Cinsiyet Değiştirme Davası

Cinsiyet değiştirme davası, hem hukuki hem de tıbbi bakımdan çeşitli prosedürlere tâbidir ve bunlara ilişkin süreç doğru yürütülmelidir.

Cinsiyet Değiştirme Davası Nedir?

Cinsiyet değiştirme davası, kadın olmak isteyen erkek veya erkek olmak isteyen kadının cinsiyet değişikliğini sağlayabilmesi için yürütmesi gereken hukuki süreçtir.

Gerek cinsiyet değiştirme operasyonunun yapılabilmesi gerekse yeni cinsiyetin nüfus siciline tescil edilmesi bakımından, cinsiyet değiştirme davası belirleyici rol oynar ve zorunlu şart olarak karşımıza çıkar.

Cinsiyet değiştirme davasının ve buna ilişkin sürecin düzenlendiği hüküm ise 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu m. 40 hükmüdür.

Cinsiyet Değişikliği Nasıl Yapılır?

Cinsiyet değişikliği; öncelikle mahkemeye başvurarak, sonrasında tıbbi operasyon geçirerek ve nihayetinde nüfusta yeni cinsiyet tescil edilerek yapılır.

Cinsiyet değişikliği sürecinin ilk adımı olan mahkemeye başvuru ve dava aşamasında, hakim kanunda aranan şartların kişide mevcut olup olmadığını inceler. Şartlarda bir eksiklik mevcut değilse tıbbi operasyonun gerçekleştirilmesi mümkün hale gelir.

Cinsiyet değiştirme operasyonu yapıldıktan sonra, bu durumu gösteren belgeler ile tekrar mahkemeye başvurulur ve kişinin yeni cinsiyeti nüfus siciline tescil edilir. Böylelikle, cinsiyet değiştirme işlemi gerçekleşmiş olur.

Cinsiyet Değiştirme Şartları Nelerdir?

Cinsiyet değiştirme şartları şunlardır:

• Mahkemeye şahsen başvuru yapılması,
• 18 yaşın doldurulmuş olması,
• Başvurucunun evli olmaması,
• Kişinin transseksüel yapıda olduğunun ve cinsiyet değişikliğinin ruh sağlığı açısından zorunlu olduğunun, bir eğitim ve araştırma hastanesinden alınacak resmi sağlık kurulu raporuyla belgelenmesi,
• Mahkemece verilen izne istinaden cinsiyet değiştirme ameliyatının gerçekleştirilmesi ve bunun resmi sağlık kurulu raporuyla doğrulanması,
• Mahkemece nüfus sicilinde gerekli düzenlemelerin yapılmasıdır.

DİKKAT: Cinsiyet değiştirme davasında kişinin sürekli olarak üreme yeteneğinden yoksun olması şartı da aranmaktaydı. Fakat Anayasa Mahkemesi’nin 29/11/2017 tarihli ve E.: 2017/130, K.: 2017/165 sayılı kararı ile bu hüküm iptal edilmiştir. Dolayısıyla, cinsiyet değiştirme davası bakımından kişinin üreme yeteneğinden yoksunluğu gibi bir şart artık mevcut değildir.

Cinsiyet Değiştirme Davası

Cinsiyet değiştirme sürecinin ilk adımı, cinsiyet değiştirme davası açmaktır. Bu dava, cinsiyet değiştirmek isteyen kişinin yerleşim yerinde bulunan asliye hukuk mahkemesinde açılır. Davanın davacısı cinsiyet değiştirmek isteyen kişi, davalısı ise nüfus müdürlüğüdür.

Cinsiyet değiştirme davasının kendine has bir özelliği ise şahsen başvuru zorunluluğudur. Buna göre, cinsiyet değiştirmek isteyen kişinin mahkemeye bizzat başvuruda bulunması gerekir. Dolayısıyla, kişinin vasisi veya velisi değil bizzat kendisi başvuruda bulunmuş olmalıdır.

Unutulmamalıdır ki şahsen başvuru şartı, kişinin avukatı aracılığıyla dava açmasına engel değildir. Aksine, sürecin karmaşıklığı da düşünüldüğünde uzman avukata danışarak hareket etmekte yarar vardır.

Mahkeme, dava sürecinde kişinin şahsen başvuruda bulunup bulunmadığını, evli olup olmadığını ve 18 yaşını doldurmuş olup olmadığını inceler. Kişi şahsen başvuruda bulunmuşsa, evli değilse ve  18 yaşını doldurmuşsa bu durumda bir şart daha sağlanmalıdır.

Başvurucunun transseksüel yapıda olduğu ve cinsiyet değişikliğinin kendisi için zorunlu olduğu, eğitim ve araştırma hastanesinden alınacak resmi sağlık kurulu raporu ile belgelenmelidir.

Başvurucu bu süreci dava sırasında mahkemenin yönlendirdiği hastane ile yürütüp raporu temin ederek mahkemeye sunabilir. Fakat bunun yerine, dava öncesinde de bu taleple hastaneye başvurarak ilgili raporu edinmiş olabilir. Bu ihtimalde, dava dilekçesi ile birlikte söz konusu rapor da mahkemeye sunulmalıdır.

Yukarıda belirtilen şartlar sağlandığı takdirde, mahkemece cinsiyet değiştirme ameliyatına onay verilir ve kişi cinsiyet değiştirme operasyonu geçirir.

Cinsiyet Değiştirme Operasyonu Geçirdikten Sonra Mahkemeye Başvuru

Cinsiyet değiştirme operasyonu gerçekleştiğinde her ne kadar fiilen cinsiyet değişmiş olsa da bunun hukuken de tasdik edilmesi gerekir. Bunun için nüfus kaydının düzeltilmesi davası açılmalıdır.

Unutulmamalıdır ki cinsiyet değiştirme davası ile nüfus kaydının düzeltilmesi davası iki ayrı davadır. İlk davada başvurucunun cinsiyet değişikliği için kanunda aranan şartları taşıyıp taşımadığı incelenerek konu hakkında karar verilir. İkinci davada ise yeni durum nüfusta tescil edilir. Bu nedenle, iki ayrı dava söz konusudur. (Yargıtay 8. HD., 2017/7453 E., 2018/2260 K.)

Mahkemenin onayı ve izni neticesinde cinsiyet değiştirme operasyonu geçiren kişi, buna ilişkin resmi sağlık kurulu raporu temin etmelidir. Bu rapor, operasyonun gerçekleştirildiği hastaneden talep ve temin edilebilir.

Sağlık kurulu raporunu edinen başvurucu, yerleşim yerinde bulunan asliye hukuk mahkemesinde nüfus kaydının düzeltilmesi davası açmalıdır. Bu davada, cinsiyet değiştirme operasyonuna uygun yönde karar veren önceki mahkeme hükmü ile operasyonun gerçekleştiğine dair sağlık raporu dava dilekçesi ile birlikte mahkemeye sunulur.

Mahkeme, belgelerin varlığını ve doğruluğunu tespit ettikten sonra nüfus sicilinde güncelleme yapar ve artık kişi hem fiilen hem de hukuken cinsiyetini değiştirmiş olur.

Cinsiyet Değiştiren Kişinin İsim Değiştirmesi

Cinsiyet değiştiren kişinin isim değiştirmesi de muhtemeldir. Bunun için, ismin değiştirilmesi talebiyle nüfus kaydının düzeltilmesi davası açılmalıdır. İlgili davada, cinsiyet değişikliğini gösteren belgeler ileri sürülmeli ve talep edilen yeni isim belirtilmelidir.

Asliye hukuk mahkemesinin yapacağı inceleme neticesinde, kişinin yeni isminin nüfus siciline tescil edilmesi yönünde karar verilir ve nüfus müdürlüğüne mahkeme tarafından yazı gönderilir. Sonrasında kişi yeni kimlik kartını nüfus müdürlüğünden talep edebilir.

Cinsiyet Değiştirme Davası Ne Kadar Sürer?

Cinsiyet değiştirme davası, ortalama 6 ay sürer.

Fakat başvurucunun taşıdığı şartlara, sağlık kurumlarından temin edilecek raporlara ulaşma süresine ve diğer etmenlere göre süre çok daha kısa olabileceği gibi daha uzun zamana da yayılabilir.

Cinsiyet Değiştirme Davası Masrafları ve Avukatlık Ücreti Ne Kadardır?

Cinsiyet değiştirme davası masrafları, 2025 yılı için ortalama 8.000 TL’dir. 

Fakat dava sırasında gündeme gelebilecek yeni işlemlere göre ve olayın şartlarına göre dava masraflarının daha az veya daha çok olması gündeme gelebilir.

Cinsiyet değiştirme davası avukatlık ücreti ise İstanbul Barosu ve Türkiye Barolar Birliğinin yayınladığı tarifeler ile birlikte somut olayın şartları da birlikte değerlendirilerek taraflar arasında belirlenir.

Sonuç

Cinsiyet değiştirme davası, karşı cinse geçmek isteyen kişiler bakımından önem arz eden ve hukuki süreç ile tıbbi sürecin birlikte yürümesi gereken bir dava türüdür. Dolayısıyla, herhangi bir teknik adımın atlanması veya hata yapılması halinde süreç uzayabilir. Bu tür durumlarla karşılaşmamak adına uzman nüfus avukatına danışarak adım atmakta yarar vardır.