Kısa Çalışma Ödeneği

Kısa çalışma ödeneği şu günlerde çok konuşulan konulardan birisidir. Malum Corona virüs dolayısıyla işverenler büyük sıkıntı çekiyor ve işçilerin ücretini ödeme imkanına sahip olamıyor.

Kısa çalışma ödeneği de bu tür durumlar için işçinin maaşının belirli bir fondan ödenmesini sağlayan imkandır. Şartları ve sonuçları itibariyle önemli bir konudur. Yazımızda bu ödenek ile ilgili bilinmesi gereken önemli noktalara değineceğiz.

İşçi – işveren arasındaki hukuki işlemlerde deneyimli avukatlarla çalışmak önemli bir husustur. Ancak bundan önce konu hakkında genel bir bilgi sahibi olmak da oldukça faydalı olacaktır. Bu yazıyı sizler için bu amaç doğrultusunda hazırladık. Dikkatlice okumanızı tavsiye ederiz.

Kısa Çalışma Ödeneği Nedir?

4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanunu ek madde 2 düzenlenmesinde; genel ekonomik, sektörel veya bölgesel kriz ile zorlayıcı nedenlerle işyerindeki haftalık çalışma sürelerinin geçici olarak önemli ölçüde azaltılması yahut işyerindeki faaliyetin tamamen veya kısmen geçici olarak durdurulması hallerinde işverenin işçiye kısa çalışma yaptırılabileceği kabul edilmiştir.

İşçiye bu şekilde kısa çalışma yaptırıldığı zaman işçinin ücreti İşsizlik Sigortası Fonundan ödenir. Böylelikle Corona virüsü gibi kriz zamanlarının getirdiği ekonomik olumsuzluk ne işveren ne de işçiye yükletilmiş olur. Bunun için oluşturulan fondan ödeme yapılır.

Kısa Çalışma Nedir? → Kanunda işçinin çalışma süresinin önemli ölçüde azaltılmasından bahsediliyor. Bununla ilgili olarak bir Yönetmelik mevcut. Burada kabul edilen sınır işyerindeki çalışma süresinin en az 1/3 oranında azaltılmasıdır. Ayrıca çalışma en az 4 haftalık süre için tamamen durmuşsa da gene kısa çalışma yapılmış olur. Yani örnek vermek gerekirse haftada 6 gün işçi çalıştıran bir işyeri bunu 4 güne, 3 güne, 2 güne, 1 güne veya tamamen tatile kadar indirmişse kısa çalışma söz konusu olur.

Kısa Çalışma Ödeneği Ne Kadardır?

Bu ödenek kapsamında işçiye ödenecek olan miktar normal zamanda işyerinden aldığı ile aynı değildir. Sigortalının işyerinde günlük ortalama brüt kazancının %60’ı oranında günlük kısa çalışma ödeneği hesaplanır. Bu hesaplama yapılırken sigortalının son 12 aylık prime esas kazançları dikkate alınır.

İşçinin normal kazancının %60’ı oranında kısa çalışma ödeneği denir dedik ancak işçi işyerinde çok yüksek miktarlarda ödeme alıyor olabilir. İşyerindeki genel müdür bile konumu itibariyle aslında işçidir. Kazancı çok yüksek olabilir. Bu durum İşsizlik Sigortası Fonunu sıkıntıya sokabilir.

İşte bu tür durumlar için bir üst sınır getirilmiştir. Buna göre İş Kanunu madde 39’da yer alan ve 16 yaşından büyük işçiler için uygulanan aylık asgari ücretin brüt tutarının %150’si kısa çalışma ödeneğinin üst sınırıdır. Dolayısıyla 2020 yılı direk çalışanın kendisine ödenecek kısa çalışma ödeneği miktarı net 1.752 TL ile 4.380 TL arasında değişecektir.

Tabi şunu da belirtmek gerekir ki eğer işçi hiç çalıştırılmıyorsa yukarıda bahsettiğimiz miktarları alır. Eğer işçi mesela haftada 3 gün çalıştırılıyorsa bu sefer çalışmadığı gün için ücretini İşsizlik Sigortası Fonundan alabilir.

Kısa Çalışma Ödeneği Hesaplaması

Örnek bir hesaplama yapmamız gerekirse; işçinin en son aldığı günlük brüt ücreti 120 TL ise işçiye ödenecek olan günlük kısa çalışma ödeneği 72 TL olur. İşçi kaç gün çalıştırılmayacaksa o kadar gün bu ödeneği almaya hak kazanır. Örneğin haftalık çalışma süresi 6 günse ve işçiler yalnızca iki gün çalıştırılıyorsa kalan 4 gün her bir gün için 72 TL ödenek alır, çalıştıkları iki gün işverenden normal ücretini alır. Eğer işyerinde çalışma tamamen durmuşsa işçi çalışılmayan gün kadar tamamiyle ödenek alır. Burada brüt ücretin hesap edilmesi gerektiğine dikkat etmek gerekiyor.

Diğer bir örnek işçinin aldığı ücret biraz yüksek olsun. İşçinin brüt olarak hesaplanan günlük ücreti 400 TL olsun. Kısa çalışma ödeneğinin üst sınırı brüt asgari ücretin %150’si olacağı için alınacak ödenek miktar 4380 TL olur.

Not: Aşağıdaki fotoğraftaki örnek işyerindeki çalışma tamamen bırakılırsa alınacak ödenekleri belirtmektedir.

Örnek Hesaplamalar

Brüt Ücret	Kısa Çalışma Ödeneği
2943 TL	1752 TL
3000 TL	1786 TL
3250 TL	1935 TL
3500 TL	2084 TL
3750 TL	2233 TL
4000 TL	2382 TL
4250 TL	2531 TL
4500 TL	2680 TL
4750 TL	2828 TL
5000 TL	2977 TL
5250 TL	3126 TL
5500 TL	3275 TL
5750 TL	3424 TL
6000 TL	3573 TL
6250 TL	3722 TL
6500 TL	3870 TL
6750 TL	4019 TL
7000 TL	4168 TL
7250 TL	4317 TL
7375 TL	4380 TL
7500 TL	4380 TL
7750 TL	4380 TL

Kısa Çalışma Ödeneğinin Süresi Ne Kadardır?

Kısa çalışmada üst sınır 3 aydır. Yani işçinin ücreti en fazla 3 aylık süre için bu fondan ödenir. Ayrıca bu sürenin 6 aya kadar çıkarılabilmesi Cumhurbaşkanı kararı ile mümkündür. Şuan için bu ödeneğe başvuru süreci yeni başlamış durumda ve COVİD-19 salgınının ne kadar süreceği belli değil. İlerleyen aşamalarda Cumhurbaşkanının bu 3 aylık süreyi 6 aya uzatması ihtimal dahilindedir.

Kısa Çalışma Ödeneği Alma Şartları

Bu ödenekten yararlanabilmek için bazı şartlar mevcut. Buna göre;

• Öncelikle genel ekonomik kriz, sektörel kriz, bölgesel kriz veya zorlayıcı nedenlerin var olması gerekir.
• Yukarıda bahsettiğimiz sürelerle çalışmanın azaltılmış olması veya tamamen durmuş olması gerekir
• Eğer zorlayıcı nedenlerden ötürü kısa çalışma ödeneğine başvuruluyorsa (ki Corona virüsün oluşturduğu bu ortam zorlayıcı nedendir) işçiye zorlayıcı nedenin ortaya çıkmasından itibaren ilk bir hafta normal ücreti ödenmelidir.
• Kısa çalışmaya tabi tutulan işçilerin; kısa çalışma başlangıç tarihinden önceki 60 günlük süre boyunca hizmet akdine tabi olanlardan son 3 yılda 450 günlük süreyle primleri ödenmiş olmalıdır.
• İşverenin İŞKUR’a aşağıda anlatacağımız şekilde başvuru yapmış olmalıdır. Başvuru uygun bulunmalıdır.

Kimler Kısa Çalışmaya Başvurabilir? → Kısa çalışma ödeneğine işçiler değil işverenler başvurur. İşyerindeki çalışma sürelerini yukarıda bahsettiğimiz şekilde düşüren işverenlerin başvuru hakkı vardır. Bu başvurunun kabul edilebilmesi için öncesinde hukuki zeminin iyi oluşturulması gerekir. Aksi halde başvuru reddedilebilir ve büyük zarar doğabilir. Dolayısıyla bu konuda avukat yardımı almak önemlidir.

Kaç İşçi Kısa Çalışmadan Yararlandırılabilir? → İşsizlik Sigortası Fonundan kısa çalışma ödeneği alabilecek işçi sayısı herhangi bir sınırlamaya tabi değildir Bir işyerinde 10 işçi de çalışıyorsa 1000 işçi de çalışıyorsa kısa çalışma ödeneğinden yararlanılabilir. Bunun için diğer şartların oluşumu önem taşıyor. Ayrıca bir işyerinde asgari şu kadar çalışan olmalı şartı da söz konusu değildir.

Daha Önce Kısa Çalışmadan Yararlanılmışsa Tekrar Yararlanılabilir mi? → Böyle bir sınırlama yoktur. İşveren daha önce ne sebeple kısa çalışmaya başvurmuş olursa olsun yeniden Corona virüs nedeniyle başvurup bu imkandan yararlanabilir.

Yabancı İşçiler Kısa Çalışma Ödeneği Alabilir mi? → İşsizlik sigortası primini ödeyen, Türkiye’de çalışma şartlarına uyan yabancı işçiler de kısa çalışma ödeneğinden yararlanabilir.

Belediye Şirketi Çalışanı, Konkordato İlan Etmiş İşveren Çalışanı → Bunlar da Corona nedeniyle kısa çalışma ödeneğinden yararlanabilir. Yani yukarıda bahsettiğimiz şartları sağlayan her türlü işçi ve işverenin bu imkandan yararlanma hakkı vardır. İşçi veya işverenin SGK veya Maliyeye borcunun olması da önemli değildir.

Kısa Çalışma Ödeneği Başvuru Prosedürü

Kısa çalışma ödeneği talebi İŞKUR’a bildirilir. Bu bir talep formu ve işçi listesi formu ile gerçekleştirilir. Başvuru işveren tarafından yapılır. Bu bildirimin e-posta yolu ile yapılması mümkündür. İşçilerin bu sürece müdahil olması söz konusu değildir. Ayrıca eğer işyerinde toplu iş sözleşmesi varsa bu durum sendikaya da bildirilmek durumundadır.

Başvuru sürecinin bir avukat yardımı ile yapılması en sağlıklı olandır. Başvurudan sonra iş müfettişleri talebin uygunluğunu denetler ve en son şartlar sağlanmışsa işverenin bu başvurusu kabul edilir.

Gerekli Evraklar → Kısa çalışma talep formu, ödenekten yararlandırılacak işçi listesi, çalışma saatlerinin azaltıldığına veya tamamen durdurulduğuna ilişkin belgeler, eğer resmi merciilerce faaliyeti durdurulmuş bir işletme ise o kapsamda olduğunu ortaya koyan belgeler gereklidir. Talep formu ve işçi listesi olarak İŞKUR tarafından hazırlanan belgeler kullanılır.

Diğer Bilinmesi Gerekli Hususlar

Kısa Çalışma Ödenirken İşçinin Primi Ne Kadardan Yatar?

Bu dönem için işverenin prim ödeme yükümlülüğü yoktur. İşveren SGK’ya gene bildirim yapacaktır. Bu bildirimde yalnızca “18-Kısa Çalışma Ödeneği” şeklinde bildirimde bulunmak yeterlidir. Ayrıca işçi bu süreçte genel sağlık sigorta primi yatırıldığı için sağlık hizmetinden yararlanır. Bunun haricinde kısa ve uzun vadeli sigorta primi ödenmez.

Kısa Çalışma Süresince İşveren İşçi Çıkartabilir mi?

İşverenin işçisini zorlayıcı nedenlere dayanarak işten çıkarması mümkündür. Burada haklı nedenle fesih söz konusu olur. Ancak işverenin işçi için önce kısa çalışma ödeneğine başvurup bunu sağlaması sonradan da zorlayıcı nedenlere dayanarak işten çıkarması kötü niyetli bir uygulama olur ve işveren aleyhine sonuç doğurur. İşveren için kısa çalışma ödeneğinden yararlanma da sona erer.

Tabi bu süreçte işveren işçinin İş Kanunu madde 25/2’de yer alan ahlak ve iyiniyet kurallarına aykırılıktan işten çıkarabilir.

Kısa Çalışma Erken Bitebilir mi?

Bazı durumlarda kısa çalışma ödeneği erken sona erer. Bu halleri şu şekilde sıralamamız mümkün:

• Kısa çalışma ödeneği alan işçinin başka bir işe girmesi
• Yaşlılık aylığı almaya başlaması
• Herhangi bir sebeple silahaltına alınması
• Herhangi bir kanundan doğan çalışma ödevi nedeniyle o işten ayrılması
• Geçici işgörmezlik ödeneğini almaya başlaması
• İşyerinin normal çalışma faaliyetine yeniden başlaması

3 Aydan Önce İşyeri Normal Çalışmasına Dönerse Ne Olur?

İşveren, ilan ettiği süreden önce normal çalışma faaliyetine geri dönecekse bu durumu 6 iş günü öncesinden; İŞKUR’a, toplu iş sözleşmesinin diğer tarafı olan sendikaya ve işçilerine bildirerek normal faaliyetine başlayabilir. Böyle bir durumda kısa çalışma ödeneği sona erer.

Sonuç

Yukarıda kısa çalışma ödeneğine ilişkin bilinmesi gereken önemli hususlara değindik. Mesele elbette ki bu kadar basit değil ancak genel olarak bilinmesi gereken hususlar bunlardır.

Ayrıca önemle belirtmek isteriz ki her ne kadar yargın olarak yapılıyor olsa da işçileri bu süreçte ücretsiz izne çıkarmak hukuka aykırıdır. Süreç bittiği zaman işverenler bu nedenle ciddi davalara muhatap olacak.

Dolayısıyla işverenlerin kolay yol olan işçiyi ücretsiz izne çıkarmak yerine daha güvenli yol olan kısa çalışma ödeneğine başvurması gerekir. Unutulmamalıdır ki kısa çalışma ödeneğine başvurmak işçi için bir lütuf değil işveren için bir koruma niteliğindedir.

Bu nedenle süreç önemsenmeli ve başvuru ve sonrasının bir avukat yardımı ile takip edilmesi gerekir. Hatalı yahut ihmali işlemler ile süreç zarara uğratılmamalıdır.