Belirli Süreli İş Sözleşmesi

Belirli süreli iş sözleşmesi, uygulamada işverenlerin sıklıkla başvurduğu sözleşme türlerinden birisidir. Bu sözleşme türünün kanunda ve uygulamada ciddi bir hukuki zemini vardır.

Yazımızda belirli süreli iş sözleşmelerine ilişkin en çok merak edilen soruları cevaplandırdık ve konunun bilinmesi gereken önemli bazı noktalarına dikkat çektik. Önemli bir konudan bahsediyor olduğumuz için yazımızı dikkatli okumanızı tavsiye ederiz.

Belirli Süreli İş Sözleşmesi Nedir?

İş sözleşmesinde belirli bir sürenin veya belirli bir işin tamamlanması yahut belirli bir olgunun ortaya çıkması gibi objektif koşullara yer verilmesi halinde o sözleşmeye belirli süreli iş sözleşmesi denir.

Belirli süreli iş sözleşmelerinde zamansal olarak sınırlama olduğu için işçi ve işverene bazı avantajlar sağlar. Bunlara aşağıda değineceğiz. Ancak belirli süreli iş sözleşmesi örneğinde çok görüyoruz ki bu durum suistimal edilebiliyor. Bu nedenle 4857 sayılı İş Kanunu bu sözleşme türüne bir takım sınırlama ve şartlar getirmiştir. Şimdi bunlara değineceğiz.

Belirli Süreli İş Sözleşmesi Şartları

Bu sözleşme türünün bir takım şartları mevcuttur. Bu şartlara uyulması önem taşıyor. Uyulmaması halinde ne olacağına bu kısımdan sonra değineceğiz. Belirli süreli iş sözleşmesi şartlarının neler olduğuna değinecek olursak:

• Yazılı yapılmak zorundadır
• Süre unsuru sağlanmalıdır

Normal şartlarda iş sözleşmesinin yazılı olması gerekmezken belirli süreli sözleşmede bu durum zorunludur. İş Kanunu 11. madde tüm belirli süreli iş sözleşmelerine yazılılık şartı getirirken 8. madde 1 yıl ve üzerine yazılılık şartı getirir.

Burada bir çelişki olsa da uygulamada genel olarak tüm belirli süreli iş sözleşmelerinin yazılı olması yönünde bir anlayış hakimdir. 8. maddedeki 1 yıl ve üzerine yazılılık zorunluluğu daha çok ispata ilişkin olarak yorumlanır.

Belirli süre kavramından kesin surette gün – ay – yıl belirleneceği anlaşılmamalıdır. Süreye ilişkin meselelere aşağıda değineceğiz.

Belirli Süreli Sözleşme Şartlarına Uyulmazsa Ne Olur?

Yukarıda belirli süreli sözleşmesinin yazılı olması ve belirli bir süreye tabi tutulması gerektiğinden bahsettik. İşte bu şartlara uyulmaması halinde sözleşme geçersiz olacaktır.

Ancak bu durumda İş Hukukundaki genel yaklaşım gereği sözleşmenin ayakta tutulabilmesi adına sözleşme belirsiz süreli sözleşme olarak kabul edilecek ve ona göre sonuç doğacaktır. Yani Yargıtay kararlarlarında genel olarak yer aldığı gibi sözleşme kendiliğinden belirsiz süreli iş sözleşmesine dönüşür.

Belirsiz süreli çalışan işçilerin hakları ile ilgili bilgi edinmek için ‘işçi hakları’ başlıklı yazımızı inceleyebilirsiniz.

Belirli Süreli İş Sözleşmesi Süresi

İş Kanunu madde 11 düzenlemesinde süre meselesine ilişkin bir takım unsurlar yer alır. Buna göre gün – ay – yıl şeklinde kesin surette bir süreye ihtiyaç yoktur. Objektif bazı koşulların olması yeterli olacaktır. Aşağıda saydığımız şu hallerden en az biri bulunmalıdır:

İşin Süresinin Belirli Olması: işin süresinin belirli olması, sözleşme yapıldığı sırada işin ne kadar süreceğinin zamansal olarak net ve belirli olmasını ifade eder. Ancak burada çok önemli bir husus vardır. Devamlılık arzeden işler için belirli süreli sözleşme yapılamaz. Yani işçinin göreceği iş, belirli sürenin niteliğine uygun olmalıdır. Örneğin belirli bir inşaatın tamamlanması için bu sözleşme yapılabilecekse de fabrikada sürekli bir işin görülmesi için bu sözleşme yapılamaz.

Belirli Bir İşin Tamamlanması: Belirli bir işin tamamlanması için yapılan belirli süreli iş sözleşmelerine örnek olarak ihale ile alınan işleri gösterebilir. Ancak sırf ihale alınmış olması gene bu sözleşmeyi yapma hakkı tanımaz. İhalede alınan işin niteliği buna uygun olmalıdır. Örneğin ihalede alınan projenin büyüklüğünden ötürü ne zaman biteceğine dair öngörülemeyen bir süre mevcutsa bu sözleşme yapılamaz. Böyle bir durumda belirsiz süreli sözleşme olmak durumundadır.

Belirli Bir Olgunun Ortaya Çıkması: İşyerinde bu tarz bir olgunun ortaya çıkabilmesi için normal işleyişten ayrı olarak süreklilik arzetmeyen bir mesele söz konusu olmalıdır. Yani bir işverenin sürekli bir işi için belirli süreli iş sözleşmesi yapması söz konusu olamaz. Ancak işyerinde normalde olmayan bir iş ortaya çıkmıştır. Örneğin siparişler belirli bir dönem için çok artmıştır, işçilerden biri askere gitmiş veya doğum izni kullanmıştır. Bu tür durumlar için belirli süreli işçi alımı yapılabilir.

Bu Sözleşme Uzatılabilir mi?

Belirli süreli iş sözleşmesi zincirleme şekilde yapılamaz. Tabi bunun bir tek istisnası vardır o da esaslı bir nedenin varlığıdır. Yani süre biter bitmez hemen yenisini yapayım gibi bir durum kural olarak istisna haricinde söz konusu olmaz.

Peki işveren neden bunu yapmak istesin? Aşağıda da bahsedeceğimiz gibi belirli süreli iş sözleşmesinde ihbar tazminatı, işe iade davası açma hakkı gibi bazı haklar söz konusu olmaz. Bu nedenle belirli süreli iş sözleşmesi istisnaidir, belirli hallerde yapılabilir ve kural olarak uzatılamaz. Ancak esaslı bir neden varsa süre uzatılabilir yani zincirleme olarak yapılabilir.

Hangi Hallerde Süre Uzatılabilir? (Esaslı Nedenler)

Esaslı nedenlerin varlığı halinde sözleşmenin zincirleme yapılabileceğinden bahsettik. Sözleşmenin kurulabilmesi için objektif koşullar gerekiyordu. Sözleşmenin uzatılabilmesi için Kanun esaslı neden kavramını kullanmıştır.

Burada yargı kararlarında farklı farklı meselelerin esaslı neden olarak kabul edildiğini görsek de genel olarak sözleşmenin kurulmasındaki objektif kriterlerin esaslı nedenlerle aynı olduğu görüşü hakimdir. Yani belirli süreli bir iş olması, belirli bir işin tamamlanması veya belirli bir olgunun tekrar ortaya çıkması gibi hallerde süre uzatılabilir.

Süre Dolduktan Sonra İşçi Çalışmaya Devam Ediyorsa: Bu durumda Türk Borçlar Kanunu madde 430 hükmü uyarınca sözleşme belirsiz süreli sözleşmeye dönüşür. İşçi hakları da buna göre belirlenir.

Sözleşmeye Fesih Bildirim Süresi Konulabilir mi?

Belirli süreli iş sözleşmesi hazırlanırken sözleşmeye fesih öncesi bildirim yükümlülüğü konulursa Yargıtay 9. HD kararı çerçevesinde bu sözleşme belirsiz süreli sözleşmeye dönüşür. Yargıtayın bu kararı her ne kadar bağlayıcı olmasa da uygulamaya bu şekilde geçmiştir. Belirli süreli iş sözleşmesi örneği gibi metinlerde bu tür geçersiz yükümlülüklere rastlıyoruz. Belirli süreli iş sözleşmesi örneği meselesine aşağıda yer verdik.

Belirli Süreli İş Sözleşmesinde Deneme Süresi

İş Kanunu madde 15 düzenlemesinde deneme süreli iş sözleşmesi yer almıştır. Bu düzenleme uyarınca belirli süreli iş sözleşmesine deneme süresi konulabilir. Deneme süresinin önemli ayrıntıları için ‘deneme süreli iş sözleşmesi’ başlıklı yazımızı inceleyebilirsiniz.

Deniz çalışanları ve gazetecilerin belirli süreli iş sözleşmesine aşağıda değineceğiz. Ancak deneme süresi noktasında burada izah etmek gerekirse; deniz çalışanlarında deneme süresi ancak belirsiz süreli sözleşmelerde söz konusu olabilirken gazetecilerde belirli – belirsiz farketmeksizin deneme süresi konulabilir.

Belirli Süreli İş Sözleşmesi Örneği

Uygulamada belirli süreli iş sözleşmesi örneği gibi taslak metinlerin arandığına şahit oluyoruz. Ancak bu çok hatalı bir yaklaşımdır. Kısa vadede belirli süreli iş sözleşmesi örneği gibi taslak metinler üzerinden anlaşma sağlanabilse de bu tür metinler uzun vadede zarara neden olur.

Hem işçi hem işveren bu noktada önemli hak kayıpları yaşar. Bir iş sözleşmesi ne şekilde yapılırsa yapılsın muhakkak somut olay gözetilerek hukuki zeminde hazırlanması gerekir.

Mevcut iş kolunun halihazırdaki ve gelecekteki muhtemel durumu, işyeri ve işverenin durumu, işçiye bağlı özellikler, değişen mevzuat vs. gözetilerek iş sözleşmesi hazırlanmalıdır. Bu nedenle belirli süreli iş sözleşmesi örneği gibi taslak sözleşme metinlerinden uzak durulmalı ve bu konuda avukat yardımı alınmalıdır.

Belirli Süreli İş Sözleşmesi Ev Hizmetleri

Belirli süreli sözleşmenin ev hizmetleri için yapılması da mümkündür. Burada daha çok  Türk Borçlar Kanunu madde 393 ve devamında yer alan hükümlere göre işlem yapılır. Ayrıca yukarıda bahsettiğimiz hükümler niteliğine uygun düştüğü ölçüde ev hizmetleri için de geçerli olacaktır. Bununla ilgili olarak ‘hizmet sözleşmesi’ başlıklı yazımızı okuyabilirsiniz.

Bu Sözleşmede İzin Hakkı

İşçilere İş Kanunu ve ilgili diğer mevzuatta tanınmış bir çok hak mevcuttur. Bunlar genel olarak:

• Evlenme izni
• Evlat edinme izni
• Ölüm izni
• Doğum izni
• Hastalık izni
• Süt izni
• İş arama izni vb. izinlerdir.

Bu izinlerin kullanılması bakımından belirli süreli işçi ile belirsiz süreli işçi arasında kural olarak ayrım yapılamaz. İş Kanunu Ek Madde 2 düzenlemesinde belirli – belirsiz işçi ayrımı yapılmamaktadır.

Ancak sürenin ve işin niteliğine uygun düştüğü ölçüde belirli süreli işçi bu izinlerin bir kısmına sahip olamayacaktır. İş arama izni kesin surette belirli süreli işçi için söz konusu değildir. Bununla birlikte süresi işin niteliği bakımından fazla olan izinlerin tanınmaması da söz konusu olabilir. Ancak mesela yıllık izin tanınabilir. Bununla ilgili olarak ‘mazeret izni’ başlıklı yazımızı inceleyebilirsiniz.

Belirli Süreli İş Sözleşmesi Kıdem Tazminatı

Belirli süreli iş sözleşmesi kıdem tazminatına konu olabilir mi meselesi oldukça merak edilen ve tartışmalı bir konudur. Yargı kararlarında bu sözleşme türünün kıdem tazminatına hak kazandırdığı ve kazandırmadığı farklı kararlar mevcuttur.

Ancak Yargıtay son yıllarda bu konuda daha net bir yaklaşım sergilemeye başladı ve belirli süreli iş sözleşmesi kıdem tazminatı hakkı doğurur dedi. Tabii ki diğer şartların da sağlanmış olması gerekiyor.

Gene bazı özel durumlarda da belirli süreli iş sözleşmesi kıdem tazminatına hak kazandırabilir. Şöyle ki; yukarıda belirli süreli iş sözleşmesinin tarafların iradesi dışında belirsiz süreli sözleşmeye dönüştüğü hallerden bahsettik.

Bu durumda işçi kıdem tazminatı hakkını elde eder hatta kıdem hesabına belirli süreli olarak çalışılan süre de dahil edilir. Belirli süreli iş sözleşmesi kıdem tazminatı ve diğer şartlar hakkında detaylı bilgi için ‘kıdem tazminatı‘ ve ‘kıdem tazminatı hesaplama‘ başlıklı yazılarımızı okuyabilirsiniz.

Belirli Süreli İşçiye Ayrımcılık Yapılması

İş Kanunu madde 12 düzenlemesinde bu ayrımın sınırları yer alır. Buna göre bir işçiye sırf belirli süreli çalışan olmasından ötürü işyerinde ayrım yapılamaz, emsal işçilere göre hakları engellenemez.

Örnek vermek gerekirse belirli bir izin tanıması, servis hizmeti, yemek hizmeti, iş güvenliği sağlama vs. bakımdan belirli süreli işçi ile belirsiz süreli işçi arasında ayrım yapılamaz. Ancak işveren belirsiz süreli işçisinin eğitimi için harcama yapabilir o işçiye yatırım yapabilir. Bunun yanında aynı hakları belirli süreli işçisine yapmak zorunda değildir. Yani ayrımı haklı kılacak bir neden olmadıkça ayrım yapılamaz.

Bu durum ücret için de geçerlidir. İşveren işyerinde belirsiz süreli çalışan işçilerden kıdem bakımından belirli süreli çalışan işçiye emsal nitelikteki işçisine ne ücret veriyorsa aynısını belirli süreli çalışanına da vermek durumundadır. Ancak burada işçilerin birbirine emsal olması önemlidir. Yani yabancı dil bilen, belirli konularda uzman olan işçiye elbette ayrım yapılabilir.

Bu konu ile ilgili detaylar için  ‘ayrımcılık tazminatı‘ başlıklı yazımıza bakabilirsiniz.

Diğer İş Sözleşmesi Türleri

İş sözleşmesi türlerini bir tablo olarak gösterebiliriz:

Burada bu türlerin ayrıntılarına girmiyoruz. Bununla ilgili olarak ‘iş sözleşmesi türleri’ başlıklı yazımızı inceleyebilirsiniz.

Belirli ve Belirsiz Süreli İş Sözleşmesi Farkı

Belirli ve belirsiz süreli iş sözleşmesi arasındaki farkı şu şekilde izah edebiliriz:

Gazetecilerin Belirli Süreli İş Sözleşmesi

Gazetecilerle ilgili hukuki düzenlemeler 5953 sayılı olan ve uygulamada Basın İş Kanunu olarak bilinen kanunda yer almıştır. Bu kanun basın çalışanlarına belirli süreli çalışma hakkı tanımakta ancak bunun için ayrı bir madde düzenlememektedir. Kanun içerisinde dağınık olarak ‘müddeti muayyen olan mukaveleler’ yer almaktadır.

Genel olarak söylemek gerekirse gazetecilerin belirli süreli iş sözleşmesine ilişkin hususlarda belirsiz süreli çalışan gazetecilerle bir ayrım yapılmamıştır. Bu biraz da gazetecilik mesleğinden kaynaklanan bir husustur. Bununla ilgili olarak ‘Basın İş Kanununda Gazetecilerin Hakları’ başlıklı yazımızı inceleyebilirsiniz.

Deniz Çalışanlarının Belirli Süreli İş Sözleşmesi

854 sayılı Deniz İş Kanunu madde 7 uyarınca deniz çalışanlarının belirli bir süre veya belirli bir sefer için iş sözleşmesi yapması mümkündür. Sefer veya süre sonunda işveren veya vekili muvafakat verir de deniz çalışanı işe devam eder ve gemi de sefere çıkarsa hizmet akdi bu sefer kadar uzatılır.

Temel iş hukuku, basın iş hukuku ve deniz iş hukuku hükümleri uyarınca bu işçilerin belirli süreli iş sözleşmelerini kıyaslamak gerekirse;

Yabancılar İçin Belirli Süreli İş Sözleşmesi

Yabancıların iş sözleşmesinin belirli süreli olmasında bir sakınca yoktur. Bu noktada gerek geçici koruma kapsamındaki yabancılar gerek diğer yabancılar için belirli süreli iş sözleşmesi meselesi merak ediliyor. Burada asıl önemli olan husus çalışma izninin gereği gibi alınması ve gerekli şartları taşımasıdır.

Belirli Süreli İş Sözleşmesinin Feshi ve Sonuçları

Bu sözleşme türü herhangi bir fesih ihbar süresi beklemeksizin feshedilebilir. Sözleşmede cezai şart bulunması da mümkündür. Ayrıca işe iade davası açma hakkından yoksun bir sözleşmedir. Zaten bu nedenle ancak belirli süre ile yapılabiliyor ve kurulabilmesi için objektif nedenlerin, tekrar edilebilmesi için esaslı nedenlerin varlığı aranıyor.

Esasen belirli süreli iş sözleşmesinin feshi meselesi biraz ayrıntılı bir konu. Kıdem ve ihbar tazminatı gibi önemli noktalarda da belirsiz süreli sözleşmeden ayrılır. Bu nedenle sözleşmenin feshi meselesi ayrı bir yazımızın konusu oldu. Bu konunun detayları için ‘belirli süreli iş sözleşmesinin feshi’ başlıklı yazımızı inceleyebilirsiniz.

Sık Sorulan Sorular

Yukarıda belirli süreli iş sözleşmesi ile ilgili bilinmesi gereken önemli detaylarla birlikte uygulamadaki işleyişe yer verdik. Bu konu hakkında sıkça sorulan bazı soruları da burada yanıtlamakta yarar görüyoruz.

Sonuç Olarak Dikkat Edilmesi Gerekenler

Yazımızda belirli süreli iş sözleşmesine ilişkin uygulamada en çok merak edilen noktaları izah etmeye çalıştık. Ayrıca konunun bilinmesi gereken ayrıntılarına yer verdik. Ancak belirtmemiz gerekir ki mesele her zaman bu kadar yalın olmaz.

Her hukuki işlem, mevzuatın farklı noktalarına temas eden özellikleri içinde barındırır. Bu nedenle tecrübeli bir avukat yardımı alınarak hareket edilmelidir. Hatalı yahut ihmali işlemler özellikle iş hukukunda hak kaybı doğurur.

Türkiye’de iş hukukunda görülen dava ve hukuki süreçlerin genel bir görünümü ve iş hukuku alanında çalışan avukatların çalışma sistematiği hakkında genel bir bilgi edinmek için ‘iş hukuku avukatı’ başlıklı yazımızı inceleyebilirsiniz.