Anonim Şirketlerde Pay Devri

Anonim şirketlerde pay devri uygulamada sıklıkla görülür ve bu devir işlemleri önemli detaylar içerir. Devre ilişkin işlemlerin hukuki prosedürlere uygun olarak yapılması oldukça önemlidir.

Yazımızda anonim şirketlerde pay devri nedir, devredilecek pay türüne göre devre ilişkin özellikler farklılık gösterir mi, pay devirlerinde kanunun getirdiği sınırlamalar nelerdir gibi konu ile ilgili merak edilenleri açıklayacağız. Anonim şirketlerde pay devri dikkat edilmesi gereken ayrıntılar içeren bir konu olması sebebiyle yazımızı dikkatle okumanızı öneririz.

Anonim Şirketlerde Pay Devri Nedir?

Anonim şirketlerde azınlık veya çoğunluk hakkı olan bir payın satışına anonim şirketlerde pay devri denir. Uygulamada sık kullanılan diğer ismi ise anonim şirketlerde hisse devridir.

Anonim şirketlerde pay sahipliği farklı şekillerde elde edilebilir. Bunlardan ilki olan aslen iktisap; şirketin kuruluşunda veya sermaye artırımı yoluna başvurulduğunda pay taahhüt edilmesi şeklinde olur. Pay sahipliği elde etmenin diğer yolu devren iktisap yani pay devridir. Bu şekilde senede bağlı olmayan veya senede bağlı payın devralınması şeklinde pay sahipliği elde edilir.

Anonim şirketlerde pay devrine ilişkin özellikler devredilecek payın niteliğine göre farklılık gösterir. Senede bağlı olmayan ve senede bağlı pay devirlerinde farklı sınırlamalar belirlenmiştir.  6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu madde 490 ve devamında anonim şirketlerde pay devrine ilişkin mevzuat düzenlemeleri yer alır.

ÖNEMLİ: İster anonim şirket ister limited şirket olsun, hisse devri ile ilgili meseleler oldukça dikkatli ve titiz yapılmalıdır. Zira bunun cezai, hukuki hatta idari anlamda dahi bir çok sonucu olur. Sadece devri gerçekleştiren kişiler açısından değil şirket müdürü, yönetim kurulu vs. bakımından da etki doğuracak bir işlemdir. Bu nedenle yapılmak istenen işlemin önce avukata sorularak yapılması önem arzeder.

Senede Bağlanmamış Pay Devri

Bazı şirketlerde hisse senedi bastırılması zorunludur. Ancak halka kapalı anonim şirketlerde hisse senedi bastırmak zorunlu değildir. Bu nedenle senede bağlanmamış bu çıplak paylar devrin konusunu oluşturabilir.

Türk Ticaret Kanununda senede bağlanmamış payların devrine ilişkin özel bir düzenleme bulunmamaktadır. Bu durum senede bağlanmamış nitelikte olan payların devredilemeyeceği anlamına gelmez. Bu payların devri Borçlar Kanununda düzenlenmiş olan alacağın temliki hükümleri uyarınca gerçekleştirilir. İlgili hükümler uyarınca devir işleminin yazılı yapılması zorunludur.

Devrin şirkete karşı ileri sürülebilmesi ve şirket içerisinde kar payı alma genel kurul toplantılarına katılma gibi pay sahipliği haklarının kullanılabilmesi için ilgili pay devrinin pay defterine kaydedilmiş olması gerekir.

Hamiline ve Nama Yazılı Payların Devri

Konu ile ilgili kanun düzenlemesine göre hamiline yazılı pay senetlerinin devrinde temel kural; devrin, zilyetliğin devri kuralları uyarınca yapılmasıdır. Nama yazılı payların devri hususunda temel kural ise payların serbestçe devridir. Bu düzenleme uyarınca belirli istisnalar dışında nama yazılı payların herhangi bir sınırlama olmaksızın devri mümkündür.

Nama Yazılı Payların Devrine İlişkin Sınırlamalar

Türk Ticaret Kanunu madde 491’de nama yazılı payların devrinde söz konusu olacak sınırlamalara ilişkin düzenlemeler yer alır. Genel kural herhangi bir sınırlama olmaksızın devir iken bu düzenlemeyle istisnai durumlara yer verilmiştir.

Kanuni sıralamaya göre nama yazılı payların devri konusunda ilk sınırlama kanuni sınırlamadır. Buna göre bedelinin tamamının ödenmediği payların devrinin gerçekleştirilebilmesi için şirketin bu hususa onay vermesi gerekir.

Bu konuya ilişkin aksi bir durumun esas sözleşme ile kararlaştırılması mümkündür.  Ayrıca bu husus devrin miras paylaşımı, mal ayrılığı rejimi, cebri icra nedeniyle gerçekleştiği durumlar haricinde söz konusu olacaktır. Bedelinin tamamının ödenmediği paylar için böyle bir düzenleme yapılmış olmasının sebebi ödeme gücü yetersiz kişilerle karşılaşılması halinde buna karşı önlem almaktır.

Şirket bu hususta onay vermeyi yalnızca belirli durumlarda reddedebilir. Bu durumlar devralanın ödeme yeterliliği hususunun şüpheli olması ve şirketin devir için istediği teminatın karşılanamaması halleridir. Yani şirket bu durumlar dışında bir sebeple onay vermeyi reddedemez.

Nama yazılı payların devrinde bir diğer sınırlama esas sözleşme ile sınırlamadır. Şirket kurulurken hazırlanan esas sözleşmede nama yazılı payların yalnızca şirketin onayı ile devredileceğine ilişkin bir husus eklenebilir.

Pay senetlerinin devri için geçerli olan bu durum intifa hakkı kurulması sırasında da söz konusu olabilir. Ancak şirketin tasfiyeye girmesi halinde esas sözleşme ile belirlenen nama yazılı payların devrine ilişkin tüm sınırlamalar ortadan kalkar.

Anonim şirketlerde pay devrinin sınırlanmasına ilişkin hususlar sonradan da esas sözleşmeye eklenebilir. Esas sözleşmenin içeriğinde nama yazılı payların devrine ilişkin sınırlama getiren bir değişiklik yapılması ağırlaştırılmış nisapların sağlanmasına (sermayenin en az ¾ ‘ünü oluşturan pay sahiplerinin olumlu oyu ) bağlıdır.

Borsaya Kote Edilmemiş Nama Yazılı Payların Devrine İlişkin Sınırlamalar

Türk Ticaret Kanunu madde 493 bu payların devrinde söz konusu olabilecek sınırlamalara ilişkin düzenlemelere yer vermiştir. Bu payların devrinin reddi belirli durumlarda söz konusu olabilir. Bu durumlara örnek olarak esas sözleşmede öngörülmüş önemli bir hususun ileri sürülmesi, şirketin ekonomik bağımsızlığının zedelenme ihtimali olması verilebilir.

Devralanın payları kendi hesabına aldığını beyan etmemesi halinde de şirket, devri kendisi için geçerli kabul etmeyerek pay defterine kayıt etmeyebilir.

Devredene, devir konusu payların devir onayı için başvurulan andaki bedellerinin satın alınması teklifi yapılarak da devir için yapılan başvurunun reddedilmesi mümkündür. Payların başvuru anındaki gerçek değerleri üzerinden satın alınması söz konusu olduğunda devralan payların değerlerinin belirlenmesi için Asliye Ticaret Mahkemesine başvurabilir.

Mahkeme konuya ilişkin değerlendirmeyi yaparak bir karar verir. Bu konuya ilişkin giderleri şirket karşılar.Mahkeme tarafından belirlenen gerçek değerin 1 aylık süre içinde devralan tarafından reddedilmemesi halinde şirketin devralma önerisini kabul etmiş sayılır.

Borsaya Kote Edilmiş Nama Yazılı Pay Devirlerinin Sınırlandırılması

Konuya ilişkin düzenleme TTK madde 495’te yer alır. Madde düzenlemesine göre borsaya kote edilmiş payların devrinin sınırlanması ancak sermayeyi esas alan ve yüzde ile ifade edilen bir iktisap sınırı öngörmüş şirketler açısından söz konusudur.

Böyle bir üst sınırlaması olan şirketler ilgili pay devrinin üst sınırı aşması halinde payı iktisap eden kişiyi pay sahibi olarak tanımayı reddedebilir.

Devralanın payları iktisap ettiğini beyan etmemesi halinde şirket, devri gerçekleşen payların pay defterine kaydedilmesi hususunu reddedebilir.

Devir Sonrasında Pay Sahipliğine İlişkin Hakların Geçişi

Borsaya kote edilmiş nama yazılı payların borsada iktisap edilmeleri halinde iktisap edilen paylara ilişkin haklar payın devrinin gerçekleşmesiyle devralan kişiye geçer. Bu payların borsa dışında iktisap edilmeleri halinde ise devralanın pay sahipliğinin şirket tarafından tanınması için şirkete başvuruda bulunması ile ilgili pay sahipliği hakları devralana geçer.

Devralan pay sahipliğinden doğan genel kurula katılma hakkını, oy kullanma hakkını ve bu hakka bağlı ilgili diğer hakları şirket tarafından pay sahipliği tanınana kadar kullanamaz. Bu haklar dışındaki hakları kullanma konusunda bir sınırlama yoktur.

Sonuç Olarak Anonim Şirketlerde Pay Devri

Yukarıda konu ile ilgili olarak anonim şirketlerde pay devri nasıl gerçekleştirilir, payların türüne göre devir şekli farklılık gösterir mi, pay devirlerine ilişkin sınırlamalar nelerdir gibi konu ile ilgili merak edilenleri ayrıntıları ile açıkladık.

Görüldüğü üzere anonim şirketlerde pay devri oldukça teknik ve dikkat edilmesi gereken ayrıntılar içeren bir konudur. Devir sonrasında devir konusu paya ilişkin hakların kullanılmasında ilgili paya ilişkin sınırlamalara dkkat edilmesi oldukça önemlidir. Bu nedenle şirketlerin genel anlamda hukuki danışmanlık alması, olası hukuki hataları önleyecektir.