Türk Vatandaşlığından Çıkma

Türk vatandaşlığından çıkma, genellikle kişinin vatandaşı olmak istediği yabancı devletin çifte vatandaşlığı kabul etmemesi halinde gündeme gelir. Gerekli prosedürün işletilmesiyle birlikte kişi Türk vatandaşlığından çıkmış olur.

Türk Vatandaşlığından Çıkma Şartları

Türk vatandaşlığından çıkma şartları, 5901 sayılı Türk Vatandaşlığı Kanunu’nun 25. maddesinde düzenlenmiştir.

Bu madde uyarınca, Türk vatandaşlığından çıkmanın şartları şöyle sıralanabilir:

• Ergin ve ayırt etme gücüne sahip olmak,
• Yabancı bir devletin vatandaşlığını kazanmış olmak ya da kazanacağına dair inandırıcı belirtileri bulunmak,
• Herhangi bir suç ya da askerlik hizmeti sebebiyle aranan kişilerden olmamak,
• Hakkında herhangi bir cezai ya da mali tahdit bulunmamak şartları mevcuttur.

Türk vatandaşlığından çıkma başvurusunun kabul edilebilmesi için bu şartların hepsi aynı anda mevcut olmalıdır. Vatandaşlıktan çıkma konusunda, İçişleri Bakanlığına takdir yetkisi verilmiştir. Çıkma başvurusunda bulunan kişinin, gerekli şartları taşıyıp taşımadığını değerlendirerek başvuru hakkında karar verecek olan makam Bakanlıktır.

Aşağıda, Türk vatandaşlığından çıkma için aranan şartlar ayrıntılı biçimde ve farklı başlıklar halinde izah edilmiştir.

Ergin ve Ayırt Etme Gücüne Sahip Olmak

Türk vatandaşlığından çıkma başvurusunda bulunmak için ergin ve ayırt etme gücüne sahip olmak gerekir. Bu iki unsur, fiil ehliyetini teşkil etmekte olup ayrı ayrı incelenmelidir.

Türk Medeni Kanunu’na göre erginlik, 18 yaşının doldurulmasıyla başlar. Ayrıca, 15 yaşını doldurmuş olan küçüğün kendi isteği ve velisinin rızası varsa bu durumda mahkeme tarafından da kişi ergin kılınabilir.

Bunların dışında, evlilik de kişiyi ergin kılar. Evlenerek ergin olanlardan maksat, 17 yaşını doldurup velilerinin rızası ile evlenenler ve 16 yaşını doldurup mahkemenin onayıyla evlenenlerdir. Bu kişiler, 18 yaşına girmeden boşansalar veya herhangi bir sebeple evlilikleri sona erse bile ergin olmaya devam eder.

Ayırt etme gücü ise akla uygun şekilde davranma yeteneğidir. Türk Medeni Kanunu’na göre; yaş küçüklüğü, akıl zayıflığı ya da akıl hastalığı veya sarhoşluk gibi nedenlerden ötürü akla uygun davranma yeteneğinden yoksun olmayan herkes ayırt etme gücüne sahiptir.

Belirtilen koşullara göre ergin ve ayırt etme gücüne sahip olan kişi, vatandaşlıktan çıkma başvurusunda bulunabilir.

Yabancı Bir Devlet Vatandaşlığını Kazanmış Olmak veya Kazanacağına Dair İnandırıcı Belirtileri Bulunmak

5901 sayılı Türk Vatandaşlığı Kanunu, Türk vatandaşlığından izin alarak çıkmak için yabancı bir devlet vatandaşlığının kazanılmış olmasını ya da kazanılacağına dair ciddi belirtiler bulunmasını arar. Türk Vatandaşlığı Kanunu’nun Uygulanmasına İlişkin Yönetmelik’te ise bunun sınırları çizilmiştir. Buna göre, yabancı bir devletin vatandaşlığının kazanılmış olması halinde buna ilişkin belge (kimlik belgesi gibi) yeterli olur.

Yabancı devlet vatandaşlığı henüz kazanılmamışsa o devletin yetkili makamlarınca düzenlenen, vatandaşlığın kazanılacağına dair teminat belgesinin onaylanmış örneği Bakanlığa iletilmelidir. Bu teminat belgesi, kişinin vatandaşlığa kabul edileceğini gösteren belgedir. Buna örnek olarak kişiye vatandaşlığa alınacağına dair verilen taahhüt veya oturma izni belgesi gösterilebilir. Bu durumda, başvurucuya “çıkma izni belgesi” de verilir.

Herhangi Bir Suç veya Askerlik Hizmeti Nedeniyle Aranan Kişilerden Olmamak

5901 sayılı Vatandaşlık Kanunu, herhangi bir suç veya askerlik hizmeti nedeniyle aranan kişilerden olmamayı da vatandaşlıktan çıkabilmek için şart koşmuştur. Bununla amaçlanan, başvurucunun işlediği suçtan dolayı kendisine verilecek cezadan ya da zorunlu askerlik görevinden kaçmak için vatandaşlıktan çıkma başvurusunda bulunmadığından emin olmaktır.

Başvurucu hakkında devam eden bir soruşturma veya kovuşturma olması halinde, vatandaşlıktan çıkma başvurusu kabul edilmez. Aynı şekilde, kişinin henüz askerliğini yapmamış olması halinde de başvuru reddedilir.

Hakkında Herhangi Bir Mâli ve Cezai Tahdit Bulunmamak

Türk vatandaşlığından izin alarak çıkmak için aranan son şart, başvurucu hakkında herhangi bir mâli ve cezai tahdidin bulunmamasıdır. Mâli tahdit, kişinin devlete vergi borcu gibi herhangi bir borcunun bulunmasıdır. Cezai tahdit için ise kişinin hüküm giymiş olması örnek gösterilebilir.

Hakkında mali tahdit olanlar vergi, resim ve harç gibi devlete olan borçlarını ödeyerek bu şartı sağlar. Hükümlüler ise cezaları sona erince vatandaşlıktan çıkma başvurusunda bulunabilir.

Türk Vatandaşlığından Nasıl Çıkılır?

Türk vatandaşlığından; yurt içinde valilik bünyesindeki il nüfus ve vatandaşlık müdürlüğüne, yurt dışında ise dış temsilciliklere başvuru yaparak çıkılır. Vatandaş, Türk vatandaşlığından çıkmanın şartlarını sağlıyorsa ve gerekli belgelere de sahipse başvuruda bulunabilir. Başvuruyu inceleyip karara bağlayacak olan merci ise İçişleri Bakanlığıdır. Zira çıkma başvurularında Bakanlığa takdir yetkisi verilmiştir.

Türk vatandaşlığından ayrılmak isteyen kişinin ilgili idari mercilere teslim etmesi gereken belgeler şunlardır:

• Çıkma izni talebini içeren dilekçe,
• Çıkma başvurusunda bulunan kişiye ait 2 adet biyometrik fotoğraf (son altı ay içinde çekilmiş olmalıdır),
• Nüfus kayıt örneği, (Yetkili makam, sistem üzerinden edinir.)
• Kişi yabancı devlet vatandaşlığını kazanmışsa buna dair belge (kimlik belgesi gibi), henüz kazanmamışsa teminat belgesi (kişinin yabancı devlet vatandaşlığına kabul edileceğine dair yetkili makamların vereceği taahhüt vb.),
• Türk vatandaşlığından izin alarak çıkan kişi, velayetine sahip olduğu reşit olmayan çocuğu için çıkma başvurusunda bulunuyorsa çocuğun diğer velisinin vereceği muvafakatname gereklidir. Eğer muvafakatname verilmemişse hakim kararı gereklidir.

Bu belgeleri teslim alan valilik ya da Türk dış temsilciliği, başvuru dosyasını hazırlayarak İçişleri Bakanlığına teslim eder. Bakanlık da şartların gerçekleşip gerçekleşmediğin; devletin sicillerindeki kayıtları, Emniyet Genel Müdürlüğünün yapacağı sorgulama ve belgeleri değerlendirerek tespit eder. Nihayetinde, İçişleri Bakanlığı tarafından konuyla ilgili karar verilir.

Türk vatandaşlığından çıkma başvurusunun öncesinde, gerekli kriterlerin sağlandığından ve belgelerin eksiksiz halde toplandığından emin olunmalıdır. Aksi takdirde, başvuru reddedilecek ve gereksiz masraflar gündeme gelecektir. Buna mani olmak adına, uzman yabancılar avukatına danışarak adım atmakta fayda vardır.

Türk Vatandaşlığından Çıkmak İsteyene Verilen Belgeler

Türk vatandaşlığından izin almak suretiyle çıkma başvurusu yapıp gerekli şartları taşıdığı tespit edilen kişilere, Bakanlık tarafından verilecek iki tür belge vardır. Türk Vatandaşlığı Kanunu’nun 26. maddesinde düzenlenen bu belgeler, Türk vatandaşlığından çıkma belgesi ve Türk vatandaşlığından çıkma izin belgesidir. Ancak bu belgelerin ikisi birden verilmez.

Türk Vatandaşlığından Çıkma İzin Belgesi

Türk vatandaşlığından çıkma başvurusunda bulunanlara, gerekli şartları taşımaları halinde Bakanlık tarafından çıkma izin belgesi verilir. Bu belge, Türk vatandaşlığından çıkma başvurusunda bulunup henüz yabancı bir devlet vatandaşlığını kazanmamış olan ama kazanacağına ilişkin inandırıcı belirtiler bulunan kişilere verilir.

Türk vatandaşlığından çıkma izin belgesi verilen kişi, Türk vatandaşlığını kaybetmez. Bu kişiye 2 senelik süre verilir. Başvurucu, bu süre içinde yabancı devlet vatandaşlığını kazanırsa bunu gösteren belgelerle yurt içinde valiliklere, yurt dışındaysa dış temsilciliklere başvurup Türk vatandaşlığından çıkma belgesi talep eder. Bu kişiye Türk vatandaşlığından çıkma belgesi verilir ve vatandaşlık sona erer.

Kendisine Türk vatandaşlığından çıkma izin belgesi verilen kişi, 2 sene içinde yabancı devlet vatandaşlığını kazanamazsa belge geçerliliğini yitirir. Türk vatandaşlığı ise devam eder. Bu kişi, hâlâ vatandaşlıktan çıkmak istiyorsa yeniden başvuruda bulunmalıdır.

Türk Vatandaşlığından Çıkma Belgesi

Türk vatandaşlığından çıkmanın bütün şartlarını karşılayan ve yabancı bir devletin vatandaşlığını kazandığını kanıtlayan kişilere, İçişleri Bakanlığı tarafından Türk vatandaşlığından çıkma belgesi verilir. Bu belgenin verildiği kişi, Türk vatandaşı olma statüsünü kaybetmiş olur.

Türk Vatandaşlığından İzin Alarak Çıkmanın Sonuçları

Türk vatandaşlığından çıkan kişi, Türkiye Cumhuriyeti ile vatandaşlık bağını kaybetmiş olur. Bu kişinin nüfus ve aile kütüklerindeki kayıtlar silinir. Artık seçme ve seçilme, askerlik, memuriyet veya Türk vatandaşlarına mahsus diğer meslekleri icra etme gibi haklardan mahrum kalır.

Türk vatandaşlığından çıkan kişi için mavi kartlı olma durumu gündeme gelir. Böylelikle, kişi her ne kadar vatandaşlıktan ayrılmış olsa da diğer yabancılardan farklı bir statü sahibi olabilir. Bununla ilgili detaylar, aşağıda yer almaktadır.

Türk Vatandaşlığından Çıkan Kişinin Eş ve Çocuklarının Durumu

Türk vatandaşlığından çıkmanın, çıkan kişinin eşinin vatandaşlık durumuna doğrudan bir etkisi yoktur. Fakat vatandaşlık dışındaki çeşitli alanlarda bu durumun etkileri görülebilir. Örneğin, Türk eşine dayanarak aile ikamet izni alan yabancı eşin ikamet izni iptal edilmez ancak süresi bittiğinde uzatma başvurusu kabul edilmez.

Bir başka örnek, Türk eşine dayanarak Türk vatandaşlığını kazanmak isteyen yabancı eş varsa Türk eşin vatandaşlıktan çıkmasıyla birlikte yabancı eşin bu yolla vatandaşlık kazanma imkanı ortadan kalkar.

Bir kişinin Türk vatandaşlığından çıkmasının, alt soyu (çocukları ve torunları) açısından da sonuçları bulunur. Türk vatandaşlığından çıkan ana ya da babanın talepte bulunması ve diğer ebeveynin de muvafakat etmesi halinde, reşit olmayan çocuk Türk vatandaşlığından çıkarılır.

İlgili hüküm, Türk Vatandaşlığı Kanunu’nun 27. maddesinde şöyle düzenlenmiştir:

“…Türk vatandaşlığını kaybeden ana ya da babanın talebinin bulunması ve diğer ebeveynin de muvafakat etmesi halinde çocukları da kendileri ile birlikte Türk vatandaşlığını kaybederler. Muvafakat verilmemesi halinde hakim kararına göre işlem yapılır.”

Ancak aynı maddenin devamında, çocuğun vatandaşlıktan çıkması halinde vatansız kalma durumu varsa bu hükmün uygulanmayacağı öngörülmüştür. Kanun, kişileri vatansız kalmaktan koruyacak şekilde tasarlanmıştır. Buna göre, çocuğun da Türk vatandaşlığından çıkabilmesi için bir başka devletin vatandaşı olabilmesi gerekir.

Türk vatandaşlığından çıkan ebeveynin reşit olmayan çocuğu, diğer eşin rızası varsa Türk vatandaşlığından çıkabilir. Eşin rıza vermemesi halinde, konu hakkında hakim karar verir. Fakat bu hükümler, Türk vatandaşlığından çıkan kişinin reşit olmayan çocukları hakkında uygulanır. Reşit olan çocuklar Türk vatandaşlığından çıkmak istiyorsa bizzat başvuruda bulunmalıdır.

Türk Vatandaşlığından Çıkma Başvurusunun Reddine İtiraz ve İptal Davası

Türk vatandaşlığından çıkma başvurusu, Kanun’da öngörülen vatandaşlıktan çıkma şartlarının sağlanamaması halinde reddedilir. Örneğin kişi hakkında mâli veya cezai bir tahdit varsa başvuru reddedilir. Bunun dışında, belgelerde eksiklik veya yanlışlık olması halinde de başvuru reddedilir.

Başvurunun reddine karşı, idareye itirazda bulunma veya idari yargıda iptal davası açma gibi seçeneklere başvurmak mümkündür. 

Hem itiraz hem de iptal davası ortak bir süreye tabidir. Bu süre 60 gün olup ret kararının kişiye tebliğini izleyen gün başlar. Karara karşı önce itirazda bulunup netice alınamadığı takdirde dava açılabileceği gibi doğrudan da dava yoluna gidilebilir. Öncelikle idareye itiraz edilmesi halinde, dava süresi durur ve itirazdan sonuç alınamazsa kaldığı yerden işlemeye devam eder.

İtiraz

Başvurucu, ret kararının kendisine tebliğini izleyen günden itibaren 60 gün içinde Nüfus ve Vatandaşlık İşleri Genel Müdürlüğüne dilekçe yoluyla itirazda bulunabilir. İtirazda, başvurunun reddinin neden hukuka aykırı olduğu belirtilir. İtirazla birlikte, dava açma süresi bakımından 60 günlük süre de durur.

Bakanlık, itiraz hakkında 30 gün içinde karar verip kararını yabancıya tebliğ eder. İtirazın kabul edilmesi durumunda, vatandaşlıktan çıkma işlemleri yapılır ve kişi Türk vatandaşlığını kaybeder. İtiraz reddedilirse veya itiraza 30 gün boyunca herhangi bir dönüş yapılmazsa 60 günden kalan süre içinde iptal davası açılabilir.

İptal Davası

Türk vatandaşlığından çıkma başvurusu reddedilen kişi, ret kararının kendisine tebliğ edildiği günü izleyen 60 gün içinde iptal davası açabilir. Dava, İçişleri Bakanlığına karşı açılır.

İlk derece mahkemesinde açılan davanın reddedilmesi halinde, davanın reddinin kişiye tebliğini izleyen günden itibaren 30 gün içinde istinaf başvurusu yapılabilir. İstinaf mercii olan bölge idare mahkemesinin konu hakkında vereceği karar ise kesindir. Bu karara karşı temyiz yoluna başvurulamaz.

Türk vatandaşlığından çıkma başvurusunun reddine karşı itiraz ve iptal davası, son derece teknik hukuki süreçlerdir. Dolayısıyla, konuyla ilgili “Türk vatandaşlığı başvurusunun reddine itiraz ve iptal davası” yazımızdan ayrıntılı bilgilere erişebilirsiniz.

Mavi Kart

Doğumla Türk vatandaşı olup çıkma izni alarak Türk vatandaşlığından çıkanlara mavi kart verilir. Mavi kartlılar denilen bu kişiler, Türk vatandaşı değildir fakat yabancılardan farklı bir statüye sahiptir. Bu kişiler, Türk vatandaşlarının yararlandığı bütün haklardan yararlanamasa da diğer yabancıların sahip olmadığı birçok hakka sahiptir. 

Özellikle Almanya, Fransa ve Hollanda başta olmak üzere Avrupa’da yaşayan gurbetçiler, yaşadıkları ülke çifte vatandaşlık uygulamasını kabul etmiyorsa bu ülkenin vatandaşlığına geçmek için Türk vatandaşlığından çıkmakta ve mavi kartlı olmaktadır.

Mavi kartlılar ve üçüncü dereceye kadar alt soyları (çocukları, torunları, torunlarının çocukları), Vatandaşlık Kanunu’nun 28. maddesinde öngörülen istisnalar dışında, Türk vatandaşlarının sahip oldukları bütün haklara sahiptir.

Mavi kartlılar ve alt soylarının sahip olmadıkları haklar şöyle sıralanabilir:

• Mavi kartlıların seçme ve seçilme hakkı yoktur.
• Mavi kartlıların muafen araç ve ev eşyası ithal etme hakkı yoktur.
• Mavi kartlılar kamu görevlisi (memur) olamazlar ama kamu hizmetlerinde sözleşmeli personel olarak çalışabilirler.
• Mavi kartlıların, askerlik hizmetini yapma yükümlülüğü yoktur.

Mavi kartlılar, belirtilen hususlar dışında kural olarak Türk vatandaşları ile aynı haklara sahiptir. Bu kişilerin Türkiye’de çalışmak ve ikamet etmek için çalışma ya da ikamet izni almalarına gerek yoktur.

Mavi kartlılar Türk vatandaşlarına ve Türk vatandaşları mavi kartlılara aynı hükümlerle mirasçı olur. Bu kişiler; taşınır ve taşınmaz mal iktisabı, sözleşme ve sözleşme dışı borç ilişkileri ve ticari faaliyette de Türk vatandaşlarından farklı hükümlere tabi değildir.

Mavi kartlıların bu haktan yararlanmak için mavi kart talebinde bulunmaları gerekir. Mavi kart, kişinin statüsünü ve bu haklardan yararlanabileceğini gösteren bir tür resmi belgedir. Bu kapsamındaki kişilere, Bakanlığın tespit edeceği esaslar çerçevesinde kimlik numarası verilir. Türkiye Cumhuriyeti kimlik numarası aranan yerlerde bu kimlik numarası kullanılır.

Mavi kartlıların sahip olduğu önemli bir diğer imkan da tekrar Türk vatandaşı olmak istemeleri durumunda kendilerine kolaylık tanınmasıdır. Konuyla ilgili “mavi kartlıların Türk vatandaşlığına geçmesi” yazımızda, hem vatandaşlık süreci izah edilmiş hem de mavi kartla ilgili ayrıntılara yer verilmiştir. Türk vatandaşlığını kazanma imkanı tanıyan tüm durumlara ise “Türk vatandaşlığı nasıl kazanılır” yazımızda yer verilmiştir.

Sonuç

Türk vatandaşlığından izin alarak çıkma, birçok şarta bağlanmıştır. Özellikle yabancı bir devletin vatandaşlığını henüz kazanmadan Türk vatandaşlığından çıkma başvurusunda bulunan kişinin, süreci daha dikkatli yürütmesi gerekir. Gerekli şartlarda veya belgelerde bir eksiklik olması halinde, başvuru reddedilebilir. Bu sakıncalarla karşılaşmamak için uzman yabancılar avukatından destek alınmalıdır.