İş Davalarında Arabuluculuk

İş davalarında arabuluculuk, zorunlu dava şartı olarak getirilen alternatif çözüm yollarındandır. Arabulucuya başvurmadan açılan iş davalarının usulden reddedilmesi söz konusudur. Bununla birlikte, arabuluculuk sürecinde uzlaşı sağlanan konular hakkında yeniden dava açılamaması, sürece olan dikkati de artırmaktadır.

İş Davalarında Dava Şartı Olarak Zorunlu Arabuluculuk

İş davalarında arabuluculuk sürecinin uygulanması, iş mahkemelerinin görevli olduğu davalar bakımından zorunlu dava şartı olarak düzenlenmiştir. Arabuluculuk sürecinin zorunlu olup olmadığının tespitinde, tarafların uyuşmazlık konusu hakkında serbestçe sözleşme yapabilme kriteri değerlendirilmektedir. 

Bu itibarla, kamu düzenini ilgilendiren iş uyuşmazlıklarında arabuluculuğa gidilmesi mümkün değildir. Arabuluculuk yoluna gidilemeyecek bazı uyuşmazlık türleri şunlardır:

• Hizmet tespitine ilişkin uyuşmazlıklar,
• Hatalı bildirime ilişkin uyuşmazlıklar,
• Eksik sigorta primlerine ilişkin uyuşmazlıklar.

İş kazası veya meslek hastalığına ilişkin tespit, itiraz yahut rücu davalarında, disiplin cezasının iptaline ilişkin davalarda arabuluculuk yoluna başvuru zorunlu değildir. Tarafların bu hususta anlaşması halinde, ihtiyari olarak arabuluculuk sürecinin işletilmesi mümkündür.

Aynı şekilde, işçi ve işverenlerin üyesi oldukları sendikalara ilişkin uyuşmazlıklar yahut sendika temsilcileri ile sendika arasındaki uyuşmazlıklarda arabuluculuğa başvuru zorunlu dava şartı değildir.

İş Davalarında Arabuluculuk Süreci

İş davalarında arabuluculuk süreci tarafların arabuluculuk bürosuna yahut doğrudan arabulucuya başvuru yapması ile başlayıp konu hakkında son tutanağın düzenlenmesine kadar geçen süreyi ifade etmektedir. 

Arabuluculuk süresince, taraflar uyuşmazlık konusuna ilişkin beklentilerini ve taleplerini ileri sürerek ortak bir noktada anlaşmaya çalışmaktadır. Bu noktada, arabulucu tarafların uzlaşı sağlaması konusunda yalnızca yönlendirici pozisyonunda olup uyuşmazlık hakkında herhangi bir karar vermemektedir. 

İş davalarında arabuluculuk sürecinde gerçekleştirilen adımlar genel olarak şunlardır: 

• Arabuluculuğa başvuru
• Arabulucunun belirlenmesi
• İlk oturumun yapılması
• Son tutanağın düzenlenmesi
• İcra edilebilirlik şerhinin alınması

İş davalarında arabuluculuk sürecinin başında, taraflar ve arabulucu arasında arabulucu sözleşmesi yapılmaktadır. Yapılan sözleşmede, ücret ve ücret ödemeye tarafa ilişkin bilgiler de kararlaştırılabilmektedir.

Arabuluculuğa Başvuru

İş davalarında dava şartı olarak getirilen arabuluculuk alternatif çözüm yoluna başvuru; adliyelerde bulunan arabuluculuk bürolarına yahut bağımsız arabuluculuk bürolarına yapılmaktadır. 

Tarafları üzerinde hemfikir olduğu bir arabulucunun varlığı halinde, doğrudan arabulucuya başvurma imkanı da bulunmaktadır. 

Bunun yanında iş davalarında arabuluculuk başvuruları, UYAP Vatandaş Portal üzerinden online olarak da yapılabilmektedir. Arabuluculuk bürolarına yapılan başvurularda başvuru formlarının doldurulup büroya sunulması usulü benimsenmiştir. Online arabuluculuk başvurusunda ise sistemde yer alan bilgilerin eksiksiz girilmesi haline başvuru yapılabilmektedir. 

Arabuluculuğa başvuru sürecine ilişkin detaylı bilgi “arabuluculuk başvurusu nasıl yapılır?” başlıkla makalede açıklanmaktadır.

Arabulucunun Belirlenmesi

Arabulucunun belirlenmesi, tarafların takdirine bırakılabilecek hususlardan biridir. Bu itibarla, tarafların bir arabulucu üzerinde anlaşması halinde ilgili arabulucunun da dosyayı kabul etmesiyle arabulucu belirlenmiş olur. 

Tarafların böyle bir kararının olmaması halinde ise arabuluculuk siciline kayıtlı herhangi bir arabulucu büro tarafından dosyaya atanmaktadır. Bu noktada arabulucuların uzmanlık alanlarına göre atama yapılması da söz konusudur.

Arabulucu belirlendikten sonra, taraflara ilişkin tüm iletişim bilgileri doğrudan yahut büro aracılığıyla arabulucuya iletilmektedir. UYAP Vatandaş Portal üzerinden yapılan başvurularda ise iletişim bilgileri başvuru esnasında girilmektedir

Belirlemeden Sonra Arabulucunun Yapacakları

Arabulucunun belirlenmesinden sonra, başvuruda sunulan iletişim kanalları üzerinden taraflara bir bilgilendirme yapılmaktadır. Arabulucu tarafından yapılan bu bilgilendirmede, arabuluculuk sürecine ilişkin bilgilere yer verilmektedir.

İlk toplantının yapılmasından önce arabulucu, uyuşmazlığa ilişkin hususları değerlendirebilmek için taraflarla ön görüşmeler yapıp konuya ilişkin bilgi ve belgeleri talep edebilmektedir. 

Bunun yanında, arabulucu, ilk oturumun yapılacağı mekan ve zamanın belirlenmesi için taraflarla iletişime geçmektedir. Tarafların bu hususta ortak bir karara varamaması halinde, mekan ve zaman arabulucu tarafından belirlenmektedir.

İlk Oturum

Uyuşmazlık taraflarının ve arabulucunun takdiriyle belirlenen zaman ve mekanda ilk oturum yapılmaktadır. İlk oturumda taraflar, uyuşmazlık konusuna ilişkin taleplerini sırasıyla açıklamaktadır. Bu noktada, tarafların ellerinde bulunan, uyuşmazlığa ilişkin bilgi ve belgeler de değerlendirilmek üzere sunulmaktadır.

Tarafların açıklamalarının ardından, arabulucunun yönlendirmesiyle müzakere aşamasına geçilmektedir. Bu noktada taraflar uyuşmazlık konusu hakkında ortak paydada buluşmaya çalışmaktadır. 

Taraflardan her ikisinin de ilk oturuma katılması, iş davalarında arabuluculuk sürecinin devamı açısından zorunludur. Taraflardan herhangi birinin ilk toplantıya mazeret sunmaksızın katılması halinde, arabulucu tarafından son tutanak düzenlenip süreç sona erdirilmektedir. Sunulan mazeretin geçerliliği arabulucu tarafından takdir edilmektedir. 

İlk toplantıda tarafların uzlaşı sağlayamaması halinde, azami 4 haftalık süreç içinde yeni toplantılar planlanıp taraflar arasında uzlaşı sağlanmaya çalışılmaktadır. 

Son Tutanağın Düzenlenmesi

Son tutulan düzenlenmesi iş davalarında arabuluculuk sürecinin sona erme sebeplerinden herhangi birinin varlığı halinde söz konusu olmaktadır. 

Son tutanak arabulucu tarafından düzenlenmekte ve iş davalarında arabuluculuk sürecine ilişkin tüm hususlar bu tutanakta açıklanmaktadır. Son tutanağın arabulucu tarafından düzenlenmesinin ardından tutanak taraflar, varsa vekilleri ve arabulucu tarafından imzalanmaktadır. İmzalanan son tutanak arabulucu tarafından arabuluculuk bürosuna gönderilmektedir.

İcra Edilebilirlik Şerhinin Alınması

İcra edilebilirlik şerhinin alınması, iş davalarında arabuluculuk sürecinde uzlaşılan konuların icra edilebilmesi için getirilen bir zorunluluktur. 

Dava şartı olarak arabuluculuk sürecinde uzlaşılan konuların yer aldığı son tutanak için icra edilebilirlik şerhinin alınmaması halinde bu hususlar icraya konu olmamaktadır. Ancak, taraflar kendi iradeleriyle anlaşılan konulardaki yükümlülüklerini yerine getirmekte serbesttir. Tarafların iradeleriyle yükümlülüklerini yerine getirebilmesi için icra edilebilirlik şerhinin alınması zorunlu değildir. 

İcra edilebilirlik şerhi, arabulucunun görev yaptığı yerdeki sulh ceza hakimliklerine yapılan başvuru sonucu alınmaktadır. 

Son tutanağın noter onaylı olması halinde belge resmi belge niteliğine taşımaktadır. Resmi belge niteliğindeki noter onaylı son tutanak icra edilebilirlik şerhi alınmadan icraya konu olabilmektedir.

İş Davalarında Arabuluculuk Sürecinin Sona Ermesi

İş davalarında arabuluculuk sürecinin sona ermesi çeşitli hallerde söz konusu olmaktadır. Bu haller şunlardır:

• Yapılan oturumlarda tarafların uyuşmazlık konusu hakkında anlaşmaya varması,
• Azami 4 haftalık süre içinde tarafların uzlaşı sağlayamaması,
• Uyuşmazlık taraflarından herhangi birinin ilk toplantıya katılım sağlamaması,
• Arabulucunun, taraflara ulaşamaması sebebiyle oturumların planlanamaması,
• Taraflardan birinin ölmesi

Yukarıda sayılan sebeplerden herhangi birinin varlığı halinde, iş davalarında arabuluculuk süreci sona ermiş kabul edilmektedir. Bu durumda arabulucu, sürece ilişkin detayların, uzlaşılan yahut uzlaşılamayan konuların ve arabuluculuk sürecinin sona erme sebebinin yer aldığı son tutanağı hazırlamaktadır.

İş Davalarında Arabuluculuk Toplantısında Avukatla Temsil

İş davalarında arabuluculuk toplantısında avukatla temsil zorunlu değildir. Ancak, yapılan toplantılarda, tarafların hak kaybına uğramadan uzlaşı sağlaması, hakkaniyete uygun bir değerlendirme yapılması için sürecin bir iş hukuku avukatı danışmanlığında yürütülmesi fayda sağlamaktadır.

Arabuluculukta Hak ve Yükümlülükler

Arabuluculuk sürelerinin hakkaniyete uygun yürütülebilmesi için tarafların uyması gereken çeşitli yükümlülükler getirilmiş ve haklar sunulmuştur.

Bu itibarla taraflar, arabulucu ile yapılan arabuluculuk sözleşmesinde, arabulucu sözleşmesinde; arabulucu, arabulucunun bedeli ve bedelin kim tarafından ödeneceğine ilişkin detaylar belirlenebilmektedir.

Bunun yanında taraflar, süreci yönetmek konusunda serbesttir. Uyuşmazlığın giderilmesi için verilecek kararlar tarafların iradesindir. Bu noktada arabulucu bir nevi moderatör görevi üstlenmektedir.

Arabuluculuk sürecinde uyulması gereken çeşitli yükümlülükler de getirilmiştir. Bu itibarla, arabuluculuk sürecinde taraflar, sunulan önerileri, teklifleri, tartışılan bilgi ve belgeleri gizli tutmakla yükümlüdür. Bu yükümlülük süreç sona erdikten sonra açılacak davada da devam etmektedir.

Arabuluculukta Süreler

İş davalarında arabuluculuk süreci, en fazla 3 haftadır. Bu süre, sürecin tamamlanamamasına ilişkin zorunluluk içeren hususların ortaya çıkması halinde, arabulucu tarafından maksimum 1 hafta daha uzatılabilmektedir.  

İş davalarında arabuluculukta sürelere ilişkin bir diğer husus zamanaşımı ve hak düşürücü sürelerin işlemesine ilişkindir. Arabuluculuk başvurusu yapılmasıyla, uyuşmazlık konusu davaya ilişkin zamanaşımı süresi ve hak düşürücü süre durmaktadır. Arabulucu tarafından son tutanağın düzenlenmesiyle birlikte, mevzubahis süreler işlemeye devam etmektedir.

İş Davalarında Arabuluculuk Ücreti

İş davalarında dava şartı olarak arabuluculuk ücreti, sürecin olumlu sonuçlanması halinde asgari 12.000 liradır. Bu bedel, arabulucu sözleşmesinde aksi kararlaştırılmadığı sürece taraflarca eşit şekilde ödenmektedir.

Taraflara ulaşılamması yahıt herhangi bir tarafın ilk toplantıya katılmaması sebebiyle sürecin olumsuz sonuçlanması halinde, arabuluculuk ücreti Adalet Bakanlığı bütçesinden ödenmektedir. Aynı şekilde 2 saatten az süren arabuluculuk görüşmeleri sonucunda sürecin olumsuz sonuçlanması halinde de ücret Adalet Bakanlığı bütçesinden ödenmektedir.

2 saatten fazla süren ve olumsuz sonuçlanan arabuluculuk süreçlerinde ücret, taraf başına saatlik asgari 520 liradır. Uyuşmazlığa 3-5 kişinin taraf olması halinde ödenen bedel, taraf sayısı gözetilmeksizin saatlik asgari 1100 liradır. 

Bununla birlikte uyuşmazlığa 6-10 kişinin taraf olması halinde ödenen bedel taraf sayısı gözetilmeksizin 1200 liradır. 11 ve üzeri taraf sayısının bulunduğu uyuşmazlıklarda ise arabuluculuk bedeli saatlik 1300 liradır. 

Belirtilen ücretler asgari ücret tarifesine ilişkin olup taraflar ve arabulucu arasında yapılan arabuluculuk sözleşmesinde daha yüksek bir ücretin kararlaştırılması mümkündür.

Arabuluculuk sürecinin, taraflardan herhangi birinin mazeret göstermeksizin ilk toplantıya katılmaması sebebiyle sona ermesi durumunda, arabuluculuk ücretleri toplantıya katılmayan tarafça ödenmektedir.

İş Davalarında Arabuluculuk Sonrası İş Davasının Açılması

İş davalarında arabuluculuk sonrası iş davasının açılması mümkündür. Ancak, dava yalnızca taraflarca uzlaşı sağlanamadığı hususlar hakkında yahut arabuluculuk sürecinin uzlaşıyla son bulmaması halinde açılabilmektedir. Bu itibarla iş davası, son tutanağın düzenlendiği tarihten itibaren 2 hafta içinde açılabilmektedir.

Açılacak davaya ilişkin dava dilekçesine, tarafların arabuluculuk dava şartını yerine getirdiğinin ispatı açısından son tutanağın eklenmesi zorunludur. Son tutanak eklenmeden açılan davalarda, mahkeme tarafından 1 haftalık kesin süre tanınıp tutanağın eklenmesi istenmektedir. Verilen süre içinde eksikliğin giderilmemesi halinde dava usulden reddedilmektedir.

Sonuç

İş davalarında arabuluculuk, hemen her tür işçi-işveren uyuşmazlıklarında uygulanan bir dava şartı olarak düzenlenmiştir. Arabuluculuk sürecinde tarafların anlaştığı hususlar hakkında yeniden dava açma imkanı bulunmadığından, görüşmelerde uzlaşılan konular hakkında dikkatli olmakta fayda vardır. Bu noktada, arabuluculuk süreçlerinin iş hukuku alanında uzman bir avukat danışmanlığında yürütülmesi önemlidir.