Zorunlu Arabuluculuk Nedir?

Zorunlu arabuluculuk dava şartına tabi konularda açılan dava sayısının son zamanlarda artması bu hususa ilişkin araştırmaları da arttırmıştır. Zorunlu arabuluculuk kanundan doğan bir dava şartı olduğundan, yerine getirilmemesi halinde konuya ilişkin dava açılması mümkün olmamaktadır. Arabuluculuk süreçlerinde tarafların hak kaybına uğramayacak şekilde bir sonuca varılması oldukça önemlidir.

Zorunlu Arabuluculuk Nedir?

Zorunlu arabuluculuk; bazı özel hukuk davalarının açılabilmesi için dava açılmadan önce zorunlu olarak başvurulması gereken alternatif çözüm yoludur. İlgili mevzuat hükümlerinde sayılan davalarda arabulucuya başvurmuş olmak bir dava şartı olarak aranmaktadır. 

Dava açılırken oluşturulacak dilekçeye arabulucu tarafından onaylanmış arabuluculuk tutanağının eklenmesi zorunludur. Tutanağın dilekçeye eklenmemesi halinde eksikliğin giderilmesi için mahkeme tarafından belli bir süre verilir. Arabulucuya başvurmadan dava açılması halinde ise dava usulden reddedilmektedir.

Hangi Davalar İçin Zorunlu Arabuluculuğa Başvurulur?

6325 sayılı Hukuk Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk Kanunu hükümlerine göre şu davalardan önce arabulucuya başvurmak zorunludur:

• Kira ilişkisinden kaynaklanan uyuşmazlıklara ilişkin davalar,
• Taşınır ve taşınmazların paylaştırılmasına ilişkin davalar, 
• Ortaklığın giderilmesine ilişkin davalar, 
• Kat mülkiyeti uyuşmazlıklarına ilişkin davalar, 
• Komşu hakkından kaynaklanan uyuşmazlıklara ilişkin davalar, 
• Bireysel veya toplu iş sözleşmelerinden kaynaklanan işçi ve işveren alacaklarına yahut tazminatlarına ilişkin davalar, 
• İşe iade davaları, 
• Bir miktar paranın ödenmesine ilişkin alacak ve tazminat talepleri hakkındaki ticari davalar, 
• Tüketici uyuşmazlıklarına ilişkin davalar.

İlamsız icra yoluyla tahliyesi istenen kiralık taşınmazlara alan ilişkin uyuşmazlıklarda arabuluculuk yoluna başvuru zorunlu değildir. İhtiyari arabuluculuk yoluna ilişkin detaylı bilgi” ihtiyari arabuluculuk nedir?” makalesinde yer almaktadır.

Zorunlu Arabuluculuk Süreci Nasıldır?

Zorunlu arabuluculuk süreci arabulucunun atanması ile başlamaktadır. Bu noktada taraflar doğrudan, arabuluculuk siciline kayıtlı bir arabulucuya başvurabilirler.

Tarafların bu konuda ortak bir kararının bulunmaması halinde adliyelerde bulunan arabuluculuk bürolarına başvuru yapılabilmektedir. Arabuluculuk bürosunun olmaması halinde bu sıfatla görevlendirilen sulh hukuk mahkemesi yazı işleri müdürlüğüne başvuru yapılır.

Başvuruda bulunan taraf karşı tarafa ve kendisine ilişkin iletişim bilgilerini arabuluculuk bürosuna iletmektedir. Bu bilgiler büro tarafından arabulucuya iletilmektedir. 

İletişim bilgilerinin arabulucuya iletilmesinden sonra arabulucu, ilgili iletişim yolları üzerinden taraflara görevlendirme metni göndererek sürece ilişkin açıklamalarda bulunur. Bilgilendirme ve arabuluculuk davetine ilişkin hususlar hem taraflara hem de bulunması halinde avukatlarına iletilmektedir. 

Tüm bu süreçlerin ardından ilk toplantı yapılır ve arabuluculuk görüşmeleri başlatılır. Arabuluculuk süreci; arabulucunun görevlendirildiği tarihten itibaren 3 hafta içinde sonuçlanması gerekmektedir. Ancak bu süre zorunlu hallerde arabulucu tarafından bir hafta daha uzatılabilmektedir. 

Belirlenen süre içinde yapılan toplantılarda tarafların anlaşma sağlaması yahut anlaşamaması hallerinde arabulucu tarafından son tutanak düzenlenip süreç sona erdirilmektedir.

Mazeret göstermeksizin ilk toplantıya katılmayan taraf sebebiyle para buluculuk faaliyetinin sona ermesi durumunda yargılama giderlerini tamamı bu tarafça ödenmektedir. Tarafların anlaşması halinde ise arabuluculuk ücretleri iki tarafça eşit şekilde karşılanır.

Arabuluculuk Görüşmeleri Nerede Yapılır?

Arabuluculuk görüşmeleri tarafların kararlaştırdığı yerde yapılır. Herhangi bir belirleme yapılmaması halinde, yetkilendirme yapan arabuluculuk bürosunun bağlı bulunduğu ilk derece mahkemesi adalet komisyonunun yetki alanı içinde yapılmaktadır.

Arabuluculuk görüşmelerinin yüz yüze yapılması zorunlu değildir. Ancak uygulamada olumlu sonuç vermesi sebebiyle yüz yüze görüşmeler tercih edilmektedir.

Arabuluculuk Süreci Ne Zaman Sonuçlanır?

Arabuluculuk süreci, arabuluculuk başvurusunun yapıldığı tarihten başlayan 3 haftalık zaman dilimi sonunda sonuçlanır. Zorunluluk halinin bulunması sebebiyle görüşmelerin yapılamaması durumunda ise bu süre arabulucu tarafından 1 hafta daha uzatılabilmektedir.

Taraflara ulaşılamaması, tarafların toplantıya gelmemesi, arabuluculuk süreci içerisinde taraflarını uzlaşı sağlayamaması yahut 3 haftalık süreden önce tarafların anlaşmış olması durumlarında da arabulucu tarafından son tutanak düzenlenerek süreç sona erdirilmektedir.

Zorunlu Arabuluculukta Tarafların Anlaşması ve Anlaşamaması Durumları

En fazla 4 haftalık arabuluculuk süreci içinde taraflara ulaşılamaması, tarafların arabuluculuk görüşmelerine gelmemesi, yapılan görüşmelerde anlaşmanın sağlanamaması yahut tarafların anlaşması halinde arabuluculuk süreci arabulucu tarafına sona erdirilir. Bununla beraber yine arabulucu tarafından son tutanak düzenlenerek arabuluculuk bürosuna bildirilir. 

Uzlaşının sağlanması halinde alınan karar mahkeme kararı niteliğinde olduğundan icraya konulabilmektedir. Bu konuda yeniden dava açılamamaktadır. 

Tarafların uzlaşı sağlayamaması yani anlaşamaması halinde ise yetkili ve görevli mahkemede ilgili konu hakkında dava açılabilmektedir.

Zorunlu Arabuluculukta Avukatla Temsil

Zorunlu arabuluculukta avukatla temsil zorunlu değildir. Taraflar görüşmelere bizzat ve yalnız katılabilmektedirler. 

Ancak, arabuluculuk belgesinin ilam yani bir nevi mahkeme kararı niteliğinde olması sebebiyle görüşmelerde oldukça dikkat edilmelidir. Uzlaşı sağlanan konu hakkında yeniden dava açılamaması sebebiyle hak kaybının yaşanmaması için arabuluculuk süreçlerine bir avukatla katılmakta fayda vardır.

Sonuç

Zorunlu arabuluculuk görüşmelerinin hukuka ve tarafların menfaatine uygun olmayacak şekilde yapılması sonucunda ciddi hak kayıplarının yaşanması söz konusudur. Arabuluculuk faaliyet sonucu uzlaşı sağlanması halinde konu hakkında yeniden dava açılamaması bu konuya olan önemi de arttırmaktadır. Bu itibarla, arabuluculuk görüşmelerinin alanında uzman bir avukatla yürütülmesi fayda sağlamaktadır.