Ortak Velayet Nedir?

Ortak velayet ya da diğer ismiyle birlikte velayet, velayet hakkının her iki ebeveyn tarafından birlikte kullanılmasıdır. Dolayısıyla ortak velayette anne ve baba, çocuklarının bakımı, gözetimi ve yetiştirilmesinde velayet haklarını müşterek olarak kullanacaktır. Velayet hakkının ortak kullanılması kararı verilebilmesi için en temelde ebeveynlerin talebi bulunması ve bu durumun çocuğun menfaatine olması gerekir.

Ortak Velayet Nedir?

Ortak velayet, velayetin her iki ebeveyn tarafından eş zamanlı ve birlikte kullanılmasıdır. Ortak velayete birlikte velayet ismi de verilir. Bu kapsamda ortak şekilde kullanılacak velayette, çocuk hangi ebeveynin yanında olursa olsun velayet hakkını anne ve baba eşit şekilde kullanır.

Ortak veya birlikte velayet diğer yandan çocuğun bakım, gözetim ve yetiştirilmesi için eşlerin ortak yükümlülüklerinin bulunmasını ifade etmektedir. Dolayısıyla velayet hakkı kapsamında ebeveynlerin çeşitli yükümlülükleri bulunacaktır.

Uygulamada Yargıtay’ın önceki kararlarında, ortak/birlikte velayetin kamu düzenine aykırılık teşkil etmesi ve doğrudan Türk kanunlarında düzenleme bulunmaması sebepleriyle velayetin ortak kullanımına izin verilmemekteydi. (Yargıtay 2. HD E. 2012/ 21186 K. 2013/7440 E. 19.03.2013)

Günümüzde ise Yargıtay da görüş değişikliğine giderek, ortak/birlikte velayetin kamu düzenine aykırı olmadığı ve uygulanabileceğini şu şekilde ifade etmiştir:

“(…)Ortak/birlikte velayet düzenlemesinin Türk kamu düzenine açıkça aykırı olduğunu ya da Türk toplumunun temel yapısı ve temel çıkarlarını ihlal ettiğini söylemek mümkün değildir.” (Yargıtay 2. Hukuk Dairesi 2016/15771 E- 2017/1737 K 20/02/2017 T.)

Ortak Velayetin Şartları

Ortak velayetin şartları şunlardır:

• Boşanan erkeğin ve kadının ortak velayet hususunda istek beyanının olması.
• Ebeveynlerin ortak velayeti sağlıklı şekilde kullanabilecek durumda olması,
• Ortak velayetin çocuğun üstün yararına katkıda bulunması ve zarar vermemesi,
• Çocuk ayırt etme gücüne sahipse çocuğun fikrinin alınması,
• Uzman görüşüne ihtiyaç duyulmuşsa, uzman görüşünün olumlu olması.

Uygulamada mahkemelerin de ortak/birlikte velayete hükmedilebilmesi için ebeveynlerin müşterek taleplerinin bulunması gerektiği şu şekilde ifade edilmiştir:

’’(…) İnsan Haklarını Ve Hürriyetlerini Korumaya Dair Sözleşmeye Ek 7 No’lu Protokolün 5.maddesi gereğince eşler çocuklarıyla olan ilişkilerinde eşit haklara sahip olmakla birlikte ortak/birlikte velâyet açısından gönüllülük esas olup anne ve babanın rızasının bulunması gerekir.” (Ankara BAM 2. HD., 05.12.2017 T., E.2017/1132, K.1471.)

DİKKAT: Tüm bu şartlarla birlikte ortak/birlikte velayet bir zorunluluk değildir. Dolayısıyla çocuğun menfaatlerine yarayacak bir durum yoksa ve çocuğun güvenliğine ilişkin olumsuz durumlar varsa birlikte velayete hükmedilmez. Bu anlamda ebevenynlerin her ikisi birlikte velayet talebinde bulunsa da bu durum çocuğun menfaatine değilse birlikte velayete karar verilmez.

Ebeveynler tarafından ortak/birlikte velayetin talep edildiği bir olayda Yargıtay, sadece talebin yeterli olmadığı aynı zamanda ortak/birlikte velayet verilmesinin çocuğun menfaati için olumlu olması gerektiğini şu şekilde ifade etmiştir:

“(…)Her ne kadar davacı yargılama sırasında ortak velâyet düzenlemesi yapılmasını talep etmiş ise de; ortak velâyet düzenlemesinin çocuğun menfaatine olacağına dair kanaat edinilememiştir(…). (Yargıtay 2. H.D., 20.02.2017 T., 2016/15771 E. ve 2017/1737 K.)

Yukarıda verilen örneklerden anlaşılacağı üzere uygulamada mahkemelerin ortak/birlikte velayet hususunda genellikle ebeveynlerin müşterek talebi ve ortak/birlikte velâyetin çocuğun yararına olduğunun anlaşılması şartlarını aradığı görülmektedir.

Ortak Velayet Talebi

Ortak velayet talebi, boşanma aşamasında olan eşlerin boşandıktan sonra çocukları üzerinde velayet haklarını ortaklaşa kullanmak için mahkemeye sundukları beyandır. Mahkeme kararlarından görüleceği üzere ortak velayet talebi bulunmadan ortak velayete hükmedilmemektedir. Ortak velayet talebi, boşanma dilekçesinin ekinde, anlaşmalı boşanma protokolünde ya da mahkemeye sunulmak üzere ayrı bir ortak velayet dilekçesi olarak düzenlenebilir.

Eğer boşanma davası anlaşmalı boşanma ise taraflar boşanmanın her türlü sonuçları üzerinde anlaştıklarından ortak/birlikte velayet üzerinde de anlaşmaları kolaydır. Taraflar bu durumda velayetin birlikte kullanılması isteklerini  protokole eklemelidir.

Ortak Velayetin Avantajları ve Dejavantajları

Ortak velayetin dejavantajları şunlardır:

• Evlilik birliği eşlerin anlaşamaması nedeniyle boşanma ile sona erdiğinden eşler arasında tekrar anlaşmazlık çıkması ortak/birlikte velayet altındaki çocuğun olumsuz etkilenmesine yol açabilir,
• Eşler anlaşamadıklarından evlilik birliğine son verdikleri için velayet hakkından doğan hakların kullanılması ve yükümlülüklerin yerine getirilmesinde ortak hareket edemeyebilirler,
• Boşanan eşlerin başka biriyle evlenmeleri sebebiyle velayetin birlikte kullanılması halinde aralarında sorunlar çıkabilir,
• Velayetin birlikte kullanılması altındaki çocuk anne ve babasının boşandığını ve buna bağlanan sonuçları kabullenmede zorluk çekebilir.

Ortak velayetin avantajları şunlardır:

• Eşlerin boşanmalarında en az etkilenmesi gereken çocuklar olduğundan ebeveynler velayetin birlikte kullanılması sayesinde onların menfaati doğrultusunda ortak hareket edeceklerdir. Böylece çocuklar hakkında karar alırken görüş alışverişi yapmak zorunda olacaklardır.
• Ebeveynleri ayrılmış olsa da ortak/birlikte velayet altındaki çocuk hem annesinin hem de babasının sorumluluğunu üzerinde hissetmeye devam edecektir.
• Çocuğun ebeveynleri ile olan iletişim süresi artacak, daha fazla sevgi görecek ve onlardan öğrenebileceği şeylerin sayısı artacaktır.

Anlaşmalı Boşanmada Ortak Velayet

Anlaşmalı boşanmada ortak velayet talep edilmesi mümkündür. Bunun için boşanma protokolünde velayet kısmının düzenlendiği kısma madde eklenmesi gereklidir. Boşanma protokolü, tarafların müşterek çocuğun velayetin birlikte kullanılmasına ilişkin eğitimi, bakımı, gözetimi gibi konularda anlaştıkları hususları içeren bir metindir.

Ortak/birlikte velayet protokolünde; bu durumun çocuğun menfaatine olduğu, tarafların masraflara hangi oranda katılacağı, çocuğun ne zaman kimin yanında kalacağı gibi hususlar yer almalıdır.

Uygulamada mahkemelerin de anlaşmalı boşanmada ortak/birlikte velayete izin verdiği görülür. Ayrıca mahkemelerce çocuğun üstün menfaati ve eşlerin ortak iradesinin bulunması gerektiği şu şekilde ifade edilmiştir:

“(…)Somut olayda tarafların gerek düzenledikleri protokol gerekse mahkeme huzurundaki irade beyanları ile ortak/birlikte velayet konusundaki anlaşma ve isteklerini açıkladıkları, ortak/birlikte velayete hükmedebilmek için anne ve babanın bunu birlikte talep etmesi koşulunun gerçekleştiği ve ortak/birlikte velayet konusunda taraflar arasında çekişme olmadığı anlaşılmaktadır.(…) 

(…)Tarafların ortak/birlikte velayet taleplerinin çocuğun üstün yararına ve güvenliğine aykırı olduğuna dair dosyada delil bulunmamaktadır. Bu durumda ortak/birlikte velayete ilişkin talebin kabulü gerekir.(…)” (Ankara Bölge Adliye Mahkemesi 2. Hukuk Dairesi, 2019/823 E. 2020/1076 K.)

Anlaşmalı boşanma davası hakkında daha fazla bilgi sahibi olmak için “anlaşmalı boşanma nasıl olur? şartları nelerdir?” başlıklı yazımızı inceleyebilirsiniz.

Ortak Velayette Nafaka

Velayetin birlikte kullanılmasında ebeveynler müşterek çocuğun eğitim, sağlık vs. tüm masraflarını ekonomik güçleri oranında eşit olarak karşılarlar. Ancak bu durum nafakada indirim sebebi değildir.

Hakim çocuğun üstün yararını gözeterek nafaka miktarını tayin eder. Tayin ettiği bu nafaka miktarıyla çocuğun tüm bakım giderlerinin karşılanması amaçlanır. Dolayısıyla velayetin birlikte kullanılması kararı verilse bile çocuğa bağlanacak bu nafaka miktarında indirim değil, ancak nafakanın ortak karşılanması söz konusu olabilir. Böylece eşler hakimin tayin ettiği nafakayı ekonomik güçleri oranında ortak karşılayacaktır.

Bir mahkeme kararında, ortak/birlikte velayette çocuk yanında bulunmayan eşin çocuğun giderlerine katılması gerektiği şu şekilde ifade edilmiştir:

“Çocuğun anne yanına yerleştirildiği bu kararda ebeveynlerin çocuğun sağlığı, eğitimi, onun hayatına yön verecek ve onun üstün yararını gerektirecek hususlarda ortak hareket etmelerinin gerektiği ve yanına yerleştirilmeyen ebeveynin çocuğun giderlerine de katılması gerekir.(…)” (Ankara BAM 1.HD E. 2017/121 K. 2017/601 T. 10.05.2017. )

Ortak/birlikte velayette nafakanın doğrudan düzenlendiği bir kanun yoktur. Ayrıca, boşanmanın diğer sonuçları bakımından ortak/birlikte velayette nafakanın nasıl düzenleneceği de ayrıca incelenmelidir. Dolayısıyla nafaka ve diğer tüm hususlar için sürecin etkin ve hızlı yönetilmesi için alanında uzman bir boşanma avukatına danışılması faydalı olacaktır. 

Nafaka konusu hakkında daha fazla bilgi sahibi olmak için “nafaka hesaplama” isimli yazımızı inceleyebilirsiniz.

Ortak Velayette Şehir Değişikliği

Ortak velayette çocuk ile birlikte şehir değişikliği yapılabilir. Bu noktada şehir değişikliiği yapılmasında herhangi bir engel bulunmaz. Ancak, diğer eş şehir değişikliğinin çocuğun menfaatine zarar verdiği gerekçesiyle velayetin değiştirilmesi davası açabilir. Dolayısıyla, diğer eşin rızasını almak önemlidir.

Ortak Velayetin Kaldırılması

Ortak velayet kullanılırken ebeveynlerden birinin yükümlülüklerini yerine getirmemesi veya ortak hareket etmenin artık çocuğun menfaatine zarar vermesi hallerinde ortak velayetin kaldırılması veya değiştirilmesi için dava açılabilir.

Konu hakkında daha fazla bilgi sahibi olmak için “velayetin değiştirilmesi” başlıklı makalemizi inceleyebilirsiniz.

Sonuç

Ortak/birlikte velayet, eşlerin velayet haklarını birlikte kullanmalarını ifade eder. Ancak bu kullanım eşlerin çocuklarına dair tüm iş ve yükümlülükleri eşit şekilde paylaşacağı anlamına gelmez. Ortak/birlikte velayet durumunda çocuk üzerindeki sorumluluğun kendisi paylaşılır. Ancak ortak/birlikte velayet talep edilmesi için gerekli şartların yerine getirilmesi ve usuli işlemlerin doğru yapılması gerekir. Bu çerçevede alanında uzman bir boşanma avukatına danışılması faydalı olacaktır.