İşyerinde Mobbing Nedir?

İşyerinde mobbing, bir işyerinde bir çalışana karşı sistematik olarak düşmanca ve ahlak dışı eylemlerle yapılan psikolojik baskı, taciz veya şiddettir. Bu kapsamda işyerinde mobbing, psikolojik taciz, duygusal baskı, yıldırma ya da bezdirme eylemleri şeklinde görülebilir.

Mobbing Nedir?

Mobbing, bir kişiye yönelik olarak diğer kişi ya da kişilerce sistematik olarak düşmanca ve ahlak dışı sürdürülen psikolojik baskı, taciz veya şiddettir. Bu kapsamda mobbing, düşünce, inanç, kıskançlık, cinsiyet ayrımı, statü vb. gibi pek çok sebepten kaynaklanabilir.

Mobbingin kanuni dayanağı, İş Kanunu’nun 5., 22. ve 24. maddesidir. Bununla birlikte Türk Borçlar Kanunu  m. 417, 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu ve Anayasa’nın çeşitli hükümleri mobbing açısından kanuni dayanak oluştururlar.

İş Kanunumuzda mobbinge dair düzenlemeler şu şekildedir:

İş Kanunu m.5: “İş ilişkisinde dil, ırk, renk, cinsiyet, engellilik, siyasal düşünce, felsefî inanç, din ve mezhep ve benzeri sebeplere dayalı ayrım yapılamaz.”

İş Kanunu m.22: “İşveren, iş sözleşmesiyle veya iş sözleşmesinin eki niteliğindeki personel yönetmeliği ve benzeri kaynaklar ya da işyeri uygulamasıyla oluşan çalışma koşullarında esaslı bir değişikliği ancak durumu işçiye yazılı olarak bildirmek suretiyle yapabilir. Bu şekle uygun olarak yapılmayan ve işçi tarafından altı işgünü içinde yazılı olarak kabul edilmeyen değişiklikler işçiyi bağlamaz.”

İş Kanunu m.24: “Süresi belirli olsun veya olmasın işçi, aşağıda yazılı hallerde iş sözleşmesini sürenin bitiminden önce veya bildirim süresini beklemeksizin feshedebilir: I.Sağlık sebepleri, II.Ahlak ve iyiniyet kurallarına uymayan haller ve benzerleri, III. Zorlayıcı sebepler.”

Mobbingin Şartları Nelerdir?

Mobbingin şartları şunlardır:

• İşyerinde ve iş ilişkisi içinde gerçekleşmesi,
• Sistematik veya düzenli olarak gerçekleşmesi,
• Kasıtlı olarak yapılmalı veya bu yönde ciddi emareler bulunmalı,
• Pasifize etme, yıldırma, bezdirme, işten uzaklaştırma amacı taşımalı,
• Mağdurun işine, kişiliğine ya da sağlığına zarar vermelidir.

Mobbing Örnekleri Nelerdir?

Mobbing örnekleri şunlardır:

• ürekli sözün kesilmesi ve kendini ifade etme fırsatının engellenmesi, 
• Azarlanmak ve yüksek sesle bağırılması, 
• Yersiz veya sürekli biçimde eleştiri,
• Özel yaşamın sürekli eleştirilmesi,
• Telefonla rahatsız edilmek, 
• Sözlü olarak tehdit edilmek, 
• Tehdit veya hakaret içeren not, mail, mesaj veya mektup almak,
• Sürekli yalancı olmakla itham edilmek, 
• Üstlerin ve diğer çalışanların kişiyi muhatap almaması veya konuşmaması,
• Diğer çalışanlardan izole edilmenizin sağlanması,
• Meslektaşlar ile konuşmanın yasaklanması, 
• Asılsız dedikodu çıkarılması,
• Kişinin alaya alınması,
• Kişiye akıl hastasıymış gibi muamele edilmesi, 
• Psikiyatrik değerleme sürecine zorlanmak, 
• Fiziki olarak jestlerle, mimiklerle, yürüyüşle, sesle veya buna benzer hususlarla alay edilmesi,
• Politik ya da dini inançların alaya alınması,
• Kişinin öz saygısı veya işyerindeki statüsünü sarsıcı işleri yapmaya zorlanması, 
• Küçük düşürücü lakaplarla veya isimlerle hitap edilmesi, 
• Cinsel imalarda bulunulması,
• Normal şartlarda üstlenilebielecek önemli görevlerin sürekli surette ve geçerli sebep olmadan kişiye verilmesinden imtina edilmesi,
• İş ile ilgili olmayan anlamsız görevler yapılmasının istenmesi,
• Sürekli ve fazladan yeni işler verilmesi, 
• Fiziksel şiddet uygulanması.

Uygulamada Yargıtay’a göre işyerinde mobbing sayılan bazı hallere örnekler ise şunlardır:

• Bir işçiye sürekli ve sistemli olarak hakaret edilerek, konuşmayarak, dikkate alınmayarak, hak ettiği ücreti ödenmeyerek, işyerinde çalıştığı yer sürekli değiştirilerek, kötü çalışma şartlarında çalıştırılarak baskı ve yıldırmaya maruz bırakılması nedeniyle psikolojik taciz yani mobbingin oluştuğu ifade edilmiştir. Bu kapsamda işinin iş sözleşmesini haklı nedenle fesih hakkı doğacaktır. (Yargıtay 9. HD, 14.05.2019, E. 2016/1308 K. 2019/10862)
• Yıldırma ve işin yürütümünü engellenmesi de mobbing sayılacaktır. Bu kapsamda yeni yönetimin işçinin sürekli görev yerini değiştirmesi ile işçiye karşı işini yapma noktasında yıldırıcı faaliyetlerde bulunduğu gerekçesiyle mobbing bulunduğuna hükmetmiştir.  (Yargıtay 22. HD, 6.03.2017, E. 2017/5922 K. 2017/4517). 

Psikolojik taciz sayılacak haller de işyerinde mobbing sayılacaktır. Bu kapsamda işverenin diğer işçilere, bir işçi ile konuşulmaması talimatı vererek işçiyi yalnızlaştırmasını da psikolojik taciz olarak mobbinge sebebiyet verecektir. (Yargıtay 9. HD, 22.03.2010, E. 2010/10905 K. 2010/7511).

İşyerinde mobbinge maruz kalan işçinin, iş sözleşmesini haklı nedenle feshederek kıdem tazminatı dahil olmak üzere tüm işçilik alacaklarını talep etme imkanı vardır. Bununla birlikte işçinin, kötüniyet tazminat, maddi ve manevi tazminat haklarını da alması mümkündür.

Tüm bu alacak hakları, işyerinde mobbing davası ile talep edilebilir. Mobbing davasına ve söz konusu dava ile işçinin talep edebileceği hususlar hakkında ayrıntılı bilgi için “mobbing davası” başlıklı yazımızı inceleyebilirsiniz.

Sonuç

İşyerinde mobbing, iş hayatında kişilerin sıklıkla karşılaştığı ve işin yürütümü dahil olmak üzere psikolojik olarak da kişileri çöküntüye uğratan bir durumdur. Bu sebeple mobbinge maruz kalan işçinin mutlaka hukuki yollara başvurarak haklarını talep etmesi gerekir. Ancak bu hakların talebi için kanunen belirlenen usuli işlemlerin doğru şekilde yerine getirilmesi gerekir. Bu anlamda hak kaybına uğramamak için alanında uzman bir iş hukuku avukatına danışılarak sürecin takip edilmesi önerilir.