Araba Galerilerinin Hukuki Sorumluluğu

Araba galerilerinin hukuki sorumluluğu, içinde birçok detay barındıran önemli bir konudur. Galeriden satın alınan aracın ayıplı çıkması halinde başvurulacak hukuki yollar dikkat edilmesi gereken ayrıntılar içerir.

Yazımızda araba galerilerinin sorumluluğu nedir, araçlar hangi hallerde ayıplı kabul edilir, aracın ayıplı çıkması halinde alıcının ne gibi hakları mevcuttur, araba galerilerinin sorumluluğunu etkileyen unsurlar nelerdir gibi konu ile ilgili merak edilenleri ayrıntıları ile birlikte açıklayacağız.

Alıcıların ve galericilerin bilgi sahibi olması gereken birçok husus olması sebebiyle araba galerilerinin  hukuki sorumluluğu yazımızı dikkatle okumanızı öneririz.

Araba Galerilerinin Hukuki Sorumluluğu Nedir?

Sıfır veya ikinci el araç satışlarında, araçta vaat edilenden farklı bir durumun ortaya çıkması halinde satıcı araba galerisi ise bu durumda ortaya çıkan sorumluluğa araba galerilerinin hukuki sorumluluğu denir. Aracın sıfır ve ikinci el olması durumunda oluşacak sorumluluk farklılık gösterecektir.

Araba galerilerinin sorumluluğuna ilişkin iki temel mevzuat düzenlemesi bulunmaktadır. Bunlar 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu ve İkinci El Motorlu Kara Taşıtlarının Ticareti Hakkında Yönetmeliktir. Bunlar dışında 6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun da konu ile ilgili olarak uygulama alanı bulur.

Aracın Ayıplı Olması Ne Anlama Gelir?

Araçlarda ortaya çıkacak ayıplar aracın sıfır kilometre ve ikinci el olmasına göre değişiklik gösterecektir. Sıfır kilometre araçlarda; aracın boyalı çıkması, yeni olmasına karşın birçok arıza vermesi, motorunun hata vermesi gibi durumlar ayıp olarak nitelendirilebilir. O kadar ki sıfır araçta çıkan neredeyse her türlü arıza ayıp olarak kabul edilebilir.

İkinci el araba satışlarında ise durum farklıdır. Çünkü alıcılar çoğunlukla araçtaki mevcut birtakım eksiklikleri görür, bilir ve bunlardan haberdar olarak aracı satın alır. Ancak olağan bir gözden geçirmeye karşın anlaşılamayan ve satıcının o tür bir ayıbın bulunmadığına dair garanti verdiği durumlarda, ikinci el araçta ayıp durumu söz konusu olacaktır.

Örneğin ikinci el araçta herhangi bir hasar kaydı olmadığı konusunda garanti verilmesi ve aracın hasar kayıtlı çıkması halinde ayıp durumu söz konusu olacaktır. Aynı durum satıcı tarafından vaat edilenin aksine araçta parça değişikliği yapılmış olması, kilometresinin daha fazla olması, yağ ve balata sisteminin sıkıntılı olması durumlarında da mevcut olacaktır.

Görüldüğü üzere özellikle ikinci el araçlarda ortaya çıkan sorunların ayıp olarak nitelendirilmesi somut olayın özellikleri dikkate alınarak yapılır. İkinci el araçlarda bu sayılanlardan başka birçok ayıp durumu ortaya çıkabilir. Bunları saymakla bitiremeyiz. Aracın ayıplı olup olmadığına ilişkin değerlendirme alıcının sahip olacağı haklar açısından oldukça önemlidir. Bu nedenle ayıp değerlendirmesi yapılırken hukuki danışmanlık almak faydalı olacaktır.

Ayıplı Araç Halinde Araba Galerilerinin Hukuki Sorumluluğu

Araçların sıfır ve ikinci el olmasına göre araba galerilerinin sorumluluğu da değişecektir. Sıfır araçlarda galeriler aracın sıfır olduğunu garanti ederler bu nedenle hiç kullanılmamış bir arabada olmaması gereken hataları taşıması halinde galeri bu durumdan sorumlu tutulacaktır.

İkinci el araçlarda ise araba galerilerinin sorumluluğu biraz daha kısıtlıdır. Çünkü ikinci el araçlar alıcılar tarafından birtakım eksiklikleri görülerek ve kabul edilerek alınır. Burada galeriler yalnızca herhangi bir eksikliği bulunmadığı hususunda garanti verdiği ancak sonrasında garanti verilen hususta hasar oluşması halinde bu durumdan sorumlu tutulabilirler.

ÖNEMLİ: İkinci El Motorlu Kara Taşıtlarının Ticareti Hakkında Yönetmelik düzenlemesi madde 15 uyarınca kara taşıtı ticaretiyle uğraşan işletmeler yani galeriler, aracın; motor, şanzıman, tork konvertörü, diferansiyel ve elektrik sistemine ilişkin garanti verirler. Bu garantinin süresi satışın gerçekleşmesinden itibaren üç ay veya beş bin kilometredir.

Bu garanti süresi içerisinde belirtilen konularda meydana gelen arızalar en çok 45 günlük sürede giderilir. Bu durumda ortaya çıkacak masraflar galeri tarafından karşılanır. İkinci el araç olmasına karşın üretici tarafından verilen garanti süresi dolmamış ise bu durumda galeri değil üretici sorumlu olacaktır.

DİKKAT: Galeriler bu garanti süresi içinde yukarıda sayılan bölümlerde çıkan tüm arızlardan sorumlu değildir. Yani galerilerin sağladığı garantiye dahil olmayan belirli durumlar söz konusudur. Bunlara örnek olarak satıcının alıcıya arızaya ilişkin bilgi vermesi ve alıcının buna rağmen aracı alması, araçta olağan kullanım nedeniyle ortaya çıkan arızalar, ekspertiz raporu alındıysa bu raporda ortaya çıkan arızalar, hatalı kullanım nedeniyle oluşan arızalar verilebilir. Konuya ilişkin ayrıntılı düzenleme ilgili Yönetmeliğin 16. maddesinde yer alır.

Galerinin Komisyon Usulü Çalışması: Galeriler tarafından araçlar bazen komisyon usulüne göre satılmaktadır. Yani araç başka kişiye ait olmasına karşın alıcı galeri tarafından bulunarak satıştan komisyon bedeli alınmaktadır. Bu durumlarda galeriler satıcı olarak kabul edilirler. Yani galerilerin komisyonla araç satması sorumluluk açısından herhangi bir değişiklik oluşturmayacaktır.

Aracın ayıplı olması halinde yukarıda belirttiğimiz mevzuat düzenlemeleri uyarınca alıcıya birtakım haklar verilmiştir. Alıcı mevzuat düzenlemeleri uyarınca belirlenen bu hakları ancak somut olayın özellikleri dikkate alınarak kullanabilir. Yani somut olaya göre uygun olmayan haklar, alıcı tarafından kullanılamayacaktır.

Aracın Ayıplı Çıkması Halinde Alıcının Hakları

Yukarıda kısaca sıfır veya ikinci el aracın ayıplı çıkması halinde galerilerin bu durumdan sorumlu olduğunu açıkladık. Galerilerin bu sorumluluğu kapsamında alıcılara birtakım haklar tanınmıştır. Bu haklara ilişkin düzenlemeler temel olarak TBK madde 227’de yer alır. Madde düzenlemesine göre alıcının sahip olduğu haklar şu şekilde sıralanabilir:

• Satın aldığı aracı geri vereceğini galeriye bildirerek satış sözleşmesinden dönme
• Araçta meydana gelen ayıbın oranına göre bedelde indirim talep etme
• Ayıbın ücret istenmeksizin giderilmesini talep etme (Bu durum yalnızca ayıbı giderilmesinin aşırı masraf gerektirmediği durumlar için söz konusu olabilir.)
• Aracın ayıplı olmayan benzeri ile değiştirilmesini talep etme (Bu hak somut olayın koşullarına göre mümkünse talep edilebilir.

Alıcının bu hakları haricinde genel hükümler çerçevesinde tazminat talep etme hakkı da bulunmaktadır. Satıcı alıcının bu hakları kullanmasını aracın ayıpsız benzerini vererek engelleyebilir. Ancak bu durum ikinci el araçlar açısından neredeyse imkansızdır.

Alıcı madde metninde düzenlenen bu seçimlik haklardan istediği birini seçebilir. Ancak belirli istisnalar mevcuttur. Alıcının sözleşmeden dönme hakkını kullanmak istediği durumlarda ayıbın giderilmesi büyük bir masraf gerektirmiyorsa hakimin, alıcının diğer seçimlik hakları kullanmasına hükmetmesi mümkündür.

Bir diğer durum ise ayıbın giderilmesinin çok büyük masraf gerektirmesidir. Ayıbın giderilmesi satış fiyatına yakın masraf oluşturacak ise alıcı yalnızca sözleşmeden dönme ve ayıpsız benzeri ile değiştirme haklarından birini kullanabilir. Esasen bu konu ile ilgili detaylar için “ikinci el araç satışında satıcının sorumluluğu” başlıklı yazımızı okuyabilirsiniz.

Araba Galerilerinin Hukuki Sorumluluğunu Etkileyen Durumlar

Yukarıda açıklandığı üzere araçta ortaya çıkan her türlü arıza ayıp olarak nitelendirilemez.  Ayrıca galerilerin de ayıp nedeniyle doğan sorumluluklarına etki edebilecek bazı durumlar vardır.

Sorumsuzluk Anlaşması

İkinci el araba satışlarında imzalanan sözleşmeye galeriler tarafından sorumsuzluk kaydı konulabilir. Bu kayıt satıcının ayıbı gizlediği durumlarda geçersiz kabul edilecektir. Sorumsuzluk kaydı haricinde satış sözleşmesinde alıcıya seçimlik hakları konusunda yalnızca birini seçebileceği şeklinde belirli dayatmalar yapılabilir. Sözleşmeye eklenen bu kayıtlar haksız şart olarak nitelendirilir ve herhangi bir geçerliliği yoktur.

ÖNEMLİ: Araç alıcısına kısıtlamalar yapılacaksa muhakkak kanunun izin verdiği ölçülere göre yapılması gerekir. Aksi halde sözleşme tümden alıcı lehine geçersiz hale gelir. Bu nedenle galerilerin bu tür işlemleri muhakkak avukat yardımı alınarak yapılmalıdır.

Noterde İmzalanan Sözleşmeye Eklenen Kayıtlar

İkinci el araç satışları noterde yapılmaktadır. Burada yapılan sözleşmelerde sıklıkla alıcıların ‘aracı gözden geçirdim, mevcut haliyle kabul ediyorum’ şeklinde bir beyanda bulunduğu görülür. Ancak alıcı tarafından böyle bir beyanda bulunulması galerinin sorumluluğunu hiçbir şekilde etkilemeyecektir.

DİKKAT: Araba galerilerinin hukuki sorumluluğunun sınırlanabilmesi için daha detaylı beyanlar verilmelidir. Örneğin araç motoru ile ilgili olarak ekspertiz raporunda yer alan hususları okudum, gördüm, bu hali ile kabul ediyorum vs. gibi beyanlar daha yarayışlı olacaktır.

Ekspertiz Raporunda Belirlenen Ayıplar

İkinci el araç alımında, alıcılar çoğunlukla bir ekspertiz rapor alarak kendileri güvene almak isterler. Ekspertiz raporu sonucunda alıcı tarafından bilinen ve bu halde kabul edilerek alınan araçta, eksper raporunda belirlenen türde bir ayıp ortaya çıkması halinde galeriler bu ayıptan sorumlu olmaz. Galerinin sorumluluğu ekspertiz raporunda belirlenmeyen arızalar nedeniyle devam edecektir.

ÖNEMLİ: Uygulamada genellikle zaten ekspertiz raporunda olmayan bir arıza çıktı diye galerilere başvuru olmaz. Genellikle beklenmeyen bir arıza çıkar ve bu arıza eksper raporunda yer alan araç hatalarından mı kaynaklı yoksa normalde olmaması gereken bir durum mu tartışması söz konusu olur. Yargılama bunun üzerinen ilerler.

Ekspertiz raporlarının hatalı bilgi vermesi mümkündür. Raporda hatalı olarak tespit edilen durumlar açısından da galerilerin sorumluluğu devam edecektir. Bu durumla ilgili ayrıntılı bilgi için ‘’hatalı ekspertiz raporunda eksperin sorumluluğu’’ başlıklı yazımızı okuyabilirsiniz.

Aracın Mevcut Hasar Kaydı

Aracın hasar kaydı alıcıya, araçtaki birtakım aksaklıklara ilişkin bilgi verir. Bu aksaklıklardan haberdar olarak aracın satın alınması halinde galeriler, araç hasar kaydında belirtilen hususlarda oluşan ayıp durumlarından sorumlu olmayacaktır.

Ancak araçtaki mevcut her hasar, kayda geçmez ve hasar tamircide giderilebilir veya hasar kaydı hakkında yanıltıcı bilgi verilebilir. Bu durumda hasar kaydında gösterilmediği için durumdan haberi olmayan alıcı, ortaya çıkan ayıptan dolayı galerinin sorumluluğuna başvurabilir.

Alıcının Aracı Gözden Geçirme Yükümlülüğü

Alıcının gözden geçirme yükümlülüğü ikinci el araçlar açısından söz konusudur. Galerinin araçta ortaya çıkan ayıptan sorumlu tutulabilmesi için alıcı araçta herhangi bir ayıp olup olmadığını gözden geçirmelidir. Esasen ekspertiz raporu almak, aracı gözden geçirme yükümlülüğünün bir nevi yerine getirildiği anlamına gelir.

Bir ayıp tespit etmesi halinde bu durumu uygun bir sürede galeriye bildirmekle yükümlüdür. Bildirme yükümlülüğü oldukça önemlidir. Bu yükümlülüğün yerine getirilmemesi halinde alıcının aracı bu şekilde kabul ettiği sonucuna ulaşılır. Bu durumun bir istisnası mevcuttur. Galeri, alıcının gözden geçirme ile fark edemediği ayıba ilişkin herhangi bir ayıp olmadığı garantisini vermişse alıcı bu durumu fark edememiş olsa bile galeri bu ayıptan sorumlu tutulacaktır.

Gözden geçirme yükümlülüğü yalnızca açık ayıplar için söz konusudur. Yani olağan bir gözden geçirme sonucu fark edilebilecek ayıplar yalnızca bu duruma dahildir. Araçlarda gözden geçirme ile fark edilmeyecek ayıplar için bu durum söz konusu değildir.

Ayıplı Araç Satışında İzlenmesi Gereken Hukuki Yol

Yukarıda genel olarak hangi durumlarda araçların ayıplı kabul edileceğini ve bu durumlarda alıcının ne gibi hakları bulunduğundan bahsettik. Alıcıların araçta bir ayıp ortaya çıkması halinde durumun koşullarına göre galerinin garanti sorumluluğa, TBK da düzenlenen ayıba ilişkin sorumluluğa veya TKHK uyarınca ayıp sorumluluğa başvurmaları mümkündür.

Bu hukuki imkanlardan hangisinin seçilmesi gerektiği somut olaydaki aracın ayıp durumu, sözleşme koşulları değerlendirilerek belirlenmelidir. Bu belirleme önemli hukuki teknik ayrıntılar içerir bu nedenle bir avukat desteği alınması faydalı olacaktır.

Araba Galerilerinin Hukuki Sorumluluğu İçin Zamanaşımı ve Görevli Mahkeme

Ayıptan doğan sorumluluklarda uygulanan zamanaşımı, satışın gerçekleşmesinden itibaren 2 yıldır. Bu süre yukarıda anlattığımız bazı hallerde daha da uzayacaktır. Konu ile ilgili somut olayın değerlendirilmesi gerekir. Ayrıca galerinin ayıbı gizleyerek aracı sattığı durumlarda galerinin sorumluluğunu ileri sürmek için açılacak davalar herhangi bir zamanaşımı süresine tabi değildir.

Galeriden alınan araç ister sıfır olsun ister ikinci el olsun görevli mahkeme tüketici mahkemesidir. Çünkü burada araç satıcısı bu işi ticari maksatla yapan galericidir. Alıcı ise hukuken tüketici durumundadır. Eğer galeri aracı bir başka galeriye satıyorsa ve aracı alan galeri de burada aracı satmak maksatlı almışsa burada iki tarafın da ticari ilişkisi söz konusu olup ticaret mahkemeleri görevli olacaktır.

Araba galerilerinin sorumluluğuna ilişkin açılacak davalarda usuli hata yapılması geri dönülmez sonuçlara yol açabilir. Bu nedenle zamanaşımı ve görevli mahkeme hususuna dikkat edilerek bir avukat vasıtasıyla dava açılması yerinde olacaktır.

Sık Sorulan Sorular

Yukarıda araba galerilerinin hukuki sorumluluğu ile ilgili olarak bilinmesi gereken temel detaylara yer verdik. Ancak uygulamada sıkça karşılaştığımız bazı sorular mevcuttur. Bunları burada yanıtlayacağız.

Sonuç Olarak Dikkat Edilmesi Gerekenler

Yukarıda genel olarak araçlardaki arızaların hangi hallerde ayıp olarak kabul edileceği, araba galerilerinin hangi durumlarda araçlardaki ayıplardan sorumlu tutulabileceği, araçta ayıp ortaya çıkması halinde alıcının ne gibi hakları olduğu gibi konuya ilişkin merak edilenleri açıkladık.

Görüldüğü üzere araba galerilerinin hukuki sorumluluğu oldukça detay hukuki mesele içeren ve somut olaydaki durumlara göre değişiklik gösterebilen bir konudur. Bu nedenle sürecin en başından itibaren deneyimli bir avukata sorarak takip edilmesi gereklidir.