili olacaktır. 

Çekişmeli boşanma davası için gerekli belgeler ise şunlardır:

• Dava dilekçesi, 
• Kimlik fotokopisi,
• Dava harç ve masrafların ödendiğine dair makbuz,
• Deliller listesi, 
• Tanık listesidir. 

DİKKAT: Delil ve tanık listesi dava açılış anında sunulması zorunlu değildir.

Anlaşmalı Boşanma Davası Nasıl Açılır?

Anlaşmalı boşanma davası, eşlerin boşanma protokolü ve dava dilekçesiyle birlikte Aile Mahkemesine başvurmasıyla açılır.

Anlaşmalı boşanma davası süreci şu şekilde ilerler:

• Eşler, boşanmanın sonuçları üzerinde anlaşarak boşanmak için karar alır, 
• Avukat yardımıyla veya bireysel olarak dava dilekçesi ve boşanma protokolü hazırlanır,
• Protokolde velayet, nafaka, tazminat, mal paylaşımı gibi boşanmanın sonuçlarına dair hususlar düzenlenir,
• Dava dilekçesi ve protokolle birlikte, Aile Mahkemesinde  dava açılır,
• Mahkemece tayin edilen duruşma günü, eşler duruşmada hazır bulunur ve boşanma iralerini hakime iletirler,
• Eğer usuli bir eksiklik bulunmuyor ve esasa ilişkin hususlar kanunlara uygunsa tek celsede boşanma kararı verilir,
• Kararın ardından yaklaşık 1 ay içinde gerekçeli karar yazılır ve tebliğe çıkartılır,
• Kararın kesinleşmesi üzerine, karar nüfus müdürlüğü ve diğer ilgili resmi makamlara gönderilerek, kişilerin resmi işlemleri tamamlanır.

Anlaşmalı boşanmak için eşlerin evliliğinin en az 1 yıl sürmüş olması eşlerin dava dilekçesiyle birlikte düzenlediği boşanma protokolünün mahkeme sırasında hakim tarafından onaylanması gerekir.

Anlaşmalı boşanmak için açılacak davada gerekli belgeler ise şunlardır:

• Boşanma dava dilekçesi,
• Boşanma protokolü,
• Nüfus cüzdan fotokopisi, gereklidir.

Anlaşmalı boşanma davasının nasıl açılacağı ve anlaşmalı boşanma davasının şartlarının ayrıntılı şekilde incelendiği “anlaşmalı boşanma” başlıklı yazımızı inceleyerek daha fazla bilgi sahibi olabilirsiniz.

Çekişmeli veya Anlaşmalı Boşanma Davası Seçimi

Çekişmeli veya anlaşmalı boşanma davasından hangisinin seçileceği eşler arasındaki durumun incelenmesiyle belirlenir. Zira, boşanmak isteyen tarafların her iki boşanma davası türünü de seçme imkanı bulunur. Ancak, çekişmeli ve anlaşmalı boşanma davaları arasında hem usul hukuku hem de maddi hukuk yönünden farklılıklar mevcuttur.

Eşlerin evlilik birliği en az 1 yıl sürmüş ve eşler boşanmanın sonuçları üzerinde de anlaşmışlarsa, anlaşmalı boşanma yolunu tercih etmek gerekir. Zira anlaşmalı boşanma davası çekişmeli boşanma davasına göre çok daha kısa sürmektedir. Ayrıca, boşanma süreci genellikle ayrılma aşamasında olan eşleri psikolojik, ekonomik ve sosyal açıdan çok yıpratmaktadır. Bu açıdan anlaşmalı boşanma süreci daha az yıpratıcıdır. 

Uygulada genellikle eşler, evlilik birliğini sonlandırmak veya boşanmanın sonuçları üzerinde anlaşmak noktasında uzlaşıya varamazlar. Bu tür durumlarda gidilebilecek tek yol çekişmeli boşanma davasıdır. Çekişmeli boşanma davasında taraflar, boşanmaya neden olan tarafın kusurlarını ispat etmek için çalışırlar.

Boşanma Süreci Nasıl İlerler?

Boşanma süreci, dilekçelerin sunulması, ön inceleme duruşması, tahkikat ve sözlü yargılama aşamaları ile ilerler. Bu aşamalar tamamlandıktan sonra ilgili mahkeme boşanma davasına ilişkin kararını vererek boşanma süreci tamamlanır.

Boşanma süreci kronolojik olarak şu şekilde ilerler:

• Dilekçelerin sunulması, boşanma sürecinde ilk adımdır. Zira boşanma davası ilk olarak boşanma dava dilekçesinin mahkemeye sunulması ile başlar. Dava dilekçesini tebliğ alan davalı taraf ise cevap dilekçesi hazırlar. Dilekçelerin sunulması aşamasına dilekçeler teatisi aşaması da denilmektedir. Dilekçeler teatisinden sonra ön inceleme duruşmasına geçilir. 

• Ön inceleme duruşmasında uyuşmazlık konusu ve talepler tespit edilir. Ayrıca, taraflar sulh olmaya çağırılır ve sulh olmak istemezlerse bir sonraki duruşmada tahkikat aşamasına geçileceği bildirilir.

• Tahkikat aşamasında, tarafların dilekçelerinde sunmuş oldukları deliller ve hukuki argümanlar değerlendirilir. Tanıklar bu aşamada dinlenir ve gerekiyorsa bilirkişi işlemleri yaptırılır.

• Sözlü yargılama aşaması, tahkikat aşamasından sonra taraflara son sözlerinin sorulduğu aşamadır. Bu aşama aynı zamanda yapılan yargılamanın son duruşmasıdır. 

• Karar aşaması, mahkeme hakiminin karar verdiği ve verdiği kararın ilan edildiği aşamadır. Kararın tüm ayrıntılarıyla ve gerekçesiyle açıklanarak taraflara tebliği ise karar aşamasından yaklasık 1 ay sonra olur.

Anlaşmalı boşanma davasında ise dava açıldıktan sonra, eşlere bir duruşma günü verilir. Duruşma günü, eşler hakim huzurunda, protokolü ve boşanmak istediklerini beyan ederler. Hakim de eşleri dinledikten ve protokolü inceleyerek hükmünü verir. Sonrasında mahkemece gerekçeli karar yazılır ve tebliğe çıkartılır, Kararın kesinleşmesi üzerine, karar nüfus müdürlüğü ve diğer ilgili resmi makamlara gönderilir ve kişilerin resmi işlemleri tamamlanır.

Boşanma Davasının Sonuçları

Boşanma davası sonuçları, boşanma, nafaka, velayet, tazminat ve mal paylaşımıdır. Boşanma davası eğer çekişmeli olarak açılmışsa, mahkeme kararı ile sayılan hususlar hakkında karar verilir. Ancak, boşanma davası anlaşmalı olarak açılmışsa bu durumda tarafların tazminat, nafaka ve malların paylaştırılmasına ilişkin anlaşmış olması gerekir.

Boşanma

Boşanma davasının ilk sonucu, tarafların evlilik birliğinin ortadan kalkmasıdır. Bu şekilde eşler boşanma sonrası yeni bir evlilik yapabilirler. Ancak kadınlar yönünden 300 günlük iddet süresinin beklenmesi gerekir. 

Boşanma sonunda kadın, evlenme ile kazandığı kişisel durumunu korur. Ancak evlenmeden önceki soyadını yeniden alır. Bunlarla birlikte, eşler arasında artık evlilik birliği ortadan kalktığından taraflar artık eş sıfatıyla birbirlerine mirasçı olamazlar.

Nafaka

Boşanma davasının sonuçlarından biri de nafakadır. Boşanma davası ile karar verilecek nafaka türleri tedbir nafakası, iştirak nafakası, yoksulluk nafakası ve yardım nafakasıdır. 

Tedbir nafakası, davanın açılmasından mahkemece verilecek hükmün kesinleşmesine kadar geçen süre için istenebilecek olan nafakadır. Tedbir nafakasına boşanma sürecinde maddi anlamda olumsuz etkilenecek olan taraf lehine hükmedilir. Ayrıca, yapılacak ödemenin nasıl ve ne miktarda yapılacağına hakim eşlerin maddi durumlarını gözeterek belirler.

Tedbir nafakası TMK m.169’da şu şekilde düzenlenmiştir:

“Boşanma veya ayrılık davası açılınca hâkim, davanın devamı süresince gerekli olan, özellikle eşlerin barınmasına, geçimine, eşlerin mallarının yönetimine ve çocukların bakım ve korunmasına ilişkin geçici önlemleri re’sen alır.”

İştirak nafakası, velayet hakkı kendisine verilmeyen tarafın, velayeti sahibi kişiye çocuğun masraflarına katkı sunmak için verdiği nafakadır. Yani eşler boşandıktan sonra da ortak çocuklar üzerindeki bakım yükümlülükleri devam eder. Bu nafaka, boşanma kararı kesinleştiğinde ödenmeye başlar.

İştirak nafakası TMK m.182/3’te şu şekilde düzenlenmiştir:

“Velâyetin kullanılması kendisine verilmeyen eşin çocuk ile kişisel ilişkisinin düzenlenmesinde, çocuğun özellikle sağlık, eğitim ve ahlâk bakımından yararları esas tutulur. Bu eş, çocuğun bakım ve eğitim giderlerine gücü oranında katılmak zorundadır.”

Yoksulluk nafakası, boşanma sonucu maddi olarak yoksulluğa düşecek olan tarafın lehine verilecek nafakadır. Uygulamada bu nafakanın genellikle kadına verildiği görülür. Ayrıca belirtmek gerekir ki yoksulluk nafakasına hükmedilebilmesi için nafaka yükümlüsünün kusurlu olması gerekmez. Ayrıca, yoksulluk nafakasına hükmedilebilmesi için talep gerekir. Yani hakim kendiliğinden bu nafakaya hükmedilemez.

Yoksulluk nafakası TMK m.175’te şu şekilde düzenlenmiştir:

“Boşanma yüzünden yoksulluğa düşecek taraf, kusuru daha ağır olmamak koşuluyla geçimi için diğer taraftan malî gücü oranında süresiz olarak nafaka isteyebilir. Nafaka yükümlüsünün kusuru aranmaz.”

Boşanma davasında nafakanın nasıl belirleneceği ve kime verileceği hususunun tüm ayrıntılarıyla incelendiği “nafaka hesaplama” yazımızı okuyarak daha fazla bilgi sahibi olabilirsiniz.

Velayet

Boşanma davasının sonuçlarından biri de velayettir. Yani hakim boşanma kararını verirken, çocuğun sorumluluğunu, bakım ve gözetimini kimin üstleneceğine de karar verir. 

Velayet hakkı TMK m.336’da şu şekilde düzenlenmiştir:

“Ortak hayata son verilmiş veya ayrılık hâli gerçekleşmişse hâkim, velâyeti eşlerden birine verebilir. Velâyet, ana ve babadan birinin ölümü hâlinde sağ kalana, boşanmada ise çocuk kendisine bırakılan tarafa aittir.”

Boşanmada eşlerden herbiri çocuğun velayetini talep edebilir. Ancak hakim talep doğrultusunda hareket etmeyecektir. Boşanma durumunu ve eşlerin kişisel durumlarını gözeterek velayet hakkında karar verilir. Hakim velayet hakkında karar verirken şunları değerlendirir:

• Çocuğun üstün yararının hangi kararı gerektirdiği,
• Çocuğun eğitimi, sağlığı, kardeşleri ve yaşam alanı,
• Ebeveynlerin çocukla kişisel ilişkisi,
• Uzman bilirkişi ve pedagoglardan uzman görüşü.

Velayetle birlikte, velayet kendisine verilmeyen eşin çocukla kişisel ilişki kurma hakkı bulunur. Çocukla kişisel ilişki kurma hakkı, velayet kendisine verilmeyen kişinin çocuğuyla ebeveyn-çocuk ilişkisini tatmin edecek seviyede vakit geçirmesidir. Bu sayede çocuğun gelişimi ve ebeveynin çocukla olan bağı zarar görmemiş olacaktır. 

Çocukla kişisel ilişki kurma hakkı TMK m.323’te şu şekilde düzenlenmiştir:

“Ana ve babadan her biri, velâyeti altında bulunmayan veya kendisine bırakılmayan çocuk ile uygun kişisel ilişki kurulmasını isteme hakkına sahiptir.”

Boşanma davasında çocukların velayetinin nasıl ve kime verileceği hususunun tüm ayrıntılarıyla incelendiği “boşanmada çocuğun velayeti kime verilir?” yazımızı okuyarak daha fazla bilgi sahibi olabilirsiniz.

Maddi ve Manevi Tazminat

Boşanma davasının sonuçlarından biri de maddi ve manevi tazminattır. Yani hakim boşanma kararını verirken, tarafların kusur oranlarını belirler ve bu kusur oranı çerçevesinde değerlendirme yaparak maddi ve manevi tazminata hükmeder. 

Boşanmada maddi ve manevi tazminat hakkı TMK m.174’te şu şekilde düzenlenmiştir:

“Mevcut veya beklenen menfaatleri boşanma yüzünden zedelenen kusursuz veya daha az kusurlu taraf, kusurlu taraftan uygun bir maddî tazminat isteyebilir. Boşanmaya sebep olan olaylar yüzünden kişilik hakkı saldırıya uğrayan taraf, kusurlu olan diğer taraftan manevî tazminat olarak uygun miktarda bir para ödenmesini isteyebilir.”

İlgili kanuna göre boşanmada maddi tazminat alma şartları şunlardır:

• Kişinin mevcut ya da beklenen menfaatleri boşanma yüzünden zedelenmesi,
• Kişinin boşanmada, kusursuz veya daha az kusurlu olması,
• Karşı tarafın boşanmada kusurunun bulunması, gerekir.

İlgili kanuna göre boşanmada manevi tazminat alma şartları şunlardır:

• Kişinin kişilik hakları, boşanmaya sebep olan olaylar yüzünden zedelenmesi,
• Karşı tarafın boşanmadaki eylemleri nedeniyle kusurlu olması.

Kişinin manevi tazminat alması için kişilik haklarının saldırıya uğramasına örnek olarak, aldatılması, manevi ve psikolojik yıkım yaşaması, terapiye ihtiyaç duyması, iftiraya uğraması verilebilir.

Boşanma davasında maddi ve manevi tazminatın nasıl ve ne miktarda talep edilebileceği hususunun tüm ayrıntılarıyla incelendiği “boşanmada maddi ve manevi tazminat” yazımızı okuyarak daha fazla bilgi sahibi olabilirsiniz.

Mal Paylaşımı

Boşanma davası kesinleştikten sonra eşlerin mal paylaşım hakları bulunur. Yani taraflar, mal paylaşımı için mal rejiminin tasfiye edilerek paylaştırılmasını talep edebilir. Ancak,  uygulamada sıklıkla bilinenin aksine, boşanma davasında mal paylaşımı yapılmaz. Boşanma davası sonucu kesinleştikten sonra, ayrı bir dava ile mal paylaşımı yapılır ve bu davaya mal paylaşım davası denir.

Mal paylaşım davasında, eşlerin kişisel malları paylaştırılmaz. Kişisel mallar kime aitse yine onlarda kalır. Ayrıca evlilikten önce elde edilen mallar da mal paylaşımına dahil olmazlar. Ancak, evlilik birliği içinde edinilmiş mallar paylaştırmaya tabidir. 

Tarafların kişisel malları, yani edinilmesinde diğer eşin herhangi bir emeği, katkısı veya evlilik birliğindeki iş bölümü ve işbirliğinin etkisi bulunmayan malları paylaştırmaya girmez. Yani tarafların kişisel malları mal paylaşımında kendilerinin olacaktır. 

TMK m. 220’ye kişisel mallar şunlardır:

• Eşlerden birinin yalnız kişisel kullanımına yarayan eşya, 
• Mal rejiminin başlangıcında eşlerden birine ait bulunan veya bir eşin sonradan miras yoluyla ya da herhangi bir şekilde karşılıksız kazanma yoluyla elde ettiği malvarlığı değerleri, 
• Manevî tazminat alacakları, 
• Kişisel mallar yerine geçen değerler.

Bununla birlikte  mal paylaşım davası ile katkı payı alacağı, değer artış payı alacağı, katılma alacağı ve denkleştirme gibi alacak talepleri de değerlendirilir. Bu sayede boşanma davasından ayrı olarak açılan mal paylaşım davası ile eşlerin malları paylaştırılır.

DİKKAT: Mal paylaşımı için dava açma süresi 10 yıldır. Bu süre boşanma kararının kesinleşmesi ile başlar. 

Boşanma sonrası mal paylaşımının nasıl yapılacağı hususunun tüm ayrıntılarıyla incelendiği “boşanmada mal paylaşımı” yazımızı okuyarak daha fazla bilgi sahibi olabilirsiniz.

Boşanma Davası Ne Kadar Sürer?

Boşanma davası yaklaşık olarak 1-1,5 yıl sürer. Anlaşmalı boşanma davası ise yaklaşık 30 gün sürer.

Bu süreler, mahkemelerin iş yoğunluğuna ve dava için yapılacak usuli işlemlerin doğru yapılıp yapılmadığına göre değişebilir.

Boşanma Davası Masrafları ve Avukatlık Ücreti

Boşanma davası masrafları 2024 yılı itibariyle ortalama 3500-4000 TL arasındadır. Boşanma davası avukatlık ücreti ise 2024 yılı itibariyle en az 17.900 TL’dir. Anlaşmalı boşanma davası masrafları yaklaşık olarak 2000-2500 TL’dir. Anlaşmalı boşanma davası avukatlık ücreti 2024 yılı itibariyle en az 17.900 TL’dir.

DİKKAT: Belirtilen avukatlık ücretleri, Avukatlık Asgari Ücret Tarifesinde 2024 yılı için belirlenen asgari miktardır. Dolayısıyla müvekkil ve avukatın arasındaki anlaşma bu meblağın üzerinde olabilir.

Boşanma Davasında İstinaf ve Temyiz

Boşanma davasında istinaf ve temyiz yoluna başvurmak mümkündür. Zira taraflardan her biri boşanma davası sonucu tazminat, nafaka, velayet vb gibi konularda verilen kararı doğru bulmayabilir. 

Boşanma davasında mahkemenin verdiği hükme karşı 2 hafta içinde istinafa başvuru yapılabilir. Boşanma davasında istinaf mahkemesi kararına da itiraz edilmek isteniyorsa, bu defa istinaf mahkemesi kararına karşı 2 hafta içinde temyize başvurulmalıdır.

Boşanma davasında istinaf ve temyize başvurmadan önce kanunen belirlenen istinaf ve temyiz sınırlarına dikkat edilmelidir. Zira nafaka, maddi-manevi tazminat ve malvarlığına ilişkin talepler için istinafa ve temyize başvurmak için belirlenmiş parasal bir miktar vardır. 2024 yılında boşanmada istinafa başvurmak için belirlenen alt sınır 28.230 TL, temyize başvurmak için belirlenen alt sınır ise 378.291 TL’dir.

Sonuç

Boşanma davası nasıl açılır sorusu, boşanmak isteyen tarafların en çok merak ettiği soruların başında gelmektedir. Bu noktada eşlerin çekişmeli veya anlaşmalı boşanma yollarından hangisini seçeceği önem arz eder. Zira seçilecek olan boşanma davası türüne göre farklı bir hukuki süreç ve sonuçlar meydana gelecektir. Bu noktada boşanma davasının başlangıcı ve sonuçları için hukuki yardım alınması, süreci hızlandıracak ve tarafların hak kaybı yaşamasının önüne geçecektir.