Ticari Davalarda Arabuluculuk

Ticari davalarda arabuluculuk, ilgili kanunlarda yapılan değişiklikler sonucunda, konu hakkında dava açılabilmesi için getirilen bir ön koşul olarak düzenlenmiştir. Bu durum, tarafların yargılama sürecine katlanmadan uyuşmazlığı gidermeleri yönünde olumlu sonuçlar doğurmaktadır. Tarafların uzlaşı sağladığı konular hakkında yeniden dava açılamaması, ticari davalarda arabuluculuk sürecine ilişkin takiplerin titizlikle yürütülmesine ilişkin önemi artırmaktadır.

Ticari Davalarda Dava Şartı Olarak Arabuluculuk

Ticari davalarda dava şartı olarak arabuluculuk alternatif çözüm yoluna başvuru, tarafların dava açmadan önce tamamlaması gereken zorunlu bir süreç olarak düzenlenmiştir.  

Arabuluculuk sürecinin bir dava şartı olarak görülebilmesi için ilgili davanın ticari dava niteliğinde olması gerekmektedir. Bu noktada, dava şartı olarak arabuluculuk sürecinin işletileceği bazı ticari dava türleri şunlardır:

• Ticaret unvanı sahipliğine ilişkin uyuşmazlıklar,
• Haksız rekabet uyuşmazlıkları,
• Cari hesap ve acentelik ile ilgili uyuşmazlıklar,
• Birleşme, bölünme,, tür değiştirme ve devralmalarda ortaya çıkan tazminat taleplerine ilişkin uyuşmazlıklar,
• Kıymetli evraka ilişkin uyuşmazlıklar,
• Deniz ticareti ve sigorta hukukundan doğan alacak ve tazminat taleplerine ilişkin uyuşmazlıklar,
• Fikri mülkiyete ilişkin uyuşmazlıklar, 
• Borsa, panayır, antrepo gibi ticarete özgü yerlere ilişkin olan ve alacak yahut tazminat talebi içeren uyuşmazlıklar.

Yukarıda sayılan davaların yanı sıra ticari dava olarak nitelendirilebilecek diğer pek çok dava bulunmaktadır. Ticari davalarda arabuluculuk sürecinin dava şartı olarak değerlendirilmesi, ilgili uyuşmazlığın ticari dava kapsamında olup olmadığının tespiti ile mümkündür. Bu tespitin yapılmasında, bir ticaret hukuku avukatından danışmanlık alınması fayda sağlamaktadır.

Ticari Davalarda Arabuluculuk Süreci

Ticari davalarda arabuluculuk süreci; arabulucunun belirlenmesinden ve başvuru yapılmasından son tutanağın düzenlenmesine kadar geçen zaman diliminde yapılan uzlaşma faaliyetlerini ifade etmektedir. 

Ticari davalarda arabuluculuk sürecinde genel olarak yer alan aşamalar şunlardır:

• Arabuluculuğa başvuru, 
• Arabulucunun belirlenmesi, 
• Ara bulmuşu tarafından yapılacak hazırlık çalışmaları,
• İlk oturum, 
• Son tutanağın düzenlenmesi,
• İcra edilebilirlik şerhinin alınması

Sayılan aşamalar ticari davalarda arabuluculuk süreçlerinde hiyerarşik olarak ilerlememektedir. Hakkaniyete uygun şekilde uzlaşı sağlanabilmesi için taraflar sonuç aşamasında dahi müzakere aşamasına dönüp çeşitli hususları değerlendirebilmektedir.

Arabuluculuğa Başvuru

Ticari davalarda arabuluculuğa başvuru, ortaya çıkan uyuşmazlıkta yetkili mahkemenin bulunduğu yer arabuluculuk bürosuna yapılmaktadır. İlgili adliyede arabuluculuk bürosunun bulunmaması halinde, bu sıfatla görevlendirilmiş Sulh Hukuk Mahkemesi Yazı İşleri Müdürlüğüne başvuru yapılabilmektedir. 

Arabuluculuk başvuruları, yetki sınırları içerisinde kalan bağımsız arabuluculuk bürolarına da yapılabilmektedir. Bizzat arabuluculuk bürolarına yapılan başvurularda, arabuluculuk bürosu tarafından verilen başvuru formları doldurularak kişisel bilgiler, iletişim bilgileri ve uyuşmazlığa ilişkin detaylar büroya sunulmaktadır.

Bununla birlikte, ticari davalarda arabuluculuk başvurusunun online olarak da yapılması mümkündür. Online başvurular, UYAP Vatandaş Portal üzerinde yer alan başvuru sayfasında istenen bilgilerin eksiksiz girilmesiyle yapılmaktadır.

Bu noktada, yetkili mahkeme davalı gerçek veya tüzel kişi başvuru anındaki yerleşim yeri yetki sınırlarında kalan arabuluculuk bürosudur. Yetkisiz bir arabuluculuk bürosuna başvuru yapılması ve arabulucun atanması halinde yetkisizlik itirazının en geç ilk toplantıya kadar taraflarca ileri sürülmesi gerekmektedir. 

Arabuluculuk başvurularında istenen bilgiler, başvuru prosedürü ve konu hakkındaki detaylı bilgilendirme, “arabuluculuk başvurusu nasıl yapılır?” başlıklı makalede yer almaktadır.

Arabulucunun Belirlenmesi

Arabulucunun belirlenmesi esas olarak tarafların ortak kararına bırakılmıştır. Bu itibarla, taraflar arabuluculuk siciline kayıtlı bir arabulucunun dosyaya atanmasını talep edebilmektedirler. Tarafların bu konuda ortak bir kararının bulunmaması halinde, arabuluculuk bürosu tarafından doğrudan bir atama yapılması söz konusudur.

Belirlenmeden Sonra Arabulucunun Yapacakları

Arabuluculuk başvurusunda bulunan taraf, uyuşmazlığın her iki tarafına ait iletişim bilgilerini arabuluculuk bürosuna yahut doğrudan arabulucuya i̇braz etmektedir. 

Bunun ardından, arabulucu tarafından, ticari davalarda arabuluculuk sürecine ilişkin bir bilgilendirme metni hazırlanıp başvuruda sunulan iletişim kanalları üzerinden taraflara iletilmektedir. Dosyaya atanan arabulucu, atamanın ardından, uyuşmazlığa ilişkin hususları ve belgelere ulaşabilmek adına taraflarla ön görüşmeler yapabilmektedir.

Yapılan bilgilendirme ile birlikte, ilk toplantının yapılabilmesi için her iki tarafa da uygun olacak bir gün ve saat belirlenir. Taraflarca yer ve saatin tespiti konusunda uzlaşı sağlanamaması halinde, arabulucu tarafından hakkaniyete uygun bir değerlendirme yapılıp belirlenen yer ve tarih taraflara iletilmektedir.

İlk Oturum

İlk oturum, her iki tarafın katılımıyla (varsa vekillerini de katılımıyla) belirlenen gün ve saatte yapılmaktadır.  

Taraflardan herhangi birinin mazeretsiz şekilde ilk toplantıya katılmaması halinde ticari davalarda arabuluculuk süreci son bulmakta ve arabulucu tarafından son tutanak hazırlanmaktadır. Mazeret sunulması halinde ise mazeretin geçerliliği arabulucu tarafından değerlendirilmektedir.

İlk oturumda öncelikle taraflara söz hakkı verilip uyuşmazlığa ilişkin görüşleri ve beklentileri sırasıyla dinlenmektedir. Tarafları hususa ilişkin maruzatları açıkladıktan sonra müzakere aşamasına geçilmekte ve hususa ilişkin detaylar, arabulucunun yönlendirmesiyle taraflarca tartışılmaktadır. Bu noktada, taraflar uyuşmazlık konusuna ilişkin bilgi ve belgeleri de değerlendirilmek üzere tartışmaya sunmaktadır.

Son Tutanağın Düzenlenmesi

İlk toplantıya taraflardan herhangi birinin katılım sağlamaması, azami 4 haftalık süre içinde yapılan toplantılar sonucunda tarafların uzlaşı sağlaması yahut uzlaşı sağlayamaması hallerinde arabulucu tarafından karara ilişkin son tutanak düzenlenmektedir. 

Hazırlanan son tutanak, taraflar varsa vekilleri ve arabulucu tarafından imzalanıp arabuluculuk bürosuna teslim edilmek zorundadır. Bu nedenle, oluşturulan son tutanak diğer bir ifadeyle anlaşma belgesinin yazılı olarak hazırlanması gerekmektedir.

Son tutanakta uzlaşı sağlanan konular hakkında dava açma yasağı bulunmaktadır. Diğer bir ifadeyle, anlaşma belgesinde yer verilen ve uzlaşı sağlandığı belirtilen hususlar için ticari davalarda arabuluculuk sürecinin ardından mahkemeye başvurulması mümkün değildir. 

Bu itibarla uzlaşı, sağlayan hususların sınırlarının tespitinde oldukça dikkatli olunmalı ve süreç uzman bir avukatla yürütülmelidir.

İcra Edilebilirlik Şerhi

Arabulucu tarafından oluşturulan ve taraflarca imzalanan arabuluculuk anlaşmasının icraya konu olabilmesi için yetkili mahkemeden icra edilebilirlik şerhinin alınması zorunludur. Bu hususta yetkili mahkeme arabuluculuk bürosunun bağlı bulunduğu yargı birimindeki sulh hukuk mahkemeleridir.

Son tutanağın noter onaylı şekilde düzenlenmesi ve resmi belge niteliğini kazanması halinde uzlaşı sağlayan konular için yeniden icra edilebilirlik şerhinin alınmasına gerek yoktur. Bununla birlikte, kanunlarda icra edilebilirlik şerhinin zorunlu kılınmadığı ticari dava türlerinde alınan son tutanak ilam niteliğinde kabul edilmekte ve icra edilebilirlik şerhi alınmadan icraya konulabilmektedir. Bu noktada, davanın niteliği ve ilgili kanun hükümleri tespit edilmelidir.

Arabuluculuk Toplantısında Avukatla Temsil

Ticari uyuşmazlıklarda arabuluculuk toplantısında avukatla temsil zorunlu değildir. Ancak, uzlaşı sağlanan konular hakkında dava açılamaması ve arabuluculuk süreçlerinin tarafların hak ve yükümlülüklerini doğrudan etkilemesi sebebiyle sürecin alanında uzman bir avukat danışmanlığında yürütülmesi fayda sağlamaktadır.

Arabuluculukta Hak ve Yükümlülükler

Arabuluculukta hak ve yükümlülükler ilgili kanun ve yönetmelik hükümlerinde düzenlenen hususlardandır. Bu itibarla arabuluculuk süresince tarafların sahip olduğu hak ve yükümlülükler şunlardır:

• Taraflar, ticari davalarda arabuluculuk sürecine başvurmak, süreci devam ettirmek, süreci sonuçlandırmak veya süreçten vazgeçmek konusunda serbesttirler. Ancak bu durum dava şartı olarak arabuluculuk hükümlerine tabi ticari davalarda söz konusu değildir.
• Taraflar ve arabulucu, arabuluculuk süresince sunulan bilgi ve belgeleri gizli tutulmakla yükümlüdür.
• Arabuluculuk süresinin sonunda dava açılması halinde, açılacak ticari davalarda arabuluculuk sürecinde beyan edilenler ve sunulan belgeler delil olarak kullanılamaz ve bunlar hakkında tanıklık yapılamaz.
• Arabuluculuk faaliyetini başlatan tarafa ilişkin bilgiler mahkemeye sunulamamaktadır.
• Uyuşmazlığın giderilmesi için taraflarca sunulan teklifler, öneriler, görüşler dava konusu edilemez ve açılan davada İleri sürülememektedir.
• Taraflar, aralarında yaptıkları arabuluculuk sözleşmesinde arabuluculuk ücretinin hangi tarafça ödeneceğine ilişkin detayları belirleyebilmektedir.
• Arabulucu yalnızca süreci yönetmekle yükümlü olup uyuşmazlık konusu hakkında herhangi bir karar vermemektedir. Bu konuda uzlaşının sağlanıp sağlanamaması ve uzlaşıya ilişkin detaylar tarafların takdirine bırakılmaktadır.

Arabuluculukta Süreler

Ticari davalarda dava şartı olarak arabuluculuk süreci, arabulucunu görevlendirildiği tarihten itibaren 6 hafta sürmektedir. Bu süre, zorunluluk hallerinin varlığında, arabulucu tarafından en fazla 2 hafta daha uzatılabilmektedir.

Arabuluculuk başvurusu yapılması ile beraber uyuşmazlık konusu davaya ilişkin zamanaşımı ve hak düşürücü süreler durmaktadır. Azami 6 haftalık sürenin dolması yahut arabuluculuk sürecinin diğer sona erme sebeplerinden birinin varlığı sebebiyle sona ermesi halinde ilgili süreler yeniden işlemeye başlamaktadır.

Ticari Davalarda Arabuluculuk Ücreti

Ticari uyuşmazlıklarda arabuluculuk ücreti; tarafların anlaşması halinde asgari 12.000 liradır. Bu bedel, arabuluculuk sözleşmesinde aksi kararlaştırılmadığı sürece taraflarca eşit olarak ödenmektedir.

Taraflara ulaşılamaması, taraflar katılmadığı için görüşme yapılamaması veya iki saatten az süren görüşmeler sonunda tarafların anlaşamamaları hâllerinde arabuluculuk ücreti Adalet Bakanlığı bütçesinden ödenmektedir.

Tarafların anlaşma sağlayamadığı 2 saatten uzun görüşmelerde, uyuşmazlığın iki tarafı olması halinde 2 saati geçen her saat için taraf başına 900 lira ödenmektedir. Uyuşmazlığa 3-5 kişinin taraf olması halinde taraf sayısı gözetmeksizin saatlik 1900 liradır. 

Aynı şekilde uyuşmazlığa 6-10 kişinin taraf olması halinde, taraf sayısı gözetilmeksizin saatlik 2000 liradır. 11 ve daha fazla kişinin uyuşmazlığa taraf olması halinde ise taraf sayısı gözetilmeksizin saatlik 2100 lira arabuluculuk ücreti ödenmektedir. 

Arabuluculuk sürecinin taraflardan birileri ilk toplantıya katılmaması sebebiyle sona ermesi halinde, ücretler toplantıya katılmayan tarafa yüklenmektedir. Bu noktada, toplantıya katılmayan tarafın mazeretinin kısmen yahut tamamen yerinde olması dikkate alınmamaktadır.

Arabuluculuk Sürecinin Sona Ermesi

Arabuluculuk sürecinin sona ermesi, azami 4 haftalık sürenin dolmasıyla söz konusu olmaktadır. Bununla birlikte 4 haftalık süre dolmadan tarafların uzlaşı sağlaması yahut uzlaşı sağlanamayacağı konusunda anlaşılması halinde de arabuluculuk süreci sona ermektedir.

Taraflardan birinin ölmesi, tarafların toplantılara katılmaması, taraflara ulaşılamaması yahut taraflardan herhangi birinin eksikliği sebebiyle ilk toplantının yapılamaması da arabuluculuk süreçlerinin sona erme sebeplerindendir.  

Yukarıda sayılan sebeplerden herhangi birinin varlığı sonucunda arabuluculuk sürecinin sona ermesi halinde arabulucu tarafından son tutanak düzenlenip arabuluculuk bürosuna teslim edilmektedir. 

Arabuluculuk Sonrası Ticari Davaların Açılması

Arabuluculuk sonrası ticari davaların açılması ancak tarafların uzlaşı sağlayamaması halinde mümkündür. Tarafların arabuluculuk sürecinde anlaştığı konular hakkında dava açılması söz konusu değildir. 

Dava açılırken dava dilekçesine arabuluculuk son tutanağın eklenmesi gerekmektedir. İlgili belge eklenmeden açılan davalarda mahkeme tarafından bir haftalık kesin süre verilip eksikliğin giderilmesi talep edilmektedir. Verilen sürede son tutanağın mahkeme sunulmaması halinde, dava usulden reddedilmektedir.

Ticari uyuşmazlıklarda dava açma süresi, uyuşmazlığın türüne göre değişiklik göstermektedir. Kanunlarda yer alan zamanaşımı süresi; uyuşmazlığın ortaya çıktığı tarihten, arabuluculuğa başvurulduğu tarihe kadar işlemektedir. Arabuluculuk sürecinde duran dava açma süresi, son tutanağın düzenlendiği tarihte işlemeye devam etmektedir. Bu itibarla, kalan süre içinde konuya ilişkin hukuk davasının açılması gerekmektedir.

Sonuç

Ticari davalarda arabuluculuk süreci, ilgili Kanunda yapılan düzenleme ile dava şartı haline getirilmiştir. Arabuluculuk sürecine başvurulmaması gibi usulü eksikliklerin yapılması halinde açılacak ticari davanın reddi söz konusu olmaktadır. Bu itibarla arabuluculuk süreçlerinin alanında uzman bir avukat danışmanlığında yürütülmesi oldukça önemlidir.